Czy Znamy Bałtyk

Poznaj Bałtyk!

Bałtyk jest morzem wyjątkowym, a nasz wpływ na morskie siedliska jest niezaprzeczalny. Niestety, wiedza na temat samego morza i naszego nań oddziaływania jest wciąż niska. Warto więc poznać akwen, nad którym powinniśmy nie tylko wypoczywać i regenerować siły, ale za który winniśmy czuć się współodpowiedzialni.

Morze słonawe

Bałtyk jest morzem młodym w porównaniu z innymi europejskimi i światowymi akwenami. Co więcej o jego wyjątkowości stanowi również fakt, że jest ono najsłodszym morzem świata. Nie jest co prawda tak słodkie jak cukierek, ale średnia masa soli zawartych w jednym litrze bałtyckiej wody to zaledwie 7 g. Warto także wiedzieć, że zasolenie wód Morza Bałtyckiego nie jest jednolite - maleje ono w kierunku wschodnim i północnowschodnim, najniższą wartość przyjmując w Zatoce Botnickiej i Zatoce Fińskiej (ok. 2-3 g/l). Dla porównania średnia ilość soli rozpuszczonych w wodach morskich i oceanicznych to 35 g. Niestety, im niższa wartość zasolenia wód morskich, tym wyższa toksyczność metali w wodzie. W praktyce oznacza to, że słonawy Bałtyk jest bardziej wrażliwy na zanieczyszczenia metalami ciężkimi niż morza o wyższym zasoleniu. W związku z niskim zasoleniem typowo morscy mieszkańcy Bałtyku osiągają mniejsze rozmiary niż ich krewniacy w sąsiednim Morzu Północnym. Zjawisko to nazywamy karleniem.

Morze płytkie i chłodne

Bałtyk jest też morzem wyjątkowo płytkim - jego średnia głębokość to zaledwie 52,3 m, co stanowi nieco ponad 10% średniej głębokości mórz i oceanów. Najgłębsze miejsce to Głębia Landsort - 459 m p.p.m. Konsekwencją niewielkiej głębokości Morza Bałtyckiego jest mała objętość jego wód, a co za tym idzie wysoka koncentracja zanieczyszczeń chemicznych związana z niewielką możliwością ich rozcieńczenia.

Bałtyk to morze chłodne w porównaniu z innymi morzami świata, średnia roczna temperatura jego wód powierzchniowych to zaledwie ok. 7,5ºC. Nawet w najcieplejszym okresie roku nie przekracza ona zazwyczaj 18°C, czyli jest na tyle niska, że rozkład cząstek organicznych w wodach Bałtyku jest powolny. Niska temperatura spowalnia szybkość przebiegu różnych reakcji chemicznych, a tym samym utrudnia proces neutralizacji zanieczyszczeń, gdyż proces ich degradacji przebiega tu wolniej niż w cieplejszych wodach morskich.

Ciekawi mieszkańcy

Wszystkie wspomniane wcześniej cechy Bałtyku sprawiają, że jest to morze wyjątkowe, bardzo wrażliwe na negatywne oddziaływanie człowieka. Z drugiej jednak strony jego złożona historia, intensywne użytkowanie przez człowieka oraz słonowodny charakter jego wód pozwalają na jednoczesne występowanie w nim różnych grup organizmów. Spotkamy tu więc zarówno gatunki morskie o dużej tolerancji na zmiany zasolenia (jak np. dorsz), jak i słodkowodne (okoń czy szczupak) oraz wędrowne (łosoś, troć, węgorz). W zimnych przydennych wodach bytuje relikt epoki lodowcowej zwany wszą morską, czyli podwój wielki, największy wśród rodzimych skorupiaków. W przybrzeżnych, płytkich wodach do trawy morskiej przyczepiają się spokrewnione z pławikonikami iglicznie i wężynki, u których samiec wytrwale opiekuje się potomstwem. Zaś na kadłubach statków, konstrukcjach hydrotechnicznych, a nawet kamieniach, muszlach małży i pancerzach skorupiaków swój żywot wiodą pąkle, gatunek obcy, który przybył do Bałtyku z Ameryki Północnej prawdopodobnie już w połowie XIX wieku zawleczony na dnie statków.

Na rzecz ochrony bałtyckiej przyrody współpracuje też Energa z Grupy ORLEN i Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego. W ramach realizowanego przez FRUG we współpracy ze Stacją Morską im. Profesora Krzysztofa Skóry Uniwersytetu Gdańskiego od kilku lat programu „Kierunek Bałtyk” prowadzone są działania na rzecz najbardziej zagrożonych gatunków występujących w Morzu Bałtyckim, w tym m.in. morświna oraz foki szarej.