Zielona szansa dla polskiego przemysłu i nauki. Wywiad z doktorem Pawłem Kuchem

Nowoczesna gospodarka, zielona energetyka. Mamy szansę na takie zmiany?

Kieruję Narodowym Centrum Badań i Rozwoju, które jest kluczową z perspektywy rozwoju gospodarczego Polski instytucją. Jesteśmy hubem zmian technologicznych, w dużej mierze dotyczących energetyki, czyli sektora wymagającego palących zmian. Perspektywa NCBR jest o tyle specyficzna, że to właśnie u nas i z naszym wsparciem powstają technologie, które mają umożliwić przeprowadzenie zielonej transformacji naszej gospodarki. Koncepcyjna praca nad nimi rozpoczęła się wręcz jeszcze przed ogłoszeniem założeń Europejskiego Zielonego Ładu.

Polska nie jest postrzegana, jako kraj szczególnie proekologiczny… Mówimy raczej o przywiązaniu do węgla.

System energetyczny w Polsce, oparty o węgiel czy wielkie fabryki energii i ciepła, wymaga poważnej modernizacji i przebudowy. Jest bowiem bardzo kosztochłonny i ma niską sprawność wytwarzania. Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zamawia technologie, aby pobudzić rynek do potrzebnych z punktu widzenia państwa zmian w określonych obszarach, jak energetyka. Jest nim także budowa gospodarki obiegu zamkniętego. Odpowiadając na pytanie – zdecydowanie mamy szansę na takie zmiany, co więcej – już nad nimi pracujemy.

CZYTAJ TAKŻE: Czy Zielony Ład uderzy w konkurencyjność polskich firm?
 
W projektach NCBR widać ten zielony trend?

Zdecydowanie tak - na wyzwania związane z transformacją energetyczną patrzymy jak na szansę dla polskich firm, a innowatorzy odpowiadają na nasze propozycje z entuzjazmem. Rola Narodowego Centrum Badań i Rozwoju w przeprowadzeniu transformacji energetycznej jest coraz bardziej zauważana ze względu na nowy rodzaj naszej aktywności. Skupiamy się dziś na realizacji dziewięciu przedsięwzięć badawczych wpisujących się w strategię Europejskiego Zielonego Ładu, a finansowanych dzięki środkom z Funduszy Europejskich. Prowadzimy je na podstawie naszej autorskiej strategii Sapera Innowacji, nagrodzonej w Europie, przy zastosowaniu metody zamówień przedkomercyjnych. W ramach tych przedsięwzięć zainwestowaliśmy dotąd w realizację kilkudziesięciu demonstratorów technologii.

Podam tu przykład – pod koniec listopada w Brodach Poznańskich zorganizowaliśmy spotkanie, które odbiło się szerokim echem w branży biogazowej. Pokazaliśmy pierwsze efekty prowadzonego od ponad dwóch lat przedsięwzięcia „Innowacyjna biogazownia”, mającego ogromny potencjał wdrożeniowy. Polska ma szansę chociażby na wyspecjalizowanie się w produkcji biometanu. Ponad 40 proc. zużywanego przez Polskę gazu ziemnego zastąpione może zostać produkowanym na krajowym podwórku paliwem gazowym – biometanem. Branża mocno docenia przede wszystkim to, że nasza biogazownia przełamuje opór społeczny ze względu na wymagania postawione wykonawcom, takie jak bezodorowość. Poza tym instalacja ta ma być uniwersalna i odznaczać się stabilnością pracy oraz samowystarczalnością energetyczną.
 
A teraz prowokacyjnie. Czy można ekologicznie spalać węgiel? Może tu warto poszukać ciekawych rozwiązań?
 
Odpowiem inaczej - celem Zielonego Ładu jest to, aby wpływ naszego codziennego funkcjonowania dla środowiska naturalnego był neutralny lub nawet korzystny. Aby to osiągnąć, musimy zmienić sposób, w jaki korzystamy z zasobów naturalnych, takich jak woda, energia słoneczna, powietrze, nie mówiąc od dekarbonizacji. W NCBR rozwijamy więc technologie, które umożliwią te zmiany w różnych aspektach naszego życia.

Podam tu kolejny przykład - rozwijamy technologie, dzięki którym gospodarstwa domowe będą mogły efektywnie oszczędzać energię. W ramach przedsięwzięcia „Budownictwo efektywne energetycznie i procesowo” powstaną modelowe budynki o standardzie plusenergetycznym, które będą zapewniać nam ciepło i energię elektryczną w taki sposób, by nie szkodzić środowisku i nam samym. Zamieszkają w nich rodziny i seniorzy. W budynkach, budowanych w kilka miesięcy w technologii modułowej, zainstalowane będą filtry HEPA, które poprawią jakość powietrza, a ciepło zostanie zapewnione bez potrzeby spalania czegokolwiek. Korzyści odczują więc wszyscy, nie tylko lokatorzy, ale i otoczenie. Lokatorzy takich budynków nie będą musieli martwić się cenami prądu, ponieważ wytworzą one więcej energii, niż zużywają jej ich mieszkańcy. Prototypowe budynki powstają w Mysłowicach, Rumi, Włocławku oraz Żywcu.

ZOBACZ TAKŻE: Morskie farmy wiatrowe na Bałtyku mogą produkować dużo więcej energii elektrycznej, pokazuje najnowszy raport

Bardzo dużo mówimy o zielonej energii. Co może być naszą specjalnością? Wspomniane biogazownie czy morskie farmy wiatrowe?

Myśląc o tym, co dziś jest najistotniejsze dla transformacji polskiej energetyki warto zdecydowanie wskazać na takie obszary jak obniżenie energochłonności budynków, budowa lokalnych autonomicznych sieci OZE, biometan dla energetyki, modernizacja ciepłownictwa systemowego, elektryfikacja transportu, obniżenie energochłonności procesów przemysłowych czy zbudowanie bazy produkcyjnej dla energetyki przyszłości. W Narodowym Centrum Badań i Rozwoju myślimy o energetyce w sposób całościowy: od poziomu jednostki, przez lokalne wspólnoty samorządowe, aż po energetykę krajową. I tak projektujemy nasze programy.

Co jest największą barierą w unowocześnianiu technologicznym polskich firm? Obawy menedżerów, koszty czy biurokracja? A może ośrodki naukowe nie doceniały współpracy z biznesem?

Wokół Zielonego Ładu narosło wiele mitów. Że się nie da, że za szybko. Należy się z nimi rozprawiać. Po pierwsze da się, co pokazują chociażby nasze przedsięwzięcia. A po drugie, musimy zdać sobie sprawę, że niezależnie od temperatury debaty publicznej, oczywistych kontrowersji, jakie budzą zawsze tak głębokie zmiany, one tak czy inaczej staną się faktem. Wyścig technologiczny w tym zakresie już trwa. Tylko od nas zależy, w którym miejscu nowej zielonej gospodarki się znajdziemy. W Narodowym Centrum Badań i Rozwoju nie przespaliśmy tego momentu.

Mamy doświadczenie we wspieraniu innowacji w energetyce. Planując nasze inicjatywy, wspierające realizację strategii Zielonego Ładu, rozmawiamy z rynkiem, konsultujemy nasze plany i na tej podstawie podejmujemy konkretne działania, od początku nastawione na wdrażanie i komercjalizację polskich technologii. W efektywny sposób wykorzystujemy środki krajowe i środki z Funduszy Europejskich. Już teraz szykujemy kolejne przedsięwzięcia, trwają w nich konsultacje rynkowe. Cały czas działamy, aby transformacja energetyczna stała się faktem, a nie pobożnym życzeniem.