Jakie sposoby na zimę mają zwierzęta? Niektóre są naprawdę niesamowite

Wiemy, że płazy i gady chowają się w wygrzebanej w mule lub ziemi jamce i tam przechodzą w stan zimowego odrętwienia.  Co ciekawe, niektóre gatunki lądowe zimują w wodzie, a niektóre wodne - na lądzie, na przykład żabka rzekotka żyje na drzewach, a zasypia na dnie zbiorników wodnych. Większość żab jednak na zimę wybiera swoje dotychczasowe kryjówki. I tak np. grzebiuszki późną jesienią pogłębiają  ziemne norki.

Stosunkowo odporna na chłód jest żaba trawna, która lubi sobie poskakać nawet w grudniu, o ile zima jest lekka. Ona też budzi się w marcu, gdy jest jeszcze śnieg.

A gdzie zimują raki?  Zwyczajnie, w jamach wydłubanych w brzegu rzeki lub w kryjówkach na dnie zbiorników wodnych. Co pewien czas wystawiają ze swoich norek szczypce i polują na przepływające obok drobne rybki.

Barykada w muszli

Strategia zimowa ślimaków to „skryć się i zabarykadować”. Zazwyczaj wpełzają pod mech lub chowają się pod stertami liści. Ślimak winniczek już w październiku zagrzebuje się w ziemi z wylotem muszli skierowanym ku górze. Chowa ciało w swoim domku - muszli, którego wejście zakleja śluzem, pozostawiając jedynie maleńki otwór do oddychania. Zwija się potem coraz głębiej w muszli, tworząc kolejno drugą, trzecią i czwartą ściankę z twardniejącego śluzu. Zasypia na pół roku.

Owady i pająki

Owady po złożeniu jaj, wraz z nadchodzącymi chłodami najczęściej po prostu giną. Jednak kilka gatunków np. niektóre muchy czy motyle możemy spotkać w naszych domach, na strychach w piwnicach, a także w jaskiniach.

U wielu pospolitych gatunków owadów spotykanych w Polsce w zimie następuje okres zahamowania rozwoju wywołany niekorzystnymi warunkami zewnętrznymi.

Zobacz też: Tczew. Wilk spotkany w Rokitkach! [ZDJĘCIA]

Jest to tzw. diapauza, która charakteryzuje się znacznym obniżeniem tempa metabolizmu, a co za tym idzie pozwala na bardzo oszczędne gospodarowanie zgromadzonymi w ciele larwy, poczwarki lub w jaju, materiałami energetycznymi w postaci tłuszczów, węglowodanów i białek.

Woskowane jaja

Często dodatkowym zabezpieczeniem jest złożenie jaj lub ukrycie się w warstwie gleby, w ściółce, w jaskiniach, dziuplach, szczelinach kory czy nawet w piwnicach.

Bywa, że  jaja owadów są pokryte woskową wydzieliną, a larwy i poczwarki chowają się w specjalnie uplecionych przez siebie oprzędach, kokonach lub wyroślach na  roślinach, tzw. galasach. Zabezpieczenia te stanowią dodatkową warstwę termoizolującą.

 Owady zimę spędzają  w różnych stadiach. Jako dorosłe osobniki (imago) hibernują niektóre motyle (rusałki) i chrząszcze oraz stonka ziemniaczana. Dzięki temu, po przebudzeniu mogą od razu poderwać się do lotu.

Zobacz: Coraz więcej łosi w regionie Żuław i Mierzei. Stado widziane koło Nogatu [ZDJĘCIA]

Inne owady zimują w stadium larwy lub poczwarki i wiosną muszą dokończyć swój rozwój. Larwy ważek i jętek spędzają ten czas na dnie zbiorników wodnych, gdzie temperatura wody nie  spada poniżej 4 stopni.

Zagrzebane w ziemi lub ukryte pod kamieniami są biedronki (Coccinelidae) - owady, które żerują aż do mrozów, aby wraz z nadejściem późnej jesieni znaleźć spokojną kryjówkę, w której przeczekają mroźną zimę.

