Nadęta trucicielka. Jad ropuchy może zabić zwierzę albo wywołać halucynacje

- Największy bezogonowy płaz w Polsce to oczywiście ropucha szara - mówi Sebastian Nowakowski z Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana”. - Samice są większe i osiągają 6-12 cm, samce 5-10 cm. Wierzch ciała jest w różnych odcieniach brązu, na szarym albo żółtawym brzuchu widzimy nieregularne plamy. Młode ropuszki są ceglastoczerwone.

Słaby wzrok

Ofiara bez ruchu, to ropucha bez obiadu - można powiedzieć. Płazy te mają duże oczy z żółtymi tęczówkami, ale nie widzą wyraźnie swojej zdobyczy. Dostrzegają natomiast ruch małych obiektów, takich jak owady czy nagie ślimaki. Kiedy tylko takie małe zwierzę się poruszy, ropucha natychmiast je dostrzega.

Delfiny i wieloryby w Bałtyku. Wieloryby są najdłużej żyjącymi ssakami, najstarszy, dotychczas upolowany i przebadany wal grenlandzki miał

- Wzrok nie jest najmocniejszą stroną ropuch. Zresztą, jak się okazuje, nie jest im aż tak bardzo potrzebny. Ropuchy zazwyczaj rozpoczynają swoją aktywność pod wieczór, gdyż wtedy również na żer wychodzą ślimaki, które stanowią atrakcyjny kąsek. Warto wiedzieć, że wzrok jest dla nich tylko zmysłem wspomagającym. Z obserwacji ropuch, które straciły wzrok wiemy, że orientują się doskonale w przestrzeni dzięki węchowi. Są też wrażliwe na zmiany pola magnetycznego, co wykorzystują prawdopodobnie podczas wędrówek

- przyznaje Sebastian Nowakowski

Pszczoła jej niestraszna

Ropucha szara ma bardzo bogate menu. Z racji niemrawego trybu życia poluje przede wszystkim na to, co nie porusza się szybko. Jest przy tym bardzo żarłoczna. Chętnie konsumuje pomrowy, które są utrapieniem w ogrodach. Jest też jednym z niewielu pożeraczy stonki ziemniaczanej. Zdarza się jej upolować pająka, małą żabkę, pisklę ptaka (oczywiście tylko na ziemi). Potrafi też upolować pszczołę czy osę, na jad których jest całkowicie niewrażliwa. Dlatego pszczelarze starają się, aby nie zamieszkała w pasiece.

Nadyma się i straszy

Skacze jak żaba? Otóż nie, pod tym względem ropuchy mocno różnią się od żab. Zwykle nie skaczą lub skaczą nieporadnie, gdyż są masywne, krępej budowy, a ich tylne kończyny są stosunkowo krótkie, dlatego ropucha po prostu powoli kroczy. Skacze właściwie tylko wtedy, gdy czuje się szczególnie zagrożona, zresztą wówczas również wydaje dźwięki. Teoretycznie skoczność mogłaby jej ułatwiać uniknięcie pożarcia przez drapieżnika, jednak ropuchy mają inny, o wiele bardziej wymyślny sposób obrony. Może powiększyć swoje rozmiary - wciąga do płuc dużą ilość powietrza i nadyma się, co ma uniemożliwić napastnikowi jej połknięcie.

Samce bywają agresywne, szczególnie w okresie godowym, wczesną wiosną i mogą atakować nawet inne gatunki.

Rekiny pływają w Bałtyku, choć nie są stałymi rezydentami naszych wód morskich

Trucizna dla męża

Z racji nieatrakcyjnego wyglądu, a także przesadzonych opinii o jej jadowitości, ropucha budziła zawsze niechęć, strach i obrzydzenie. W średniowieczu uważano nawet, że pod postacią ropuch kryją się czarownice. Starożytny rzymski poeta tak pisał o jadowitości ropuch: „Ma idealną porcję dla męża - stare wino i odrobina krwi ropuszej”, a w innym miejscu: „Różnica jest taka, że gdzie Klitajmestra musiała użyć ciężkiego obusiecznego topora, dziś uncja ropuszego płucka jest równie skuteczna”.
Ale w wierzeniach innych ludów to samo zwierzę było magicznym talizmanem ochronnym, lekiem przeciwko truciźnie, a nawet afrodyzjakiem.

Nie dotykaj, nie połykaj

Tuż za oczami widzimy u niej duże, półksiężycowate gruczoły przyuszne, tzw. parotydy, a dodatkowo płaz ma jeszcze mniejsze gruczoły rozmieszczone w skórze. To właśnie z nich sączy się trująca ciecz. Zawiera ona bufoteninę, która ma działanie drażniące śluzówki i przy okazji jest halucynogenna (występuje też w niektórych roślinach i grzybach).

