Unieważnienie małżeństwa

Rok temu wyszłam za mąż za mężczyznę, którego wcześniej znałam zaledwie pół roku. Jednak dopiero po zawarciu związku dowiedziałam się, że mój partner od wielu lat leczy się psychiatrycznie - wcześniej nic na ten temat nie mówił. Czy w tej sytuacji mogę się starać o unieważnienie zawarcia małżeństwa?

Co do zasady osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym małżeństwa zawrzeć nie może. W wyjątkowej sytuacji, o której mowa w przepisie art. 12 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa, jeżeli stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa oraz jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie.

W przypadku zawarcia małżeństwa przez osobę dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym bez wspomnianego zezwolenia sądu, każdy z małżonków może żądać unieważnienia małżeństwa.

Unieważnienie z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków może nastąpić tylko wówczas, gdy przeszkoda ta istniała w dniu zawierania związku małżeńskiego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 23 lutego 1995 r. I ACr 33/95). Fakt powstania choroby psychicznej już po zawarciu małżeństwa nie stanowi zatem przesłanki do jego unieważnienia.

Zgodnie z przepisem art. 12 § 3 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie można unieważnić małżeństwa z powodu choroby psychicznej jednego z małżonków po ustaniu tej choroby. Jak słusznie zauważono w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 lutego 1966 r. (II CR 424/65), ustanie choroby w rozumieniu art. 12 § 3 KRO oznacza wygaśnięcie tej choroby, a nie ustanie tylko jej ostrych objawów.

Należy również dodać, że nie każda choroba psychiczna stanowi przesłankę unieważnienia małżeństwa. W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 1977 r. (IV CR 203/77) uznano, że tylko taka choroba psychiczna jest podstawą unieważnienia małżeństwa, której stan zagraża małżeństwu lub zdrowiu przyszłego małżeństwa i tym samym brak byłoby podstaw do udzielenia zezwolenia na zawarcie małżeństwa za zezwoleniem sądu.

Wyjątkowo, gdy zachodzą szczególne okoliczności (np. długotrwałe i prawidłowe funkcjonowanie małżeństwa oraz pochodzenie z małżeństwa zdrowych, dorosłych dzieci), zasady współżycia społecznego mogą przemawiać za oddaleniem powództwa o unieważnienie małżeństwa z powodu choroby psychicznej (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna i Administracyjna z dnia 4 lutego 1985 r. IV CR 557/84).

Zgodnie z treścią wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 1965 r. (II CR 215/65) sąd nie może oddalić powództwa o unieważnienie małżeństwa z takim uzasadnieniem, że z jakichkolwiek względów bardziej celowe byłoby rozwiązanie małżeństwa przez rozwód. Jeżeli bowiem stan faktyczny pozwala stronie powodowej na realizację dwóch uprawnień prowadzących do tego samego celu, to tylko ona może decydować o tym, z którego z tych uprawnień chce korzystać.

Należy na marginesie zaznaczyć, że podobnie jak przy rozwodzie, małżonek może dochodzić roszczeń alimentacyjnych od drugiego małżonka na wypadek unieważnienia małżeństwa. Dochodzenie następuje przez zgłoszenie wniosku na rozprawie w obecności drugiego małżonka albo w piśmie, które należy doręczyć drugiemu małżonkowi.