Zapaść w psychiatrii dziecięcej w Polsce. Nowy model działania już od 1 września 2019: poradnia, oddział dzienny, leczenie stacjonarne

Tak od lat wygląda sytuacja psychiatrii dziecięcej w Polsce:

• Wzrost liczby prób samobójczych u najmłodszych.
• Brak miejsc na oddziałach psychiatrycznych dla dzieci i nastolatków.
• Brak specjalistów - w całym kraju pracuje zaledwie 436 psychiatrów dziecięcych, którzy muszą pomagać 600 tys. nieletnich pacjentów.
• Materace i karimaty na korytarzach.
• Nieletni umieszczani, decyzją centrali NFZ, na oddziałach dla dorosłych.
• Przebywający tam miesiącami, z dala od rodziny i środowiska, bo system opieki zdrowotnej nie wie, co z nimi zrobić.

- Zmiany są niezbędne - mówi dr Izabela Łucka, pomorski konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii dziecięcej. - I to natychmiast. System jest niewydolny od dawna. Jeśli nie zajmiemy się dziećmi, to pojawią się kolejni, chorzy dorośli. To nie przebija do decydentów. Woli się nie myśleć, że dzieci mają problemy ze zdrowiem psychicznym. Być może dlatego że to my, dorośli, jesteśmy za to odpowiedzialni.

Właśnie pojawiła się nadzieja na zmiany. Po dwóch latach konsultacji Ministerstwo Zdrowia zakomunikowało, że od 1 września zacznie być wdrażany w całej Polsce nowy, trzystopniowy model psychiatrii dziecięcej. A lekarze psychiatrzy podkreślają, że wiążą z tym projektem duże nadzieje.

Od psychologa i terapeuty

Psychiatrzy mówią, że obecny system stoi na głowie. Znaczna większość dzieci, trzymanych w szpitalach, tak naprawdę nie ma choroby psychicznej i potrzebuje pomocy najbliżej domu, od psychologa i terapeuty. Od dawna alarmują i piszą petycje do władz, że w przypadku najmłodszych pacjentów najważniejsze jest oddziaływanie wychowawcze, psychologiczne, pedagogiczne. Farmakoterapia jest na samym końcu.

Dlatego w założeniach Ministerstwa Zdrowia pojawia się podział na trzy stopnie referencyjności. Pierwszy stopień - z poradnią psychologiczną. Drugi - z opieką poszerzoną o oddział dzienny. I trzeci, obejmujący leczenie stacjonarne.

Dziecko, które będzie miało problemy, powinno najpierw skorzystać ze środowiskowej poradni.
- Zwrócono się do Ministerstwa Edukacji z propozycją współpracy w działaniach na rzecz zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży - mówi dr Łucka. - Wynika to z dużej liczby poradni psychologiczno-pedagogicznych w każdym województwie oraz z ich racjonalnego rozłożenia.

Poradni rzeczywiście nie brakuje. Z informacji, jakie uzyskaliśmy w Pomorskim Kuratorium Oświaty na terenie województwa pomorskiego jest 30 tego typu placówek. W samym Gdańsku działa sześć.
- Już teraz nasze poradnie bardzo mocno wspierają placówki szkolne profesjonalną diagnostyką - twierdzi Monika Kończyk, pomorski kurator oświaty. - Ich zasoby i kompetencje są bardzo szerokie.

Pani kurator nie zauważyła jednak, by w najbliższym czasie miały nastąpić zmiany w zakresie kompetencji poradni. Również z Ministerstwa Zdrowia dobiegają sygnały, że nie ma mowy o przerzuceniu odpowiedzialności za dodatkową pracę z dziećmi do poradni.

Raczej odwrotnie - osoby z doświadczeniem pracy w tychże poradniach mają zostać zatrudnione w ośrodkach pierwszego poziomu referencyjnego. Wprowadzono już regulacje prawne dotyczące powstawania nowych zawodów, ze specjalizacją „psychoterapia dzieci i młodzieży”.

Będzie potrzebna także współpraca z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Nowe poradnie liczą na pomoc ośrodków opieki społecznej.

Jeśli ośrodek, to dzienny

Kolejnym sitem, zatrzymującym młodych pacjentów przed hospitalizacją w szpitalu psychiatrycznym, mają być oddziały pobytu dziennego.

- Na razie mamy tylko jeden taki ośrodek w Gdańsku Nowym Porcie - mówią trójmiejscy psychiatrzy. - Idealnie byłoby, gdyby otwarto je w każdym mieście powiatowym.

W oddziałach mają pracować także zespoły, które w razie potrzeby wyruszą do wymagającego pomocy dziecka. W ich skład ma wejść psycholog i psychoterapeuta. Jeśli uzna się to za konieczne, dołączy do nich lekarz psychiatra, który na prośbę pozostałych członków zespołu przeprowadzi konsultację specjalistyczną.

Do tego potrzebne będą jednak wykwalifikowane kadry i pieniądze, także na przejazdy zespołów.
- Z tego, co wiemy, ma być to finansowane ze środków NFZ - twierdzi konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii dziecięcej. - Mówi się, że mają to być osobne kwoty, którymi fundusz będzie dysponował. Zostanie ogłoszony konkurs.

Z wieloma niewiadomymi

Na dwa tygodnie przed wejściem w życie nowego modelu psychiatrii dziecięcej słyszę, że przypomina on jeszcze równanie z wieloma niewiadomymi.

- Nie wiem, kto będzie zaproszony do konkursu na świadczenia w pierwszym i drugim stopniu referencyjności - mówi dr Izabela Łucka. - Nie wiemy też, jaka to ma być usługa, przez kogo oceniana i w jakim stopniu finansowana. Nie wiemy, ile placówek będzie tym zainteresowanych. Jakie są kryteria. Nie znamy też stawek dla drugiego stopnia referencyjności. Obiecuje się nam przełom, i to taki, który ma nastąpić wkrótce, ale brakuje konkretów - zaznacza dr Łucka.

Nadzieja miesza się więc z pytaniami i wątpliwościami. Warto je rozwiać jak najszybciej, bo ceną oczekiwania może być kolejny dramat dziecka, przywiezionego po podcięciu żył, na gdańskie Srebrzysko.