Sprawiedliwi - oni ratowali ludzkie życie. Premiera widowiska w Muzeum II Wojny Światowej

24 marca - data ta zapisała się w historii Polski jako dzień egzekucji rodziny Ulmów. Niemiecka żandarmeria z posterunku w Łańcucie zamordowała wówczas Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię, będącą w ciąży i sześcioro ich dzieci oraz ośmioro ukrywanych przez nich Żydów: Gołdę Grünfeld, Leę Didner z córeczką oraz Saula Goldmana i jego czterech synów. 74 lata później postanowiono, że data ta będzie symbolicznie przypominać o dramacie Żydów, ich prześladowaniu oraz o bohaterskich postawach Polaków, którzy pomimo surowych kar nie wahali się pomóc sąsiadom, a czasami zupełnie obcych ludziom, wyznania mojżeszowego. Ryzykowali oni zarówno swoim życiem, jak i życiem swoich rodzin. O nich powinno się pamiętać. Od wojny mija coraz więcej lat, a ludzka pamięć staje się coraz słabsza.

W tym roku w Muzeum II Wojny Światowej zobaczyliśmy widowisko „Sprawiedliwi” w reżyserii Artura Hofmana, również autora scenariusza.

- Jako przedstawiciel żydowskiej społeczności chcę powiedzieć jaką wdzięczność mamy, jaki szacunek, dla ludzi, którzy narażali swoje życie, życie swoich rodzin, aby uratować Żydów w czasie II wojny światowej. Te nici wiążące uratowanych i ratujących były bardzo mocne, tylko pamiętajmy, że za PRL-u były trzy fale emigracyjne żydowskie i te nici się pozrywały. Bardzo nam zależy na pamięci. Trzeba mówić o Sprawiedliwych, bo kim innym był żołnierz, który walczył z bronią w ręku, a kim innym osoba, która z narażeniem własnego życia pomagała w ekstremalnej sytuacji takiej, jaka była podczas II wojny światowej - powiedział reżyser.

- Ponieważ brakowało nam utworu odnoszącego się do Sprawiedliwych, dlatego poprosiłem Aleksandra Rozenfelda, aby coś dla nas napisał i dzięki temu mamy finałową, podsumowującą całość pieśń - dodał reżyser.

- Przywracamy tę pamięć w ten sposób jak dzisiaj przez koncert, w którym wykorzystujemy poezję polskich poetów, których część też ma pochodzenie żydowskie - mówił dyrektor gdańskiego oddziału IPN Paweł Warot, podkreślając, że upamiętnianie "sprawiedliwych" poprzez działania naukowe, edukacyjne i artystyczne ma ogromną wartość.

Przy dźwiękach muzyki i słowach poetów rozpoczęło się widowisko „Sprawiedliwi”. W wykonaniu kwartetu wokalnego usłyszeliśmy wiersze m.in. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, Leopolda Staffa, czy Juliana Tuwima. Autorem nowych aranżacji piosenek oraz specjalnie na tę okazję skomponowanej muzyki jest Szymon Chyliński. Artystom towarzyszył zespół instrumentalny. Było to, przeplatane słowami narratora, wzruszające widowisko. Zaczęło się przedwojenną piosenką z muzyką Władysława Szpilmana polskiego kompozytora i pianisty żydowskiego pochodzenia. Potem była o „Pieśń o żołnierzach z Westerplatte” Gałczyńskiego i wiersz „Ogłaszam alarm dla miasta Warszawy" Antoniego Słonimskiego. Jednak szczególnie zapadł mi pamięć pięknie wykonany wiersz Władysława Broniewskiego „Ballady i romanse”, o żydowskiej i dziewczynce, rudej Ryfce i Jezusie – oboje zostali „rozstrzelani” przez Niemców:

"... Słuchaj, Jezu, słuchaj, Ryfka, sie Juden,
za koronę cierniową, za te włosy rude,
za to, żeście nadzy, za to, żeśmy winni,
obojeście umrzeć powinni.”

Autor scenariusza przytacza także mniej znaną twórczość Icchaka Kacenelsona i fragment jego „Pieśni o zamordowanym żydowskim narodzie”.

Wykonawcy: skrzypce: Hanna Chylińska, klarnet Klaudia Cieszyńska, kontrabas Mateusz Kot, akordeon Paweł Wiśniewski, sopran Dorota Stefaniak, alt Maja Pałys, bas Szymon Chyliński tenor Filip Cieszyński, lektor Krzysztof Bartoszewicz.
Widowisko „Sprawiedliwi” przygotowane zostało przez Biuro Wydarzeń Kulturalnych IPN. Organizatorem spektaklu jest IPN, a partnerami: Muzeum II Wojny Światowej, Kwidzyńskie Centrum Kultury oraz Regionalne Centrum Kultury „Fabryka Emocji” w Pile