Strajki, manifestacje, zajścia uliczne w PRL i bloku wschodnim. Konferencja online i apel pamięci ofiar Grudnia '70

Najważniejszym wydarzeniem tegorocznych uroczystości będzie apel pamięci pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców 1970, który rozpocznie się 16 grudnia br., o godz. 17. Wcześniej tego samego dnia, o godz. 9.15 przedstawiciele Społecznego Komitetu Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku wraz z Lechem Wałęsą złożą kwiaty pod Pomnikiem Poległych Stoczniowców. Dzień wcześniej 15.12.2020 r., w obecności przedstawicieli rodzin ofiar zostaną odsłonięte pamiątkowe płyty chodnikowe – oznaczą one miejsca, w których w Grudniu ’70 zginęło sześć osób. Dwie pozostałe tablice, zlokalizowane w okolicach dworca PKP, zostaną zamontowane po tym, jak zakończy się tam remont.

Uroczyste odsłonięcie płyt upamiętniających miejsca śmierci ofiar Grudnia`70 odbędzie się 15 i 16 grudnia. 50 lat temu śmierć na gdańskich ulicach poniosło osiem osób, każda z nich zostanie przypomniana w przestrzeni miasta (w cudzysłowie treści, które umieszczono na poszczególnych płytach):

15 grudnia:

• godz. 10 róg ulic Nowe Ogrody i 3 Maja, obok Urzędu Miejskiego
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Józef Widerlik, lat 24, stolarz okrętowy z Wydziału W5 Stoczni Gdańskiej im. Lenina”
• godz. 10.45 ul. Hucisko, wiadukt nad torami kolejowymi po stronie sądu
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Bogdan Sypka, lat 20, student Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie na Wydziale Zootechniki”
• godz. 11.30 ul. Garncarska 29
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Kazimierz Zastawny, lat 24, ślusarz w Fabryce Urządzeń Okrętowych Techmet w Pruszczu Gdańskim”
• godz. 12.15, ul. Podwale Grodzkie 4, obok hotelu, po stronie dworca PKP
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Waldemar Rebinin, lat 26, kierowca w Wojewódzkiej Kolumnie Transportu Sanitarnego w Gdańsku”

16 grudnia, godz. 17:00, obok stoczniowej Bramy nr 2

• “W tym miejscu 16 grudnia 1970 roku zostali zabici Jerzy Matelski, lat 27, dźwigowy w Stoczni Gdańskiej im. Lenina Stefan Mosiewicz, lat, 22, malarz z Wydziału W1 Stoczni Gdańskiej im. Lenina”

Po zakończeniu remontu dworca PKP Gdańsk Główny, odsłonięte zostaną jeszcze dwie tablice:

• Nieopodal Pomnika Kindertransportów
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Kazimierz Stojecki, lat 58, robotnik transportu z Wydziału T2 Stoczni Gdańskiej im. Lenina.”
• Pomiędzy budynkami dworca PKP a wjazdem na Błędnik
  “W tym miejscu 15 grudnia 1970 roku został zabity Andrzej Perzyński, lat 19, malarz konserwator w Stoczni Gdańskiej im. Lenina”

Odsłonięcie pamiątkowych płyt to wspólna inicjatywa miasta Gdańska i Stowarzyszenia Społeczny Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku.

- Pięćdziesiąt lat temu tragiczne wydarzenia rozegrały się nie tylko w Gdańsku, ale i innych miasta Wybrzeża - mówiła Aleksandra Dulkiewicz, prezydent Gdańska podczas konferencji prasowej zapowiadającej obchody. - Warto jednak podkreślić, że wydarzenia Grudnia '70 łączą się z tym, co wydarzyło się dziesięć lat później. Wtedy władza komunistyczna usiadła do rozmów ze strajkującymi robotnikami, których jednym z pierwszych żądań było powstanie Pomnika Poległych Stoczniowców.

