Profilaktyka 40 plus na marnym poziomie. Program kończy się w czerwcu

Pana Kazimierza spotkaliśmy przed poradnią urologiczną w słupskiej przychodni.

- Wiedziałem, że tak będzie – śmieje się. - Córka kazała mi zrobić te badania”40 plus”. Nie chciałem, mówiłem jej, że dobrze się czuję i nic mi nie jest. Ale poszedłem dla świętego spokoju. No i zaczęło się. Coś tam wyszło nie tak i doktor kazała mi do urologa. Tu wyszło, że problemy z prostatą i kolejne badania… No i na co mi to było. Teraz zamiast na działce, to tutaj siedzę – śmieje się, ale dodaje. - Żartuję, oczywiście. Jestem wdzięczny córce, bo dzięki temu może pożyję dłużej. A mam dla kogo! Mam dwóch wnuków, a zaraz wnusia się urodzi!

W programie Ministerstwa Zdrowia - Profilaktyka 40 Plus - do tej pory wzięło udział około 3 mln osób. To bardzo mało, biorąc pod uwagę, że uprawnionych jest 20 mln osób. W tej grupie są ci, którzy wypełnili ankietę, ale jeszcze nie zgłosili się na badania i osoby, które zrealizowały swój pakiet badań. Z danych przekazanych przez NFZ wynika, że z programu najchętniej korzystają mieszkańcy województw wielkopolskiego, mazowieckiego i lubelskiego. Pomorskie jest na ósmym miejscu. Częściej badają się panie niż panowie, z przewagą z 60 procent dla pań.

- Na Pomorzu z Programu Profilaktyka 40 plus skorzystało 98 tysięcy kobiet i ponad 68 tysięcy mężczyzn. W sumie ponad 166 tysięcy przebadanych osób, co sytuuje nasze województwo na ósmym miejscu w skali kraju – mówi Monika Kierat, rzecznik prasowa Pomorskiego Oddziału NFZ w Gdańsku.

Program zgodnie ze swoja nazwą  adresowany jest do osób, które ukończyły 40. rok życia. Nie ma dla niego górnej granicy wieku.

- Badania diagnostyczne, które wchodzą w skład programu Profilaktyka 40 plus, dzielą się na trzy grupy: badania dla kobiet, badania dla mężczyzn i pakiet wspólny. Dostępność do nich uwarunkowana jest udzieleniem odpowiedzi na pytania zawarte w ankiecie kwalifikującej zamieszczonej na Internetowym Koncie Pacjenta lub w mobilnej aplikacji mojeIKP – informuje Monika Kierat.

Ankietę wypełnić można również przez telefon za pośrednictwem infolinii +48 800 100 101 (czynnej  w godzinach 8-18), a także w placówce medycznej, która przystąpiła do realizacji programu. W Pomorskiem jest 211 takich placówek.

Lekarze namawiają

Czy warto? Lekarze nie mają wątpliwości.

- Dzięki tym badaniom możemy wykryć wiele schorzeń hematologicznych, które na początku rozpoznania nie dają żadnych objawów. Tacy pacjenci trafiali zarówno do naszej poradni hematologicznej, jak i do oddziału. Przypadkowo, przy okazji robienia tych badań profilaktycznych, mieli wykryte choroby hematologiczne, takie jak białaczki, nadpłytkowości, niedokrwistości zarówno te łagodne, jak i rozpoczynające inne choroby – mówi dr n. med. Wojciech Homenda, konsultat województwa pomorskiego ds. hematologii. - Często są to schorzenia przewlekłe, trwające nawet przez wiele lat. Wczesne rozpoznane i zdiagnozowane dają większą szansę wyleczenia. Badania te pozwolą też wykryć schorzenia onkologiczne. Markery takie jak PSA, nieprawidłowe wskaźniki wątrobowe świadczą o konieczności dalszej diagnostyki chorób wątroby, na przykład nosicielstwa wirusa dającego podwyższone aminotransferazy: AspAT i ALAT . Pacjenci mogą nie odczuwać tych objawów, a choroba postępuje i może doprowadzić do marskości wątroby, a wtedy leczenie jest już zdecydowanie mniej skuteczne. W szczególności choroby metaboliczne, infekcyjne, wirusowe, onkologiczne, mogą być wychwycone w okresie pozornie dobrego samopoczucia. Badania mogą rozpoznać początek choroby. Podstawowe schorzenia można wychwycić i diagnozować dalej. Na pewno warto skorzystać z tych badań. Nierozsądne byłoby nieskorzystanie z tej okazji – mów dr Homenda.

Takiego samego zdania jest dr n. med. Paweł Lewandowski, specjalista kardiolog i lipidolog.

