Workation, czyli łączenie pracy i podróżowania, zyskuje zwolenników. Oto plusy i minusy tego rozwiązania. O czym należy pamiętać?

Znowelizowany w kwietniu br. Kodeks pracy sformalizował pracę zdalną i umożliwił pracownikom wnioskowanie o okazjonalną pracę poza biurem. Co ważne, każdy pracownik na etacie może zawnioskować o 24 dni pracy poza biurem, także w następujących po sobie dniach. I choć pracodawca ma prawo pracownikowi pracy zdalnej odmówić, to wiele wskazuje na to, że taki scenariusz – połączenia pracy z wakacjami – bierze w tym roku pod uwagę całkiem spora część Polaków pracujących umysłowo.

– Dla firm, które nigdy nie pracowały w całości zdalnie, które nie mają procedur czy narzędzi do wykonywania i monitorowania efektywności pracy na odległość, workation jest pewnym ryzykiem – zwraca uwagę Andrzej Wiglusz, HR Manager z Komputronik.

Wyniki badania platformy ClickMeeting wskazują, że większość pracowników nie jest świadoma istnienia workation, czyli łączenia pracy z podróżowaniem. 61 proc. ankietowanych nie wie, czym ono jest, 25 proc. nie jest pewne, a zaznajomionych z tym pojęciem jest jedynie 14 proc. badanych. Co ciekawe, 70 proc. ankietowanych nie rozważało jeszcze tego, czy chcieliby korzystać z workation, 39 proc. twierdzi, że do tej pory nikt z ich firmy nie pracował w takiej formie, a 9 proc. uczestników badania wyraziło chęć skorzystania z tej opcji w przyszłości, jeżeli będą mieć taką możliwość.

– Workation to świetny sposób na czerpanie korzyści zarówno z pracy, jak i z podróży. Z kolei elastyczność pracy oraz work-life balance są niezwykle istotnymi elementami dla efektywnej współpracy na linii pracownik-pracodawca. Wyniki badania pokazują, że najwyraźniej trend, który łączy pracę i podróżowanie, nie przebił się jeszcze w Polsce do szerszej świadomości – komentuje Martyna Grzegorczyk, ClickMeeting.

Prawie połowa firm (48 proc.), w których pracują uczestnicy badania przeprowadzonego przez HRK, nie ma posiada regulaminu dotyczącego workation, a osoby zatrudnione, które chcą wyjechać, za każdym razem z managerami ustalają możliwość podróży. Zgody na workation nie wyraża 41 proc. organizacji, natomiast jasne przepisy pracy zdalnej spoza miejsca swojego zamieszkania ma 11 proc. ankietowanych pracodawców.

Czy mimo małej popularności workation, chętnie wybieramy pracę hybrydową połączoną z podróżami? Z badania wynika, że jedna czwarta respondentów korzystała z takiego benefitu, a 76 proc. deklaruje, że nie pełniło obowiązków zawodowych w trakcie podróży.

Jak wynika z badań zrealizowanych w czerwcu br. przez firmę Komputronik, blisko co trzeci ankietowany pracownik biurowy (29 proc.) wymienia workation jako pomysł na wakacje. Co piąty (18,9 proc.) jest zdecydowany, by połączyć w tym roku pracę z odpoczynkiem, co dziesiąty (10 proc.) deklaruje, że na workation raczej się wybierze. I to niezależnie od wieku. Choć dominuje przekonanie, że workation to domena młodych, to badania przeprowadzone przez Komputronik tego nie potwierdzają.

– Okazuje się, że 35 proc. ankietowanych do 35. roku życia planuje lub rozważa skorzystanie z workation. To niewiele więcej niż odsetek osób w wieku 36 lat i starszych. W tej grupie taką wolę wskazał co czwarty ankietowany. To jednak koniec różnic, jeśli chodzi o pokolenia. Myślimy bardzo podobnie o workation, mamy podobne obserwacje, oczekiwania i obawy, niezależnie od tego, czy mamy dwadzieścia, czy czterdzieści kilka lat – zauważa Wiglusz.