Koncert "Gdańska Pamięta. Ofiarom Grudnia ’70"

Muzeum Gdańska upamiętni 50. rocznicę protestów na Wybrzeżu w formie transmitowanego na żywo koncertu na carillon oraz trąbkę, przygotowanego przez Monikę Kaźmierczak oraz Emila Miszka. Wykonanie utworów poprzedzi wstęp historyka, dr Janusza Marszalca z Muzeum Gdańska.

Podczas niespełna półgodzinnej transmisji zostaną wykonane „Lacrimosa” z Requiem d-moll KV 626 Wolfganga Amadeusza Mozarta, „Ballada o Janku Wiśniewskim” Andrzeja Korzyńskiego, „Preludium e-moll op. 20 nr 4” Fryderyka Chopina oraz ”Forgetfulness” Emila Miszka.

Transmisja koncertu "Gdańska Pamięta. Ofiarom Grudnia ’70" z kościoła św. Katarzyny w środę, 16 grudnia, na FB Carillony Gdańskie - Muzeum Gdańska i Muzeum Gdańska oraz na www.gdansk.pl. Początek o godz. godz. 12:00.

Konferencja naukowa w ECS

Z okazji 50. rocznicy rewolty grudniowej miasto Gdańsk, marszałek województwa pomorskiego i ECS zapraszają na wydarzenie Gdańsk Pamięta, którego częścią jest również rozpoczęta konferencja naukowa dotyczącą strajków, manifestacji i zajść ulicznych w PRL i bloku wschodnim. W programie m.in. rozmowa o roli Stoczni Gdańskiej w Grudniu ’70, Grudniu ’70 z perspektywy NRD, wpływie świadomości interwencji zbrojnej podczas strajku w Sierpniu ’80, znaczeniu pamięci Grudnia ’70 i Sierpnia ’80. Zostanie także podjęta próba odpowiedzi na pytanie: dlaczego w 1989 r. w Polsce nie polała się krew?

Publiczność dołączyć może do konferencji online na fb/ecsgdansk.

PROGRAM

14 grudnia 2020, poniedziałek

panel | PRZED GRUDNIEM ’70
- 12.00 – 13.45

• Henryk Majewski / Rola rektora Politechniki Gdańskiej w marcu 1968
• Krzysztof Lesiakowski / Zapomniani liderzy łódzkich strajków robotniczych 1945–1971. Wybrane portrety
• Paweł Sasanka / Strajki, manifestacje i zajścia uliczne w Polsce 1956–1957 – próba syntetycznego spojrzenia
• Krzysztof Filip / Strajki, manifestacje i zajścia uliczne na Wybrzeżu w okresie 1956–1957
• Anna Maria Mydlarska / Zajścia uliczne w Trójmieście w latach 1970–1988 w filmowych materiałach archiwalnych i notacjach Europejskiego Centrum Solidarności

panel | GRUDZIEŃ 1970
- 14.00 – 15.45

• Michał Białkowski / Episkopat Polski wobec grudnia 1970
• Piotr Brzeziński / Sprawa grudnia 1970 – najdłuższy proces III RP
• Piotr Abryszeński / Studenci gdańscy wobec grudnia 1970
• Robert Chrzanowski / Między Gdańskiem a Gdynią. Grudzień 1970 w Sopocie
• Łukasz Jasiński / Grudzień 1970 z perspektywy NRD. Reakcje dyplomatyczne i społeczne
• Filip Gańczak / Władze NRD wobec rewolty grudniowej 1970 roku
• Jerzy Klimczak / Pomnik Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku – społeczne wymiary symbolu oporu

panel | KARNAWAŁ „S”
- 16.00–17.45

• Grzegorz Majchrzak / Zapomniane strajki z lipca 1980
• Michał Siedziako / Znaczenie pamięci grudnia 1970 / stycznia 1971 podczas strajków sierpnia 1980 na Wybrzeżu
• Arkadiusz Bilecki / Nie ma „Godności” bez Solidarności. Propagandowy obraz strajku w filmie Romana Wionczka „Godność”
• Barbara Kosk / Wpływ świadomości zagrożenia interwencją zbrojną na emocje i uczucia podczas strajku w Stoczni Gdańskiej w sierpniu 1980
• Milena Śliwińska / Sierpień 1980 i jego echa w niepublikowanym „Dzienniku” Artura Hutnikiewicza
• Jakub Kufel / W stronę konfrontacji. Strajki studenckie na UMK w okresie 16 wolnych miesięcy
• Konrad Knoch / Drugi obieg jako agitator i kolektywny organizator protestów