Dlatego właśnie ropucha rzadko staje się pożywieniem ssaków. Młode psy, koty, lisy szybko uczą się, że chwycenie w pyszczek ropuchy spowoduje odczucie cierpkiego i ostrego smaku. Drapieżnik wówczas odruchowo wypluwa zdobycz. Jednak chwilowe znieczulenie pyszczka i zmiany w zachowaniu, prawdopodobnie halucynacje, to najmniejszy problem. Kontakt z ropuchą wywołuje bolesne podrażnienia. Najgorzej jednak, gdy młody pies czy kot odważy się mimo wszystko połknąć swoją zdobycz. Może wtedy wystąpić zaburzenie rytmu serca, aż do jego zatrzymania włącznie.

Skrzydlaty odkurzacz pomorskich plaż. Mewa siodłata jest sprytna, ale bywa bardzo okrutna

Wierna swojej małej ojczyźnie

- Ropucha szara przypomina nieco ptaka. Wraca bowiem regularnie na rozród do zbiornika, w którym sama przyszła na świat i potrafi odnaleźć go nawet w odległości 15 km. Młode ropuchy po wyjściu z wody penetrują okolicę w poszukiwaniu dogodnego miejsca zamieszkania

- mówi Nowakowski.

Poza okresem godowym płazy te nie są związane z wodą aż tak, jak żaby, wystarczy im wilgotne miejsce. To dlatego tak często widzimy je w zaniedbanych fragmentach ogrodów, w zaroślach, a nawet w wilgotnych piwnicach, gdzie nawet zimują. Potrafią zamieszkać w opuszczonej norze kreta, między kamieniami w ogrodzie skalnym, w szparze pod korzeniami. Sprzyja im dawna, ekstensywna gospodarka rolna oraz bogaty skład gatunkowy łąk. Raz wybrane miejsce staje się azylem, do którego wracają. Przywiązanie takie wykazują zwłaszcza starsze osobniki.

Wczesną wiosną i zaraz po zakończeniu godów ropuchy tysiącami migrują. Do zbiornika, a potem do swoich stałych mieszkań. Wykorzystują prawie zawsze te same szlaki, dlatego tak ważne jest, żeby budować przepusty pod drogami. Inaczej wiele z nich ginie pod kołami samochodów. Migrują też niewidome ropuchy, stąd stałość szlaków ma kluczowe znaczenie.

Wrogowie naturalni i nie tylko

Samica składa jaja w postaci długich, podwójnych, czarnych sznurów, które rozwiesza wśród roślin. Pojedynczy sznur może mieć długość nawet 5 metrów. Kijanki mogą paść ofiarą larw ważek, ale przez ryby nie są chętnie zjadane. Gdy młode ropuchy po przeobrażeniu wychodzą z wody, wiele z nich ginie pożeranych przez ptaki, inne dorosłe płazy, a nawet pająki i większe owady.

Dorosłe ropuchy nie mają wielu wrogów. Ze względu na trującą wydzielinę gruczołów skórnych są mało apetyczne, niemniej jednak bywają ofiarą zaskrońców, które są niewrażliwe na wydzieliny z gruczołów skórnych, a także, chociaż rzadziej - niektórych sów.

Większym problemem są pasożyty, a wśród nich wyjątkowo niebezpieczna mucha ropuszanka. Owad ten składa jaja do jamy nosowej ropuchy. Larwy, które się wylęgną, dosłownie wyżerają gardło ropuchy, mogą też zniszczyć jej oczy. Wiele ropuch tego nie przeżywa.

Ropuchy zimują zakopane w ziemi lub w mule, często wspólnie z innymi żabami. Śmiertelnym zagrożeniem może być dla nich wówczas wczesna orka lub bagrowanie dna rowów melioracyjnych bez sprawdzenia, czy nie znajdują się w nim płazy. W cieplejszej porze roku również wypalanie traw i pożary oraz stosowanie pestycydów i środków przeciw ślimakom skutkują ich zagładą.

Nie lubimy ich, budzą w nas wstręt i panikę, ale bez pająków pożerających miliardy owadów dziennie, świat przeżyłby niewyobrażalną plagę

Ile żyje ropucha szara?

- Otóż są to zwierzęta długowieczne. W środowisku naturalnym przyjmuje się, iż przeciętnie żyją ok. 12 lat. Ale ropuchy trzymane w niewoli, np. w zoo, dożywają nawet lat 50

- odpowiada Sebastian Nowakowski.
Ropuchy są pod ochroną, a jako naturalni tępiciele żarłocznych nagich ślimaków i stonki są dla nas wyjątkowo pożyteczne. Rodzina ropuchowatych obejmuje ponad 550 gatunków. Płazy te nie występują jedynie na Antarktydzie, Grenlandii, Madagaskarze i w Australii oraz Nowej Gwinei.