Kluczowa rola związków zawodowych w dialogu społecznym

Działalność związków zawodowych pozytywnie ocenia 46 procent Polaków. Krytycznie odnosi się do niej 18 procent badanych - wynika z sondażu CBOS. Co trzeci respondent twierdzi, że związki zawodowe skutecznie bronią interesów pracowniczych. Jednocześnie według 39 proc. Polaków mają one zbyt mały wpływ na decyzje władz. W ciągu ostatnich czterech lat zaufanie do związków zawodowych wzrosło z 26 do 34 procent.

- Aby mógł powstać związek zawodowy, musi się do niego zapisać co najmniej 10 pracujących w danym zakładzie pracy osób. Można też oczywiście tworzyć przedstawicielstwa międzyzakładowe, czyli pracownicy z różnych zakładów pracy mogą się zrzeszać w jednej organizacji związkowej, tych możliwości jest całkiem sporo. Podstawowym warunkiem co najmniej 10 pracowników w danym zakładzie pracy, wtedy stajemy się jako związek zawodowy stroną dla pracodawcy - podpowiada Krzysztof Dośla, przewodniczący Regionu Gdańskiego NSZZ „Solidarność”.

Razem jesteśmy silni

Najnowsze badania CBOS potwierdzają też, że w zakładach, w których działają związki zawodowe, rzadziej dochodzi do naruszeń praw pracowniczych. W zasadzie nie występują tam opóźnienia w wypłacie wynagrodzeń ani praca w „szarej strefie”. W ramach zawiązków można korzystać z bezpłatnej opieki prawnej - zarówno dla organizacji związkowych, jak i w sprawach indywidualnych dla jej członków. Taką ofertę ma NSZZ „Solidarność”, oferująca też szkolenia prowadzone przez związkowych trenerów. Wzmacniają one pozycję negocjacyjną - związkowiec posiadający wiedzę z prawa pracy i ekonomii, a także znający techniki negocjacyjne, jest dla pracodawcy równorzędnym partnerem do rozmów.

Warto pamiętać, że negocjacje związków zawodowych z pracodawcą różnią się pod wieloma względami od tych biznesowych. Wielu pracodawców, gdyby nie przepisy prawa, w ogóle nie przystępowałoby do negocjacji, chyba, że miałyby one na celu odebranie czegoś pracownikom.

Co ważne, pracownicy zorganizowani w związek zawodowy mają prawo do prowadzenia sporów zbiorowych z pracodawcą. Może w nim uczestniczyć cała załoga lub jej część jednego lub większej liczby zakładów pracy, a czasem cała branża. Obok żądań dotyczących warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych spór zbiorowy może dotyczyć również praw i wolności związkowych. W ramach prowadzonego sporu pracownicy zorganizowani w związek zawodowy mają prawo do ogłoszenia strajku. Jednym z warunków jest tu wyczerpanie możliwości rozwiązania sporu zbiorowego na drodze negocjacji.

- Można podsumować, że jeżeli się zrozumie, czym jest związek zawodowy i sięgnie się po to narzędzie - bo jest to narzędzie, a nie byt sam dla siebie - to ze związkami zawodowymi jest łatwiej - przekonuje rzecznik Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność ” Marek Lewandowski.

Model norweski

To, co charakteryzuje norweski system społeczno-polityczny w zakresie rynku pracy to układy zbiorowe pracy, które obejmują około 70 proc. wszystkich pracowników. Chodzi o umowę między związkami zawodowymi i organizacją pracodawców albo pojedynczym pracodawcą. W Norwegii, w przeciwieństwie do Polski, są zawierane przede wszystkim dla członków danego związku zawodowego, choć często rozszerza się je też na pracowników niezrzeszonych. Układ reguluje czas pracy, dodatek za nadgodziny, wynagrodzenie za pracę wieczorem, w nocy, w weekendy i dni świąteczne, emeryturę, urlopy okolicznościowe, terminy wypowiedzenia pracy, a nawet korzystanie z ubrań roboczych.

- Związek zawodowy zawiera układ w imieniu swoich członków. Ale taki np. sektorowy układ zbiorowy jest podpisywany z organizacją pracodawców, jej członkowie muszą stosować te zapisy, ale nie mogą przy tym dyskryminować pracowników, którzy nie należą do związku. Tak to wygląda w sektorze prywatnym, w sektorze publicznym jest to znacznie prostsze - specjalna ustawa przewiduje, że to, co zostało wynegocjowane dla sektora publicznego przez związki zawodowe, jeżeli chodzi o kwestie płacowe, obejmuje wszystkich pracowników tego sektora -wyjaśnia Sławomir Adamczyk, kierownik Biura Branżowo-Konsultacyjnego Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”.

Pamiętajmy, że związek zawodowy to, obok strony pracodawców, główny uczestnik dialogu społecznego. Jest dobrowolną i samorządną organizacją pracowników, która reprezentuje i broni ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Dzięki wspólnej organizacji pracownicy mogą wynegocjować lepsze warunki pracy.