Korporacje, a także mniejsze firmy, kładą coraz większy nacisk nie tylko na rozwój, ale również na samopoczucie zatrudnionych. Liczne raporty wskazują, że zespoły pracują bardziej kreatywnie i efektywniej, gdy nie odczuwają presji wynikającej z pełnionych obowiązków i mają świadomość, że pracodawca im ufa. Zmiana miejsca pracy np. w postaci workation zwiększa naszą motywację, a przede wszystkim obniża poziom stresu.

Czy workation skłania do planowania wyjazdu w najbliższych miesiącach? Chęć podróżowania deklaruje 37 proc. badanych – podanie HRK. Osoby planujące wyjazd myślą raczej o krótkoterminowej pracy spoza miejsca zamieszkania. 32 proc. badanych wskazało, że w planach ma tygodniowy wyjazd, a kolejne 21 proc. chce wyjechać na dwutygodniowe workation. W dłuższą podróż – powyżej miesiąca, wybiera się 17 proc. respondentów i respondentek. Większość (49 proc.) planuje wyjazd zagraniczny, w granicach Unii Europejskiej, a 39 proc. przemieszcza się po Polsce. 12 proc. chce wyjechać poza Europę.

Choć wydaje się, że taki tryb pracy jest bardzo atrakcyjny dla pracownika, zdarza się, że firmy nie wyrażają na niego zgody. Jednym z ważniejszych powodów są zawiłości podatkowe.

– Przy workation poza granicami Polski pracodawcy i pracownicy muszą zwrócić uwagę na konkretne przepisy dotyczące podatków i zatrudnienia obowiązujące w kraju, w którym będzie realizowana praca zdalna. Chodzi tu przede wszystkim o określenie kraju rezydencji podatkowej pracownika i czas wykonywania pracy na terenie obcego państwa – zauważa Kamila Cieszkowska, współwłaściciel biura rachunkowego Podatnik P&K Cieszkowscy.

Istotnym problemem jest także praca w kraju, z którym Polska nie ma podpisanej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania. W takim przypadku analiza konsekwencji związanych z pracą w danym państwie musi być oparta wyłącznie na przepisach tego kraju.

– Może się zdarzyć, że dochód uzyskany z pracy za granicą podlega opodatkowaniu w tym państwie nawet od pierwszego dnia. Dodatkowo polski pracodawca może być zobowiązany do rejestracji i działania jako płatnik w tym kraju – dodaje ekspertka.

Przed wyrażeniem zgody na workation pracodawca powinien przeanalizować zapisy w międzynarodowych umowach o unikaniu podwójnego opodatkowania. W przypadku braku takich umów między Polską a krajem, w którym pracownik wykonuje pracę zdalną, obowiązują przepisy podatkowe tego kraju bez zastosowania zasad rezydencji podatkowej. A to rodzi kolejne komplikacje, nie tylko dla pracownika, który chce rozliczyć PIT, ale też dla księgowości firmy, w której pracuje.

Eksperci zwracają uwagę na problemy związane z ubezpieczeniami społecznymi. Przy pracy zdalnej za granicą, szczególnie w krajach Unii Europejskiej, kwestie ubezpieczeń społecznych są zazwyczaj prostsze do uregulowania dzięki koordynacji systemów ubezpieczeń społecznych. Pracodawca powinien jednak pamiętać o konieczności rejestracji i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne w odpowiednim kraju. Jeśli praca za granicą jest przejściowa, umowy między państwami pozwalają kontynuować opłacanie składek wyłącznie w Polsce.

– Prawo dotyczące pracy zdalnej może wymagać od pracodawcy rejestracji w odpowiedniej zagranicznej instytucji ubezpieczeń społecznych, nawet od pierwszego dnia pracy zdalnej. W ramach tych przepisów pracodawca może być zobowiązany do potrącania i odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne w tym państwie – podkreśla Krzysztof Wojtas, prezes zarządu BrainSHARE IT.