Obrazy grzechu w sztuce europejskiej. Wystawa w Muzeum Narodowym w Gdańsku

- Bardzo lubię nie obraz, a grafikę Albrechta Dürera "Sol Iustitiae" ("Słońce sprawiedliwości"), którą pokażemy na tej wystawie - mówi dr Beata Purc-Stępniak (komisarz wystawy). - To jedno z pierwszych przedstawień sprawiedliwości w sztuce europejskiej doby nowożytnej. Jeśli mówimy o grzechu, to warto przypomnieć wyobrażenie grzechu, które zostało wymyślone jeszcze w średniowieczu, a z XV wieku znamy kilka ciekawych jego realizacji w manuskryptach. Pokazywano w nim grzech jako specjalną postać, która symbolizowała zło świata. Zwano ją Panią Świat albo Księciem Świat.

Kubek zapomnienia

Postać owa stworzona została z różnych atrybutów siedmiu grzechów głównych. Zwykle stała na jednej nodze, która była określana mianem VITA, podgryzała ją druga w formie węża kusiciela zwana MIORS. Miała koronę na głowie i w ręku trzymała kubek, w którym był napój zapomnienia. Tak metaforycznie opisywano zło wprowadzone do świata jako grzech pierworodny. Pani Świat była uskrzydlona skrzydłami nietoperza. Miała uświadamiać człowiekowi, że życie nie jest tak piękne jak wygląda. Ma blaski i pokusy, jest związane ze śmiercią, a ona jest konsekwencją grzechu pierworodnego.

- Późniejsze wizje w grafice i w malarstwie europejskim ukazujące istnienie grzechu w świecie są o wiele ciekawsze, ponieważ obrazują dylematy natury moralnej związane z wyborem, jaki człowiek podejmuje w życiu - dodaje Beata Purc-Stępniak.

Czytaj również: Muzeum Narodowe w Gdańsku ma nowy nabytek - "Martwą naturę wanitatywną" Philippa Sauerlanda [ZDJĘCIA]

Przejawy grzechu

- Nasza wystawa, oczywiście, nie da jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czym jest grzech, ale pomoże uważnemu widzowi w zrozumieniu obrazowania przejawów grzechu oraz będących w jego opozycji cnót. Do dziś wiele motywów sztuki dawnej nie straciło na aktualności - dodaje pani komisarz.

Oblicze grzechu było i jest widziane w sztuce europejskiej przez pryzmat religii. Grzech chętnie był ilustrowany na przełomie XIX i XX wieku, kiedy jednoznacznie kojarzył się z wizerunkiem upadłych kobiet, niemoralnych mężczyzn i demonicznych ludzi. Wskazywano zło, jakie niosła cywilizacja wielkomiejskiego życia i jego występnych pokus.

Na wystawie zgromadzono ponad 300 wybitnych dzieł sztuki. Pochodzą z muzeów zagranicznych i polskich. Godnym odnotowania jest fakt sprowadzenia przy tej okazji do Gdańska rzadko oglądanej przez polską publiczność kolekcji aż 42 znamienitych dzieł europejskiego malarstwa z Siedmiogrodu (Narodowe Muzeum Brukenthala w Sibiu, Rumunia). Będzie można zatem obejrzeć płótna znanych mistrzów malarstwa niderlandzkiego, flamandzkiego, holenderskiego, włoskiego i niemieckiego, takich jak Pieter Brueghel II, Frans Floris de Vriendt, Frans Snyders, Dawid Teniers II.

Słynny brewiarz

Warto dodać, że po raz pierwszy mury Siedmiogrodu opuści także perła niderlandzkiego miniatorstwa - słynny brewiarz brukentalski z początku XVI wieku.

Podziwiać będzie można również dzieło Otta van Veen, nauczyciela Rubensa, sprowadzone z Budapesztu (Szépművészeti Múzeum). Ponadto na wystawie znajdą się prace innych znanych malarzy i grafików europejskich, takich jak Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Vredeman de Vries, Rembrandt, Rubens, Francisco de Goya, Edvard Munch. Na wystawie nie zabraknie obrazów polskich artystów: Jana Matejki, Jacka Malczewskiego, Artura Grottgera, Władysława Podkowińskiego, Bruno Schultza, Stanisława Ignacego Witkiewicza.

Wystawa ma uświadomić, że grzech i strach przed grzechem zawsze były obecne w kulturze i w religijności europejskiej, a mądrość traktowano jako antidotum na zło. W ten sposób podkreślano ludzkie dostojeństwo wobec nieprawości.

Wystawa została przygotowana we współpracy m.in. z Muzeum Narodowym we Wrocławiu i Muzeum Narodowym Brukenthala w Sibiu (Rumunia), Muzeum Narodowym w Warszawie, a także Szépművészeti Múzeum w Budapeszcie, Germanisches Nationalmuseum w Norymberdze.

"Grzech" zobaczymy w oddziale Sztuki Dawnej przy ul. Toruńskiej 1 oraz Zielonej Bramie, Długi Targ 24. Otwarcie 30 października.