Niedzielny handel może wrócić. Projekt liberalizacji handlu już wkrótce trafi pod obrady Sejmu

Niedzielny handel może wrócić do sklepów wielkopowierzchniowych, choć nie na zasadach, jakie obowiązywały do 2018 roku. Sklepy miałyby być otwarte w pierwszą i trzecią niedzielę miesiąca, praca w tym dniu miałaby nie być obowiązkowa, a pracownicy mieliby za ten dzień otrzymywać dwukrotność standardowej stawki. Tak zakłada projekt Polski 2050, który trafił już do Sejmu. Przedstawiciele Związku Polskich Pracodawców i Usług dodają, że niedzielny handel powinien być krótszy, być może godzinowo bardziej elastyczny w porównaniu do pozostałych dni tygodnia. Przywrócenie handlu w niedziele było jednym z punktów programowych Koalicji Obywatelskiej przed wyborami parlamentarnymi 2023 roku (punkt ten znajdował się wśród tzw. 100 konkretów tej partii).

Podobnie, choć w ograniczonej do dwóch niedziel w miesiącu, o handlu w niedziele mówiła Trzecia Droga za pośrednictwem jednego ze swoich liderów, Szymona Hołowni (to właśnie projekt Polski 2050 trafił już do Sejmu). Lewica przywrócenia niedzielnego handlu w swoim programie nie miała (partia Razem - część Lewicy jest liberalizacji obecnych przepisów przeciwna). To oznacza, że konieczne będzie budowanie poparcia dla zmian w przepisach.

- Diabeł tkwi w szczegółach, rozmowy trwają - mówi Marek Rutka z gdyńskiej Lewicy.

Suchej nitki, już teraz, na projekcie nie zostawia Janusz Śniadek z PiS, jeden z autorów koncepcji obowiązujących od 2018 roku ograniczeń w handlu niedzielnym.

Prawdopodobnie pierwsze czytanie projektu ustawy liberalizującej obostrzenia niedzielnego handlu odbędzie się w czasie najbliższego, czerwcowego posiedzenia Sejmu. Projekt Polski 2050 w tej sprawie został skierowany do sejmowych prac już w maju. Proponowane zmiany w Kodeksie Pracy zakładają umożliwienie handlu w sklepach wielkopowierzchniowych w dwie niedziele w miesiącu. O budowie poparcia dla projektu w Sejmie rozmawiają przedstawiciele rządzącej koalicji.

Jak mówił Ryszard Petru, poseł Polski 2050, projekt przewiduje przywrócenie pierwszej i trzeciej niedzieli każdego miesiąca dla pełni handlu. Pracownikom sklepów, za pracę w niedzielę miałoby przysługiwać 200 proc. wynagrodzenia. Mieliby oni również możliwość odbioru wolnego dnia za pracę w niedzielę, i zagwarantowane dwie niedziele w miesiącu bez pracy.

Już teraz na projekcie suchej nitki nie zostawia Janusz Śniadek z Prawa i Sprawiedliwości, były poseł tej partii i były przewodniczący Solidarności, jeden z promotorów wprowadzenia obostrzeń handlu w niedzielę w roku 2017 (Piotr Duda, szef Solidarności, mówił, że jest to projekt „Dla Boga i Rodziny”).

- To nierozsądne, niemądre, niesłużące polskim przedsiębiorcom. Rozwiązanie, które wprowadziliśmy, osiągnęło już swoje, oczekiwane społecznie, cele. Ludzie już się przyzwyczaili do ograniczenia handlu w supermarketach i domach towarowych - podkreśla Janusz Śniadek. - Trzeba też wyjaśnić, że nasze rozwiązanie nie jest zakazem handlu w niedziele, jak niektórzy błędnie je określają, a jego ograniczeniem. Przepis dotyczy wielkich supermarketów, domów towarowych, jednocześnie wspiera małe, lokalne, rodzinne sklepy, nawet działające na zasadach franczyzy. One w niedziele funkcjonować mogły. Chodziło także o wsparcie innych branż - gastronomii, kultury, turystyki, np. hoteli i innych usług. Ludzie zamiast spędzać niedziele na zakupach mogli je spędzać wypoczywając z rodzinami, np. w czasie wyjazdów za miasto. Było to duże wsparcie dla Polski regionalnej. Wprowadzając takie rozwiązanie, wzorowaliśmy się na krajach Starej Unii, w których duże markety są w niedziele zamknięte.

Słowom Janusza Śniadka przeczyć ma uzasadnienie projektu ustawy firmowanego przez Ryszarda Petru. „Dotychczasowe regulacje nie spełniły swojej funkcji i nie przyczyniły się do wsparcia małych sklepów w ich konkurencji z wielkimi sieciami” - czytamy. Jest również argument, który podnoszono jeszcze w dyskusji przed wprowadzeniem obostrzeń dla handlu w niedziele - praca w takie dni jest formą dorobienia, wybieraną m.in. przez studentów. Autorzy projektu przytaczają także rezultaty sondażu, w którym większość Polaków opowiada się za handlem w niedziele. W dyskusjach na ten temat w sieci pojawia się argument ułatwienia życia m.in. dla pracujących rodzin z małymi dziećmi, dla których niedziela jest jedynym, wolnym dniem, w którym mogą zrobić bez pośpiechu i tłoku spożywcze zakupy na cały tydzień.