15 grudnia 2020, wtorek

panel | STAN WOJENNY I LATA NASTĘPNE
- 10.00–11.45

• Marta Cywińska / „Raport z oblężonego miasta”, czyli losy „dzieci Solidarności” w obliczu stanu wojennego
• Rafał Łatka / Episkopat Polski wobec manifestacji i protestów opozycji w okresie stanu wojennego
• Tomasz Kozłowski / Reakcje USA na wprowadzenie stanu wojennego
• Daniel Przastek / Kontestacyjny wymiar teatru ulicznego na przykładzie Międzynarodowego Festiwalu Teatrów Ulicznych w Jeleniej Górze (1983–1989)

SESJA ZAMYKAJĄCA
- 12.00–13.45

• Piotr Koprowski / Kryzysy społeczno-polityczne w Polsce Ludowej jako rezultat błędów kierownictwa partyjno-państwowego (do schyłku lat siedemdziesiątych XX wieku)
• Mariusz Majewski / Społeczeństwo wobec Narodowej Pożyczki Rozwoju Sił Polskich
• Paweł Marek Mrowiński / Uroczystość żałobne jako przestrzeń manifestacji oporu społecznego w Polsce w latach 1944–1989
• Michał Przeperski / Dlaczego w 1989 roku w Polsce nie polała się krew?
• Paweł Stachowiak / Środowisko „Tygodnika Powszechnego” wobec aktów buntu społecznego w PRL
• Sylwia Szarejko / Strajki w kraju a działania pomocowe Polonii. Casus Ogniska Polskiego w Turynie
• Robert Derewenda / Związki Ruchu Światło-Życie ze środowiskiem Solidarności w latach 1980–1989
• Agnieszka Sawicz / Rewolucja na granicie

Emisja filmu dokumentalnego o budowie Pomnika

Film nosi tytuł " O tych, którzy zbudowali Pomnik” i powstał dzięki staraniom Stowarzyszenia Komitet Budowy Pomnika Poległych Stoczniowców 1970 w Gdańsku. Emisja 16 grudnia o godz. 20 w TVP1.

Żałobna wystawa w gdyńskim Śródmieściu

Pandemia oraz nałożone obostrzenia zmusiły władze Gdyni do znaczącego okrojenia programu obchodów 50. rocznicy Grudnia 1970. Nie będzie przemarszu z drzwiami czy uroczystości miejskich przy pomniku Ofiar Grudnia 1970. Prezydent Wojciech Szczurek zachęca mieszkańców do odwiedzania pomników oraz składania kwiatów przez cały dzień 17 grudnia. Wierni będą mogli wziąć udział w mszy św. sprawowanej 17 grudnia o godz. 16.30 w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gdyni ( z uwagi na sytuację epidemiologiczną liczba uczestników jest ograniczona).

Urząd Miasta w Gdyni zaprasza mieszkańców do zapoznania się z wystawą, którą od kilku dni można podziwiać w przestrzeni Śródmieścia. Rozwieszone czarne wstęgi, m.in. w poprzek ul. Świętojańskiej, utworzyły żałobny pochód i symbolizują tragiczne losy konkretnych ludzi, mieszkańców, robotników, wskazują na uniwersalny wymiar tej narracji: o nadużyciach, dominacji i przemocy władzy wobec społeczeństwa.

Z kolei przed budynkiem głównych Urzędu Miasta przy al. Marsz. Piłsudskiego przygotowano instalację multimedialną. Poszczególne rozdziały ekspozycji przypominają, co wydarzyło się w grudniu 1970 r. Poszczególnym rozdziałom nadano tytuły, do których inspiracją była „Ballada o Janku Wiśniewskim”. Instalację i wystawę można oglądać do 17 grudnia.

