Wisłę ukoronowano w Gdańsku na Królową Polskich Rzek

Koronacji naszej najdłuższej rzeki dokonano w ramach kampanii fundacji „Godzina dla Ziemi - Godzina dla Wisły” i tegorocznych obchodów Roku Rzeki Wisły. Podobne imprezy miały miejsce 4 marca w Wiśle i 11 marca - w Krakowie, a kolejna ma odbyć się 25 marca w Warszawie.

Według działaczy fundacji Wisła, jako rzeka unikatowa pod względem walorów przyrodniczych i krajobrazowych, powinna być chroniona. Chodzi o zrezygnowanie z planów rządu jej uregulowania i budowy stopni wodnych, aby stworzyć drogę wodną dostępną dla statków transportujących ładunki. Zagraża to dużymi i nieodwracalnymi zniszczeniem środowiska. Fundacja WWF Polska chce przekonać Polaków do idei zachowania Wisły w naturalnym stanie.

Przemysław Nawrocki z WWF Polska powiedział, że fundacja zajmuje się Wisłą od roku 1990. Jest ona unikatową rzeką w skali europejskiej i porównywalną tylko z francuską Loarą. Na znaczącej długości, bo wynoszącej 400 km, nie jest ona uregulowana. Stąd można powiedzieć, że należy ona do rzek dzikich, o unikatowymi walorach przyrodniczych. Obecnie stanęliśmy w obliczu dużego zagrożenia. Stanowią je projekty zbudowania na polskich rzekach zapór i wodnych autostrad, aby zmniejszyć negatywne oddziaływanie na środowisko transportu samochodowego. WWF Polska nie zgadza się z takim stwierdzeniem.

Budowa autostrad wodnych, mająca przejąć 30 mln t ładunków, ma zmniejszyć negatywne oddziaływania na środowiska naturalne transportu samochodowego. Nie mówi się jednak o tym, że przewozy woda będą stanowić około 1 proc. tego transportu, a emisja CO 2 zmaleje także o około 1 proc. Ponieważ w Wiśle i tak brakuje wody, konieczne jest zbudowanie kolejnych stopni wodnych, to spowoduje zniknięcie 8 obszarów europejskiej ochrony przyrody Natura 2000.

W petycji WWF Polska, wystosowanej z okazji koronacji Wisła, zawarto wiele postulatów. Wśród nich jest propozycja wykorzystywania rzeki w sposób przyjazny przyrodzie, a więc na postawienie na rozwój turystyki i rekreacji wodnej zamiast transportowania nąa towarów. Działania inwestycyjne powinny harmonijnie łączyć poprawę bezpieczeństwa powodziowego z ochroną przyrody. Można pomóc przyrodzie i ulżyć finansom publicznym, usuwając budowle regulacyjne oraz odsuwając od koryta Wisły wały przeciwpowodziowe, dzięki czemu będzie ona mogła wylewać wezbrane wody bez zagrożenia dla terenów nadrzecznych. Ekolodzy sprzeciwiają się też budowie stopnia wodnego na Dolnej Wiśle w Siarzewie. Uzasadniają to zagrożeniem degradacją jej ekosystemów i negatywnym oddziaływaniem, w długookresowej perspektywie, na jakość warunków życia ludzi oraz na środowisko naturalne.

Zobacz artykuły dotyczące naszej akcji "Po drugie: autostrada wodna na Wiśle"

W Wiśle bytują ryby wędrowne, które należy chronić. Wymaga to m.in. pełnego udrożnienia stopnia wodnego we Włocławku, żeby umożliwić wędrówki w górę rzeki i do jej dopływów na tarliska takich zagrożonych gatunków ryb, jak łososie, trocie wiślane i certy. Obecnie realizowany jest program odtworzenia w Wiśle stada jesiotrów, które wyginęły z powodu przełowienia w połowie ubiegłego stulecia. W Bałtyku dorastają już pierwsze osobniki tych długowiecznych, cenionych ryb i za parę lat powinny one zacząć wpływać do rzeki na tarło.

Program zmniejszania ryzyka powodziowego dla zlewni Górnej Wisły powinien być oparty na rozwiązaniach proprzyrodniczych, a więc na budowaniu suchych zbiorników przeciwpowodziowych, gromadzących nadmiar wód w okresach przyboru rzek i przywracaniu nadrzecznych terenów zalewowych. Roboty regulacyjne, takie jak budowanie zapór ze zbiornikami rekreacyjnymi i małymi elektrowniami wodnymi są kosztowne oraz szkodliwe dla przyrody. Brzegi Wisły i piaszczyste łachy w jej korycie stanowią siedliska wielu gatunków ptaków, w tym podlegających ścisłej ochronie. Obok pospolicie występujących kaczek krzyżówek, kormoranów, mew czy łabędzi, zaliczają się do nich zimorodek, sieweczki obrożna i rzeczna; rybitwy białoczelna i rzeczna; kaczki czernica, głowienka, ogorzałka i gągoł; czapla siwa oraz nurogęś. Wszystkim tym gatunkom lęgowym zagrażają roboty związane z regulowaniem rzeki.

Działacze fundacji pomijają jednak fakt obowiązywania ustawy o ochronie przyrody. Do tego, zgodnie z wymogami Unii Europejskiej, w Polsce ustanowiono, rozporządzeniem ministra środowiska, sieć obszarów ochrony przyrody Natura 2000. Gdy chodzi o Wisłę, to obejmują one Dolinę Górnej Wisły, Dolinę Środkowej Wisły (od Dęblina do Płocka), Dolinę Dolnej Wisły (od Włocławka do Gdańska) i Ujście Wisły (Przekop Wisły, ujściowy odcinek rzeki). Na terenach Natura 2000 wyznaczone są obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).

Prawo zabrania prowadzenia działań mogących negatywnie wpływać na przyrodę każdego z obszarów Natura 2000. Odstępstwami są inwestycje niezbędne z uwagi na nadrzędny interes publiczny, nie mające alternatywy i ich wykonanie bierze pod uwagę kompensację przyrodniczą. Jeżeli przedsięwzięcie nie szkodzi przyrodzie i jest dobrze przygotowane, co potwierdzają decyzje środowiskowe oraz pozwolenia na budowę, można je realizować.

Przykładami inwestycji wodnych uwzględniających ochronę przyrody były m.in. odbudowa obiektów zabezpieczających ujście Przekopu Wisły do morza, przy których usypano sztuczne łachy dla ptaków i fok; budowa mostu drogowego pod Kwidzynem, z posadowionymi w jego pobliżu sztucznymi wyspami w postaci barek wypełnionych piachem, na których zagnieździły się rybitwy i mewy oraz gruntowne remont stopnia wodnego we Włocławku, podczas którego zbudowano nową, kilkustopniową przepławkę dla ryb wędrownych.