Zofia Morbiato, dyrektor generalna Związku Polskich Pracodawców Handlu i Usług, podkreśla, że praca branży handlowej w niedziele powinna być krótsza.

- Istotne jest prawidłowe zaplanowanie czasu otwarcia sklepów w niedzielę. Powinien być on krótszy w porównaniu z wcześniej obowiązującymi zasadami - na przykład ośmiogodzinny. Pozwoliłoby to na optymalne dostosowanie czasu funkcjonowania placówek handlowych do potrzeb zakupowych klientów, przy ograniczeniu skrajnych porannych i wieczornych godzin. Nie ma sensu utrzymywanie szerokiego okna czasowego w handlu niedzielnym, skoro klienci nie korzystają z tej opcji. Elastyczna reakcja na potrzeby klientów jest tu bardzo istotnym, ale nie jedynym aspektem. Krótszy czas funkcjonowania obiektów handlowych umożliwi również ograniczenie czasu świadczenia usług wchodzących w skład kosztów wspólnych, takich jak: ochrona czy sprzątanie centrum - zaznacza Zofia Morbiato.

Zniesienie zakazu handlu w niedziele zapowiadała przed zeszłorocznymi wyborami Koalicja Obywatelska. „Zniesiemy zakaz handlu w niedziele, ale każdy pracownik będzie miał zapewnione dwa wolne weekendy w miesiącu i podwójne wynagrodzenie za pracę w dni wolne” - tak brzmiał jeden z punktów programu KO.

Sprawa handlu była też częścią propozycji tworzącej Trzecią Drogę Polski 2050 (KO chce uwolnienia wszystkich niedziel w miesiącu, Trzecia Droga dwóch).

Przy założeniu, że KO i Trzecia Droga poprą projekt, który jest już w Sejmie, kluczowe będzie poparcie Lewicy. A to nie jest w tym momencie oczywiste.

Marek Rutka z gdyńskiej Lewicy wskazuje, że o planach przywrócenia handlu w niedziele… rozmowa się toczy. Nie tylko w koalicji rządzącej, ale też w łonie samego ugrupowania - Partia Razem stanowiąca część Lewicy jest całkowicie przeciw zniesieniu obostrzeń w niedzielnym handlu.

- Ustalenia trwają, bo diabeł, jak zwykle, tkwi w szczegółach. Nasze warunki brzegowe dla poparcia tego projektu to wyższe wynagrodzenie dla pracujących w niedziele (Lewica wskazuje na 250 proc. stawki standardowego dnia pracy) oraz dobrowolność pracy w tym dniu. Tak, by nikt nie był zmuszany do roboczych niedziel. Jesteśmy przeciw patologiom i wykorzystywaniu pracowników, niemniej pamiętamy też, że jest wiele branż, które zwyczajowo pracują w niedziele - mówi Marek Rutka.
Magdalena Sroka, posłanka Trzeciej Drogi z Pomorza, wierzy, że m.in. w sprawie handlowych niedziel, podobnie w jak innych sprawach, rządząca koalicja znajdzie porozumienie.

Zdaniem Janusza Śniadka, projekt Polski 2050 znoszący obostrzenia w handlu niedzielnym to wynik… lobbingu.

- W obecnych realiach otwarcie dużych marketów w niedziele będzie nieopłacalne. Polacy mają dziś już inne nawyki zakupowe, nie będą masowo odwiedzać marketów w niedziele, a pamiętajmy, że funkcjonowanie sklepów również generuje koszty. Natomiast lobbing dużych sieci handlowych jest skuteczny. Wiemy, że odczuwają one wahania popytu konsumentów, z różnych powodów, np. inflacji. Szukają jednak najprostszych rozwiązań. Polska 2050, w której dochodziło już do skandali z lob-bingiem w tle, powinna raczej skupić się na tym, za co Polacy mogliby kupować, a nie kiedy. Nie ma zgody na nabijanie kasy sieciom handlowym - mówi Śniadek.

Zofia Morbiato z ZPPHiU zaznacza, że przywrócenie handlowych niedziel nie byłoby zabiegiem kosztownym.

- Po wprowadzeniu zakazu handlu w niedziele właściciele centrów handlowych nie obniżyli wartości ani kosztów wspólnych, ani czynszów dla najemców. Logiczne wydaje się zatem założenie, że powrót niedziel handlowych nie będzie się wiązał z żadnymi podwyżkami w centrach - tłumaczy.

Zofia Morbiato podkreśla, że organizacja opowiada się za wartościami wolności gospodarczej choć...

- Wprowadzanie handlu w niedziele to duża zmiana, rozważana po wielu latach przerwy. Przez ten czas przyzwyczajenia i oczekiwania konsumentów zmieniły się i zasady przywrócenia handlu w niedziele powinny być dogłębnie przeanalizowane. Kodeks Pracy określa zasady pracy w dni wolne i świąteczne w aspekcie zatrudnienia i wynagradzania pracowników. Nie wydaje się, aby były konieczne specjalne rozwiązania prawne w tym zakresie - zwłaszcza że w niektórych zawodach praca w niedziele jest standardem - mówi Zofia Morbiato.