Znajdują ją najczęściej w stertach liści, kamieni lub patyków, w zagłębieniach kory lub innych kryjówkach (np. na strychu lub w opuszczonej budce dla ptaków). Po zimowym śnie są one wyjątkowo żarłoczne - jedzą mszycę za  mszycą  -  szybko odzyskują utracone siły i przygotują się do rozmnażania.  W Polsce występują dwa pokolenia (w przypadku biedronki siedmiokropki).

Jak przetrwają motyle, świerszcze i pasikoniki?

 W stadium jaja zimują pasikoniki (Tettigonia sp.), piękny motyl - dostojka malinowiec (Argynnis paphia), a także szkodnik naszych drzew - brudnica nieparka (Ly-mantria dispar). W postaci larwy z kolei  świerszcz polny (Gryllus campestris) i  motyl mieniak tęczowiec (Apatura iris), a w stadium poczwarki piękny oraz rzadki paź królowej (Papilio machaon), a także pospolity bielinek kapustnik (Pieris brassicae).

Jedne przeczekują gdzieś na  strychach, jak np. rusałka pawik, rusałka żałobnik i cytrynek. Inne migrują jak ptaki, ot choćby   monarchy. Mało kto wie, że cytrynek  (Gonepteryx  rhamni)  to jeden z naszych najbardziej „długowiecznych” motyli. Dorosły osobnik żyje aż 10-11 miesięcy, zaprzeczając w ten sposób powszechnej opinii o efemerycznej naturze motyli.  Rusałka pawika (Inachis io) zwykle zimuje ukryta w szczelinach kory, w stogach  siana lub w piwnicy czy na strychu.

Senne mrówki

 Zimą, gdy  temperatura spada poniżej zera mrówki  schodzą głęboko pod ziemię -  poniżej strefy zamarzania, w głąb mrowiska. Tam zbijają się w kulę i tak przesypiają trudny czas. U mrówki rudnicy (Formica rufa) i mrówki ćmawej (Formica polyctena) występują gniazda letnie i zimowe.

Z nastaniem chłodów populacja trzmieli ziemnych  i os wymiera.  Zimę przetrwają i prześpią tylko młode, zapłodnione samice, które roztropnie chowają się pod ziemią, aby wiosną założyć nowe rodziny.  Pszczoły natomiast zawiązują kłąb zimowy (zbijają się ciasno w skupisko na plastrach otaczających pszczelą matkę) i tak czekają do wiosny. Nie jest to sen, chociaż owady spowalniają swoje procesy życiowe. Co ciekawe, w centrum kłębu utrzymuje się temperatura 25 stopni C, nawet przy siarczystych mrozach. Pszczoły potrafią wspaniale regulować temperaturę, rozluźniając lub ścieśniając się.

Zielony śnieg                 

Pełną aktywność  wykazują zimą maleńkie bezskrzydłowe skoczogonki, które w większej ilości potrafią nawet wywołać wrażenie zabarwienia  śniegu na kolor ich ciałek (np. niebieski lub zielonkawy). Ponadto przy temperaturach nieco powyżej zera można spotkać rozmaite muchówki, pośnieżki oraz wędrujące larwy chrząszczy omomiłków. Zagrzebane w ziemi lub ukryte pod kamieniami zimują niektóre gatunki chrząszczy, a wśród nich liczne biegacze (Carabus sp.)

Pod dębami możemy natrafić na galasówki dębianki, odpowiedzialne za powstawanie na liściach dębu narośli zwanych galasami. Zimowe słońce lubią pająki. Jednak gdy  temperatury spadają poniżej zera, znikają w kryjówkach zapadając w sen. Leśne pająki włażą w szpary kory drzew i tam śpią.

Jeden z największych i najpiękniejszych pająków spotykanych w Polsce to tygrzyk paskowany (Argiope bruennichi). Występuje tylko i wyłącznie na ciepłych, mocno nasłonecznionych, wilgotnych łąkach. Pod koniec  lata samica tygrzyka paskowanego składa 300 - 400 jaj w dużym, zbudowanym z bardzo grubego oprzędu kokonie, który zawiesza wśród traw. Jest on jasnobrązowy dzięki czemu zlewa się z otoczeniem. Po  czterech tygodniach z jajek wylęgają się małe pajączki, które zimują w kokonie i wychodzą z niego dopiero wiosną.  

Grażyna Antoniewicz