Zdjęcia osobistego fotografa Hitlera, Heinricha Hoffmana

Tony bomb spadły wieczorem (2 września) na Westerplatte 72 lata temu. Nalot sfotografowali niemieccy piloci. Nie ma zdjęć robionych z ziemi, choć osobisty fotograf wodza III Rzeszy Heinrich Hoffmann był w Gdańsku już 1 września, gdy rozpoczęło się ostrzeliwanie Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Fotografował walkę i wysyłał zdjęcia do Berlina, skąd trafiały do agencji prasowych w Europie.

Gdańsk: Obchody 72. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte (FILMY, ZDJĘCIA)

Razem z czterema korespondentami wojennymi przypłynął na okręcie pancernym Schleswig-Holstein.

Historyk Andrzej Drzycimski odnalazł oryginalne niemieckie zdjęcia propagandowe z tamtych dni...

- Zaczęło się prozaicznie. Zbierając materiały do książki o Westerplatte, miałem kłopoty ze znalezieniem ciekawych, w miarę oryginalnych zdjęć. Przeszukiwałem archiwa, biblioteki, wreszcie trafiłem do Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni. Tam pokazano mi zbiór fotografii. Gromadzono je od początku lat sześćdziesiątych, były uporządkowane, naklejone na specjalne kartoniki. Niektóre były mi znane, inne widziałem po raz pierwszy. Jednak poza tym, że są one interesujące, nic więcej o nich nie wiedziałem. Nieoczekiwanie jedna z fotografii odkleiła się od kartonika. Na odwrocie ze zdumieniem zobaczyłem oryginalną pieczątkę niemiecką. Okazało się, że pod pozostałymi zdjęciami także znajdują się pieczątki, wskazujące, że są to zdjęcia, które wysyłano do agencji prasowych na świecie w 1939 roku. Udało mi się rozszyfrować nazwiska fotografów.

Gdańsk: Bogusław Wołoszański przygotuje obchody rocznicy II wojny światowej

Przypomniałem sobie też, że w dzienniku pokładowym Schleswiga-Holsteina widnieje zapis: "Na pokład w Świnoujściu wsiada pięć osób personelu prasy i filmu".

Wśród zdjęć z muzeum moją uwagę zwróciło szczególnie jedno nazwisko - Heinrich Hoffmann - był nawet jego adres i numer telefonu.

Co dalej z filmem "Tajemnica Westerplatte"?

Heinrich Hoffmann, osobisty fotograf Adolfa Hitlera od 1923 roku. To w jego monachijskim studiu przyszły wódz III Rzeszy poznał laborantkę i modelkę 17-letnią Ewę Braun. Ewa Braun była z wodzem do końca, ba, nawet w ostatnich dniach została jego żoną i razem z nim popełniła samobójstwo (w co niektórzy wątpią).

Po 1933 roku, gdy Hitler został kanclerzem Rzeszy, jego nadworny fotograf towarzyszył mu właściwie wszędzie. Hoffmann dbał o odpowiednie oświetlenie twarzy wodza, który lubił, gdy jego rysy na zdjęciach były zbyt wyraziste. Starał się też fotografować go od dołu, by sprawiać wrażenie, że jego model jest potężniejszy.

Gdańsk: Bogusław Wołoszański przygotuje obchody rocznicy II wojny światowej

Heinrich Hoffmann pozostawił po sobie cenną dokumentację. Jego spadkobiercy od lat prowadzą na drodze sądowej walkę o odzyskanie wywiezionych do Waszyngtonu po wojnie przez armię amerykańską części zdjęć oraz 4 obrazów pędzla Adolfa Hitlera.

W Monachium ocalało trochę wojennych fotografii Hoffmanna, są wśród nich zdjęcia dotyczące pierwszego i drugiego dnia walk na Westerplatte oraz po kapitulacji załogi.

Osobisty fotograf Hitlera robił zdjęcia od pierwszej minuty ostrzału polskiej reduty.

Razem z nim zjawiła się czołówka propagandowa III Rzeszy. Dokumentowali poszczególne etapy gdańskiej i wybrzeżowej operacji okrętu. Fotografowali i filmowali kompanię szturmową podczas przeładunku sprzętu i zamustrowania żołnierzy na okręt, widok Westerplatte z bocianiego gniazda, zajmowanie pozycji bojowej przez kompanię i walki na Westerplatte.

Gdańsk: Obchody 72. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte (FILMY, ZDJĘCIA)

W miejscowych dziennikach informacje prasowe zamieszczali dziennikarze wojenni z Gdańska, a gdański reporter radiowy nadawał bezpośrednie relacje z ataków na składnicę; na jednym ze zdjęć widać go z mikrofonem w ręku pod samym murem na Westerplatte. Można też zobaczyć reportera robiącego zdjęcie kompanii szturmowej schodzącej w Nowym Porcie z okrętu, jak również odchodzenie polskich żołnierzy do niewoli.

W Gdańsku, równocześnie z ekipą niemiecką, w roli reporterów - korespondentów wojennych - występowali znani miejscowi fotografowie: Hans Sőnnke, Bruno Kramer, Walter Otto Lulinski, zmieniający swe nazwisko na Luben (przy obu nazwiskach pozostał ten sam adres: Danzig, Geistgasse 136, obecnie św. Ducha), którego liczne zdjęcia ukazywały się w publikacjach na całym świecie.