- To niezwykle cenna inicjatywa jaką zaproponowano polskim pacjentom po niezwykłym trudnym pandemicznym czasie w celu poszerzenia profilaktyki najczęstszych schorzeń. Po wypełnieniu ankiety pacjent uzyskuje skierowanie na szereg badań laboratoryjnych a ponadto pomiary ciśnienia tętniczego czy wskaźnika BMI. W ramach badań laboratoryjnych wykonać można morfologię, profil lipidowy, stężenie glukozy we krwi, próby wątrobowe, poziom kreatyniny, kwasu moczowego czy badanie ogólne moczu. Dodatkowo starsi pacjenci skontrolować się pod obecność krwi utajonej w kale w ramach przesiewu nowotworów przewodu pokarmowego, czy u mężczyzn PSA pod kątem nowotworu prostaty. Co istotne, badania u osób, które już raz skorzystały z programu można nadal powtórzyć po roku od poprzedniego pobrania. Program 40+ to znakomity przykład polityki prozdrowotnej, której nigdy za mało – mówi dr Lewandowski. - Sam z niego skorzystałem i swoich pacjentów bardzo często zachęcałem do wzięcia w nim udziału. Ci którzy nie wiedzieli o jego istnieniu chętnie brali udział. Prosty sposób samodzielnej rejestracji nawet bez potrzeby zgłaszania się do lekarza rodzinnego, a co najważniejsze to, że udział w nim jest darmowy zachęciło wielu. Niestety nadal szerokie grono uprawnionych z niezrozumiałych dla mnie przyczyn nie skorzystało z tej okazji. A to ostatni dzwonek. Dla mnie jako kardiologa i lipidologa najcenniejszym badaniem jest profil lipidowy, dzięki któremu mogę chorego zakwalifikować do danego ryzyka sercowo naczyniowego i wdrożyć terapię, mającą na celu zmniejszenie ryzyka zawału i udaru. Niezwykle cenny jest pomiar glikemii w kierunku cukrzycy czy poziomu GFR i kreatyniny pod kątem występowania cech przewlekłej niewydolności nerek. Po wykryciu danych schorzeń, możemy wdrożyć nowoczesną terapię, dając szansę na dłuższe życie. Warto więc skorzystać z tej okazji jaką zaproponowano w Programie 40+. Humorystycznie, kończąc wypowiedź: Ludzie- darmo dają! Korzystajcie póki możecie! Ale proszę pamiętać- nieprawidłowości konsultujemy z lekarzem, nie zaś z dr. Google!

Akcje promocyjne 

Placówki na Pomorzu przez cały czas trwania programu, promują i zachęcają do badań.

- Z programu 40 plus w Samodzielnym Publicznym Miejskim Zakładzie Opieki Zdrowotnej w 2023 r. skorzystało 8 507 osób, co daje średnio 35 osób dziennie. W okresie styczeń – kwiecień 2024 r z badań skorzystało około 3, 5 tys. osób, co daje ponad 40 osób dziennie – mówi Justyna Ziętara, specjalistka ds. programów zdrowotnych i podkreśla, że to dobry wynik. - W naszym Zakładzie program 40 plus jest rozpowszechniany przede wszystkim przez lekarzy POZ, którzy zlecają badania profilaktyczne swoim pacjentom podczas wizyty lekarskiej i mają bezpośredni kontakt z pacjentem. Ponadto w każdej z naszych przychodni miejskich zatrudniony jest koordynator w ramach opieki koordynowanej w POZ, który również dba o to aby pacjenci z danej przychodni, korzystali z dostępnych programów profilaktycznych – mówi Ziętara.

SPMZOZ w Słupsku bierze udział w różnych akcjach na terenie miasta Słupska, promując zdrowie oraz programy profilaktyczne, w tym program 40 PLUS. Koordynator przeprowadza wywiad/ankietę z osobami, które chciałyby wziąć udział w programie oraz informuje, gdzie można wykonać badania oraz w jaki sposób należy się do nich przygotować.

- W 2023 r. wzięliśmy udział w kilkunastu wydarzeniach, podczas których promowaliśmy badania w ramach tego programu. W latach 2022-2024 współpracowaliśmy z różnymi instytucjami, gdzie przeprowadzaliśmy badania 40 plus w miejscu pracy. Z takiej formy współpracy skorzystali między innymi Szkoła Policji, Urząd Miejski w Słupsku, Urząd Skarbowy w Słupsku czy Dzienny Dom Pomocy Społecznej. Pracownicy mogli skorzystać z badań profilaktycznych bez opuszczania stanowiska pracy – mówi Justyna Ziętara.

