Ustawa o świadczeniach rodzinnych niezgodna z konstytucją? “Jesteśmy karani za to, że jesteśmy niepełnosprawni”

Kwestię przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego reguluje ustawa z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z treścią ustawy, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki, powstała nie później niż do ukończenia 18 roku życia lub powstała w trakcie nauki w szkole, lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25 roku życia.

Co jednak z osobami, które nie studiowały, bądź ich niepełnosprawność powstała już po uzyskaniu pełnoletności? Te z reguły są zdane na siebie same. Nawet jeżeli gminny ośrodek przyzna takiej osobie świadczenie, wówczas zmuszany jest do zwrotu środków przez Urząd Wojewódzki. Powód? Wadliwa ustawa.

- Jesteśmy karani za to, że jesteśmy niepełnosprawni — mówi pan Mateusz, który w swojej sprawie interweniował w Samorządowym Kolegium Odwoławczym.

Jak podkreślają urzędnicy, choć często spotykają się z krytyką ze strony petentów, to przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego nie zależy od ich widzimisię. W Gdańsku za wypłatę tego typu świadczeń odpowiedzialne jest Gdańskie Centrum Świadczeń.

- Gdańskie Centrum Świadczeń wypłaca świadczenia pielęgnacyjne na osoby wymagające opieki, których niepełnosprawność powstała w wieku dorosłym - informuje Marta Formella z referatu prasowego Urzędu Miejskiego w Gdańsku. - Niestety, droga do otrzymania tego świadczenia nie jest prosta. Problem polega na tym, że na podstawie obowiązujących przepisów GCŚ nie może samo przyznać świadczenia. Następuje to dopiero po rozpatrzeniu konkretnej sprawy przez Samorządowe Kolegium Odwoławcze.

Problemem zdaje się być treść ustawy, o której zmianę wnioskowało już wiele organizacji, a także same osoby niepełnosprawne, które z uwagi na okres nabycia swojej niepełnosprawności, są dyskryminowane.

- Faktem jest, że w 2014 roku Trybunał Konstytucyjny uznał, że uzależnienie przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego od daty powstania niepełnosprawności, jest niezgodne z konstytucją — dodaje Marta Formella. - Problem polega na tym, że zakwestionowane przez Trybunał przepisy nie zostały zmienione — mimo postulowanych zmian, zgłaszanych m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, gminy, Unię Metropolii Polskich oraz środowiska osób niepełnosprawnych.

Co to oznacza w praktyce? Brak zmian wymusza na Gdańskim Centrum Świadczeń stosowanie się do obowiązujących przepisów. Jest to zbieżne ze stanowiskiem Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, które w sposób jednoznaczny wskazuje, że gminy mają obowiązek stosowania obecnych przepisów.

- Rozstrzygnięcia Samorządowych Kolegiów Odwoławczych, czy też sądów administracyjnych wiążą jedynie w indywidualnych sprawach — dodaje Marta Formella w odpowiedzi na pytania "Dziennika Bałtyckiego". - Dlatego, podobnie jak zdecydowana większość jednostek w kraju, GCŚ rozpatrując wnioski, uwzględnia kryterium wieku powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki. W indywidualnych sprawach uwzględnia też wytyczne Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Gdańsku i Sądu Administracyjnego i przyznaje świadczenie.

Jednym z miast w Polsce, które zdecydowało się przyznawać świadczenie pielęgnacyjne bez uwzględnienia wieku, który przewiduje ustawa, był Sopot. Problem polega jednak na tym, że MOPS, choć wypłacał środki osobom niepełnosprawnym, musiał je później zwracać do Urzędu Wojewódzkiego.

Jak informuje UMG od 1 stycznia 2022 roku świadczenie pielęgnacyjne wynosi 2 119 zł — w stosunku do ubiegłego roku wzrosło o 148 zł. Kwota świadczenia podlega corocznej waloryzacji, a jego wysokość jest ustalana w IV kwartale poprzedniego roku i ogłaszana przez Ministra Rodziny i Polityki Społecznej.

Co jednak z osobami, które nie otrzymały świadczenia? Czy do Samorządowego Kolegium Odwoławczego wpłynęły w latach 2021-2022 skargi na działanie Gdańskiego Centrum Świadczeń oraz na decyzje wydawane przez GCŚ?

- W 2021 roku odwołanie od odmowy przyznania świadczenia pielęgnacyjnego — złożyło 85 osób — informuje "Dziennik Bałtycki" Marta Formella. - Decyzje zostały wydane między innymi z powodu niespełnienia kryterium dotyczącego momentu powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki.

W 16 sprawach SKO samo przyznało świadczenie pielęgnacyjne, w 21 podtrzymało stanowisko GCŚ, w 25 uchyliło decyzje — w celu przeprowadzenia dodatkowego postępowania, a 23 sprawy są w trakcie rozpatrywania.

W 1 przypadku została złożona skarga na decyzję SKO do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku. Sąd oddalił skargę.

- W 2022 roku zostało złożonych 25 odwołań, które są w trakcie rozpatrywania — dodaje Marta Formella.

Czy osoby niepełnosprawne w Polsce doczekają się równego traktowania, zaś kwestia wypłaty świadczenia pielęgnacyjnego nie będzie oceniania przez pryzmat tego, kiedy dana osoba nabawiła niepełnosprawność?

Z prośbą o komentarz na temat ewentualnych zmian w treści ustawy o świadczeniach rodzinnych zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. Czekamy na odpowiedzi.

Na odpowiedzi czekają również osoby niepełnosprawne, które w tym przypadku padły ofiarą przepisu, o którego od lat zmianę walczą różne środowiska, a który również od wielu lat nie jest zmieniany, tudzież trwale usunięty.