Prawnik radzi: Jak walczyć o odszkodowanie

Zostałem pobity, a sprawcy zostali złapani. Podczas napadu uszkodzili mój laptop. Czy mogę dochodzić odszkodowania od sprawców pobicia podczas sprawy karnej? Czy muszę założyć osobną sprawę cywilną po jej zakończeniu?

Co do zasady, można dochodzić odszkodowania już na sprawie karnej, bez konieczności zakładania osobnej sprawy cywilnej o odszkodowania. Procedura ta nazywana jest postępowaniem adhezyjnym. Zgodnie z przepisem art. 62 Kodeksu postępowania karnego, pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych, wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. W razie śmierci pokrzywdzonego, osoby najbliższe mogą w wymienionym terminie wytoczyć powództwo cywilne o przysługujące im roszczenia majątkowe, wynikające z popełnienia przestępstwa.

Roszczenia dochodzone w postępowaniu adhezyjnym muszą bezpośrednio wynikać z popełnionego przestępstwa. Może to być zatem dochodzenie odszkodowania za wybite podczas popełniania przestępstwa okno, uszkodzone auto czy laptop.

Jeżeli powództwo cywilne zostało zgłoszone w toku postępowania przygotowawczego (czyli w toku dochodzenia lub śledztwa), organ prowadzący postępowanie załącza pozew do akt sprawy, a postanowienie co do przyjęcia powództwa wydaje sąd po wpływie sprawy z aktem oskarżenia - za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się wówczas dzień zgłoszenia powództwa. W razie umorzenia lub zawieszenia postępowania przygotowawczego, pokrzywdzony w terminie zawitym 30 dni od daty doręczenia postanowienia może żądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych. W kwestii kosztów procesu wynikłych z powództwa cywilnego co do zasady stosuje się przepisy obowiązujące w postępowaniu cywilnym. Powód cywilny jest tymczasowo zwolniony od obowiązku uiszczenia wpisu od po-wództwa cywilnego czy apelacji. Sąd przed rozpoczęciem przewodu sądowego odmawia przyjęcia powództwa cywilnego m.in., jeżeli roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzutem oskarżenia, zostało wniesione przez osobę nieuprawnioną, jeżeli to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu prawomocnie orzeczono. Sąd odmówi również przyjęcia powództwa cywilnego, jeżeli wcześniej poszkodowany złożył wniosek o naprawienie szkody na podstawie przepisu art. 46 Kodeksu karnego.

W przepisie art. 46 Kodeksu karnego przewidziano, że w przypadku skazania za przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała, rozstroju zdrowia, przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, przeciwko środowisku, mieniu lub obrotowi gospodarczemu, przestępstwo przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową, sąd - na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby uprawnionej - orzeka obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody w całości albo w części. Wniosek poszkodowany, a także prokurator może złożyć aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej. "Szkodą, do której naprawienia sąd zobowiązuje sprawcę, jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej bezpośrednio z przestępstwa i nie jest dopuszczalne uwzględnienie przy ustalaniu jej wysokości tych składników i elementów szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek" (wyrok SN z 4 lutego 2002 r., II KKN 385/2001). Obowiązek naprawienia szkody w oparciu o przepis art. 46 § 1 kk stanowi tytuł egzekucyjny i podlega dochodzeniu przez samego pokrzywdzonego, on też decyduje o czasie egzekwowania należności zasądzonej, stąd też nie może być wykonanie tego obowiązku obwarowane z urzędu żadnymi terminami (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 31.10. 2006 r. II AKa 262/2006).

Zamiast obowiązku naprawienia szkody, sąd może orzec na rzecz pokrzywdzonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę. W praktyce sądy karne zdecydowanie częściej orzekają o naprawieniu szkody na podstawie przepisu art. 46 kk niż zajmują się postępowaniem adhezyjnym.