Agnieszka Świerzyńska, kierownik Laboratorium w przychodni przy ul. Tuwima: - Z programu 40+ korzysta wiele osób czynnych zawodowo, które rzadko udają się do lekarza, tym samym ich stan zdrowia znajduje się niejako poza kontrolą, dlatego ten program profilaktyczny jest tak ważny. Szerokie spektrum badań pozwala wykryć stany patologiczne we wczesnym stadium, tym samym pozwala na dalszą diagnozę i szybką reakcję terapeutyczną. Zdarzały się przypadki osób, u których to właśnie wyniki wykonane w ramach tego programu wskazywały lekarzowi możliwość zmian nowotworowych. Mieliśmy przypadek pana, który zgłosił się na pobranie, tylko dlatego, że jego żona postanowiła wykonać badania, po czym okazało się, że jego parametry wątrobowe są wielce odchylone od normy, został skierowany na SOR i objęty leczeniem szpitalnym. Zdarzały się także bardzo alarmujące wyniki morfologii krwi, u osób, które nie badały się od wielu lat – mówi Świerzyńska.

W Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Słupsku program też się cieszy sporym zainteresowaniem.

- W 2023 r. nasz personel wykonał 444 badania w ramach tego programu, a do końca kwietnia bieżącego roku wykonano już 200 badań. Zapisują się do niego ludzie w różnym wieku. Są tacy, którzy ledwo przekroczyli czterdziesty rok życia - ci najczęściej są świadomi istnienia programu i przychodzą sami oraz osoby po 60. lub 70. - ci nie wiedzą najczęściej, że program ich też dotyczy i kierowani są na badania przez lekarzy pierwszego kontaktu. Badają się zarówno mężczyźni, jak i kobiety – mówi Marcin Prusak, rzecznik prasowy słupskiego szpitala.

Program 40 + szpital promował przy okazji wszystkich akcji plenerowych, nawet w ostatni piątek.

- Sporo osób dowiadywało się o możliwości badań dopiero od naszych pracowników i obiecywało skorzystać. Ale okazuje się, że od czasu, gdy pojawiła się informacja o zakończeniu programu w czerwcu zainteresowanie nim jeszcze bardziej wzrosło. W szpitalnej przychodni POZ, gdzie pobierane są badania przychodzi teraz po kilka osób dziennie – mówi Prusak.

- Z obserwacji personelu wykonującego badania wynika, że wśród badanych jest sporo osób, które nie wiedzą, że mają podwyższone wyniki, które mogą wskazywać na choroby. Najczęściej przekraczane są normy cukru, cholesterolu, a także wykazywane nadciśnienie. W pamięci pracownic szpitalnego punku POZ zapisał się mężczyzna, który miał ponad dziesięć razy wyższy cholesterol niż dopuszczalna norma. Po odebraniu wyników został natychmiast przekazany do konsultacji lekarskiej i wdrożenia leczenia – mówi rzecznik.

Jak skorzystać z programu krok po kroku

Program "Profilaktyka 40 plus" oferuje bezpłatne pakiety badań - jakie konkretnie, dowiemy się po wypełnieniu ankiety. Bez niej nie otrzymamy e-skierowania. Można ją znaleźć na stronie https://pacjent.gov.pl w zakładce „Profilaktyka” w swoim Internetowym Koncie Pacjenta (IKP) lub w aplikacji mobilnej mojeIKP. Ankietę można wypełnić także telefonicznie, dzwoniąc pod bezpłatny numer telefonu 989. Infolinia działa przez cały tydzień, w godzinach 7-20.

Po wypełnieniu ankiety w ciągu dwóch dni roboczych otrzymamy e-skierowanie na darmowy pakiet badań. Z takim skierowaniem należy umówić się na badanie – do dyspozycji mamy 211 punktów w Pomorskiem. Na badanie musimy zabrać ze sobą dowód osobisty. 

Po zrobieniu badań umówmy się na wizytę do swojego lekarza POZ, by skonsultować swoje wyniki.
 
 Jakie badania zostaną wykonane?
Na pakiet badań diagnostycznych dla kobiet składają się:

• morfologia krwi obwodowej z wzorem odsetkowym i płytkami krwi
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy
• stężenie glukozy we krwi
• próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP
• poziom kreatyniny we krwi
• badanie ogólne moczu
• poziom kwasu moczowego we krwi
• krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT).

Pakiet badań diagnostycznych dla mężczyzn to:

• morfologia krwi obwodowej ze wzorem odsetkowym i płytkami krwi
• stężenie cholesterolu całkowitego albo kontrolny profil lipidowy
• stężenie glukozy we krwi
• próby wątrobowe: AlAT, AspAT, GGTP
• poziom kreatyniny we krwi
• badanie ogólne moczu
• poziom kwasu moczowego we krwi
• krew utajona w kale – metodą immunochemiczną (iFOBT)
• PSA – antygen swoisty dla stercza całkowity.

Wspólny pakiet badań diagnostycznych obejmuje:

• pomiar ciśnienia tętniczego
• pomiar masy ciała, wzrostu, obwodu w pasie
• obliczenie wskaźnika masy ciała (BMI).