Szabla majora

Filmowano, fotografowano moment kapitulacji Westerplatte (7 września). W postawie regulaminowej major Henryk Sucharski kapituluje. Eberhardt w imieniu niemieckiego dowództwa wyraża uznanie dla dzielnej postawy obrońców Westerplatte i wręcza majorowi szablę z prawem noszenia jej w niewoli. Rycerski gest. Migawki poszły w ruch.

Co dalej z filmem "Tajemnica Westerplatte"?

Zdjęcia miały się ukazać w Europie. Dotarło to do Goebbelsa, który wstrzymał publikacje. W instrukcji dla prasy z 2 października 1939 roku pouczał. "Jeżeli już zniszczyliśmy państwo, to byłoby błędem o historycznej doniosłości, gdybyśmy reszcie Polski stwarzali okazję do jakiegokolwiek heroizowania czy sentymentalizowania. W ostatnim momencie udało się nie dopuścić do opublikowania zdjęcia, na którym przedstawiony był w pełnej godności postawie polski komendant Westerplatte. Zdjęcie takie osnułoby nimb chwały, którego nigdy już nie udałoby się całkowicie usunąć".

Tajemnice Westerplatte: Msza po śmierci marszałka Piłsudskiego

Fotografie ukazały się jednak w neutralnej Szwajcarii.
- Ta słynna scena, gdy generał Eberhardt wręcza szablę majorowi Sucharskiemu, została zrobiona na potrzeby propagandowe - uważa Andrzej Drzycimski. - Wiadomo, że kapitulacja nie odbyła się przed Eberhardtem, ale przed kompanią szturmową pionierów (saperów), którzy przez pięć dni przygotowywali się do ataku. Eberhardt przyjechał dopiero później. Wcześniej majora Sucharskiego obdarto z płaszcza, zabrano mu pas, książeczkę wojskową. Tymczasem, jak widać na zdjęciach, występuje on w mundurze wyjściowym z orderem wojennym Virtuti Militari na piersi.

Inna słynna fotografia Hoffmanna ukazuje, jak major Sucharski opiera się na szabli, na lewym ręku ma sygnet, który wręczyli mu przyjaciele. Zamyślony, nieco pochylony, siedzi przy stole.
W Muzeum Marynarki Wojennej znajdują się też zdjęcia Hitlera w Gdańsku. Wódz III Rzeszy koniecznie chciał zobaczyć Westerplatte, które urosło do rangi symbolu. Zrozumieć, dlaczego pokonanie oporu polskich żołnierzy tak długo trwało.

Gdańsk: Obchody 72. rocznicy wybuchu II wojny światowej na Westerplatte (FILMY, ZDJĘCIA)

Przyleciał samolotem. Od 19 września mieszkał w Grand Hotelu w Sopocie. Dwa dni później razem ze sztabem wybrał się zobaczyć Westerplatte, koło Żurawia wsiadł na okręt i dopłynął do przystani na Westerplatte. Zwiedzał teren Wojskowej Składnicy Tranzytowej, zatrzymywał się nad wielkimi lejami bombowymi, ale przede wszystkim chciał zobaczyć mur, który miał chronić Składnicę. Z niedowierzaniem sprawdzał, że jest on na pół cegły gruby. Potem podszedł do koszar, ze zdumieniem patrzył, że nie są one pancerne, tylko ceglane. Szczegółowo wypytywał dowódcę okrętu o przebieg walk.

- Jest wymowne zdjęcie, kiedy Hitler dotyka muru. Obok stoi Forster, gauleiter Gdańska. Ta wizyta Hitlera została uwieczniona właśnie przez Hoffmanna i innych fotoreporterów - opowiada Andrzej Drzycimski.

Tajemnice Westerplatte: Msza po śmierci marszałka Piłsudskiego

- Trzeba sobie uświadomić jedną bardzo ważną rzecz, że Westerplatte miało być natychmiast zdobyte i, jak zapewniali dowódcy niemieckiej kompanii szturmowej, obiad będą jedli na Schleswigu-Holsteinie - dodaje historyk. Tak się nie stało.

Od momentu kapitulacji Westerplatte było miejscem, gdzie przybywali zarówno ciekawscy, jak i przedstawiciele władz czy wojskowi. Zjawił się dowódca Kriegsmarine, dowódca Luftwaffe, feldmarszałek Goering, dowódcy wojsk lądowych, przybywali dyplomaci, attache wojskowi. Zjawiała się licznie niemiecka ludność Gdańska. Z tych wizyt zachowały się dziesiątki fotografii.
Na niezwykłych zdjęciach z Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni widnieją pieczątki: Presse Illustratione z Berlina (foto Heinrich Hoffmann, Berlin SW 68, Kochstrasse 10), Presse-Hoffmann, Associated Press-Bild Berliner Büero, The Associated Presse, Berlin SW 68, Zimmerstrasse 60, Presse Bild Zentrale, Braemer u. Güll z Berlina SW 63, Friedrichstrasse 214, Weltbild z Berlina, Foto Kracht z Kolonii oraz inne.