IPN zapowiada odsłonięcie tablicy czy promocje książek

W 50. rocznicę rewolty grudniowej IPN Gdańsk przygotował szereg inicjatyw, które nie tylko popularyzują wiedzę o Grudniu ’70, ale znacznie ją poszerzają. Podczas obchodów w Gdańsku i Gdyni z udziałem prezesa IPN dra Jarosława Szarka odbędą się m.in. promocje książek, odsłonięcie tablicy pamiątkowej oraz prezentacje wystaw.

16 grudnia (środa)

• 12.30 – promocja książki IPN „Grudniowa kolęda. Kościół katolicki w Trójmieście wobec Grudnia '70” z udziałem autorów dr. Piotra Abryszeńskiego i dr. Daniela Gucewicza (dyskusja zamknięta, relacja online przez IPNtv),
• 14.00 – prezentacja wystawy IPN „Powstanie Grudniowe 1970 roku” na Placu Solidarności w Gdańsku (uroczystość zamknięta),
• 15.00 – centralne uroczystości 50. rocznicy Grudnia’70 na Placu Solidarności w Gdańsku,
• 17.00 – uroczysta Msza św. w kościele św. Brygidy w Gdańsku.

17 grudnia (czwartek)

• 5.45 – uroczystość pod Pomnikiem Ofiar Grudnia 1970 w Gdyni (przy ul. Janka Wiśniewskiego),
• 9.00 – złożenie kwiatów i zapalenie zniczy na grobach ofiar Grudnia’70 na cmentarzu witomińskim, a także na grobach Wiesławy Kwiatkowskiej i Adama Gotnera,
• 10.30 – odsłonięcie tablicy pamiątkowej IPN na budynku SKM w Gdyni Wzgórzu Św. Maksymiliana, poświęconej młodym ofiarom Grudnia ’70, zastrzelonym przez milicję i wojsko w okolicach przystanku SKM (pamięci: Apolinarego Formeli (l. 20), Stanisława Lewandowskiego (l. 26), Jerzego Skonieczki (l. 15), Zbigniewa Wycichowskiego (l. 20), Waldemara Zajczonki (l. 20), Janusza Żebrowskiego (l. 17). Uroczystość zamknięta, z powodów obostrzeń epidemicznych, wyłącznie z udziałem organizatorów,
• 12.00 – w sali konferencyjnej Hotelu Mercure Gdynia (Armii Krajowej 22) promocja książki „Zbrodnia bez kary. Grudzień ’70 w Gdyni. Przebieg wydarzeń, represje, walka o prawdę, najdłuższy proces III RP” (wydanie II rozszerzone) z udziałem autorów dr. Piotra Brzezińskiego, Roberta Chrzanowskiego i Anny Nadarzyńskiej-Piszczewiat (dyskusja zamknięta, relacja online przez IPNtv),
• 14.00 – na Skwerze Kościuszki w Gdyni prezentacja wystawy IPN „Powstanie Grudniowe 1970 roku” (uroczystość zamknięta),
• Ok. 17.00 – uroczysta Msza św. w kościele NSPJ w Gdyni.

18 grudnia (piątek)

• Ok. 9.00 – złożenie kwiatów i zapalenie zniczy na grobach ofiar Grudnia’70 w Gdańsku i Sopocie,
• 12.00 – złożenie kwiatów i zapalenie zniczy na grobach ofiar Grudnia’70 na cmentarzu przy ul. Agrykoli w Elblągu,
• 13.00 – prezentacja wystawy IPN „Powstanie Grudniowe 1970 roku” przy Pomniku Ofiar Grudnia na Placu Solidarności w Elblągu (uroczystość zamknięta),
• Ok. 13.25 – złożenie kwiatów pod tablicą pamiątkową Tadeusza Mariana Sawicza,
• Ok. 13.45 – prezentacja wystawy IPN „Grudzień 1970 w Elblągu w dokumencie archiwalnym” przy katedrze św. Mikołaja w Elblągu (uroczystość zamknięta).