Po drugie: Autostrada wodna na Wiśle. Walka z truciznami w rzekach

Na utratę zdrowia narażeni są ludzie, korzystający w różny sposób z ich zasobów. Stąd Unia Europejska dąży do stałej poprawy stanu jakościowego wód na jej obszarze, poszerzając listę tzw. substancji priorytetowych, czyli najbardziej szkodliwych dla organizmów żywych.

Pojęcie "substancje priorytetowe" do prawodawstwa unijnego wprowadziła Ramowa Dyrektywa Wodna, a do polskiego - ustawa Prawo wodne. Ich spis stanowi załącznik X. do dyrektywy wodnej. Natomiast szczegółowe wykazy i wartości graniczne substancji szkodliwych, rozdzielające dobry i zły stan chemiczny w klasyfikacji stanu wód, ustalane są w aktach prawnych poszczególnych krajów członkowskich Unii. Eliminacja substancji ze środowiska wodnego stała się priorytetem w unijnej polityce ochrony wód. Zgodnie z traktatem o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) jej polityka ekologiczna opiera się na zasadach ostrożności i działań zapobiegawczych, naprawiania szkód w środowisku naturalnym, w pierwszym rzędzie tam, gdzie znajdują się ich źródła, i obciążania finansowego za zanieczyszczanie środowiska tych, którzy tego dokonują.

Podczas konferencji dotyczącej reformy gospodarki wodnej w Warszawie, zorganizowanej przez Ministerstwo Środowiska, zaprezentowane zostały zasady tej dyrektywy. Przedstawiła je Katarzyna Sowińska, ekspert z firmy Ecogem. Dyrektywą z 2013 roku Unia zmieniła dyrektywy z roku 2000, ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, i z roku 2008, w sprawie środowiskowych norm jakości w dziedzinie polityki wodnej. Jej wejście w życie powoduje konieczność uregulowania w nowej ustawie Prawo wodne: obowiązków przewidzianych dla organów administracji publicznej, w szczególności w zakresie monitoringu wód; terminów monitorowania substancji priorytetowych i wprowadzenie definicji m. in. "watch list" (lista obserwacyjna).
Komisja Europejska dokonała przeglądu wykazu substancji priorytetowych, uznając, że należy go zmienić poprzez zidentyfikowanie nowych, wobec których należy podjąć działania priorytetowe.
Ustanowiła też środowiskowe normy jakości dotyczące flory i fauny, w odniesieniu do niektórych obecnych i nowo zidentyfikowanych substancji priorytetowych. W nowej ustawie Prawo wodne konieczne jest więc ujęcie upoważnienia do zawarcia w niej wykonawczego aktu prawnego z wykazem wszystkich substancji priorytetowych. Zwłaszcza iż Dyrektywa 2013/39/WE wprowadziła zmiany, polegające na zaostrzeniu norm jakości w stosunku do 7 z tych substancji i poszerzeniu ich listy z 33 do 45. Przegląd i poszerzenie wykazu substancji poprzedziły konsultacje z ekspertami reprezentującymi służby komisji i państw członkowskich oraz Komitet Naukowy ds. Zagrożeń dla Zdrowia i Środowiska.

Zmienione środowiskowe normy jakości dla obecnych substancji priorytetowych powinny zostać po raz pierwszy uwzględnione w planach gospodarowania wodami dorzeczy (Wisły, Odry i innymi) na lata 2015 - 2021. Nowo zidentyfikowane substancje priorytetowe i ich środowiskowe normy jakości winno uwzględnić się przy tworzeniu dodatkowych programów monitorowania, które mają być gotowe do końca 2018 roku. Aby osiągnąć dobry stan chemiczny wód powierzchniowych, zmienione środowiskowe normy jakości, dotyczące substancji priorytetowych znajdujących się w obecnym wykazie, należy spełnić do końca roku 2021, natomiast w przypadku nowo zidentyfikowanych substancji - do końca 2027 roku.
Szczególnie niebezpieczną dla zdrowia i życia ludzkiego grupę chemikaliów, zanieczyszczających wody powierzchniowe, stanowią substancje toksyczne. W wykazie substancji priorytetowych ujęto niebezpieczne, trwałe i biokumulujące związki chemiczne, mające właściwości rakotwórcze albo mutagenne. Należą do nich węglowodory, cyjanki, metale ciężkie i ich związki, arszenik i jego związki, biocydy i środki ochrony roślin. Zgodnie z unijną dyrektywą wodną, zanieczyszczenia te trzeba redukować i doprowadzić stopniowo do ich wyeliminowania z wód.