Wyświęceni są wśród nas. Kim są osoby konsekrowane?

Światowy Dzień Życia Konsekrowanego, który ustanowił papież św. Jan Paweł II w 1997 r., jest dniem modlitwy za kobiety i mężczyzn, którzy wybrali drogę życia konsekrowanego, poświęcając swoje życie Bogu. Przypada na 2 lutego. Data nie jest przypadkowa - to Święto Ofiarowania Pańskiego, w którym Kościół wspomina przyniesienie Dzieciątka Jezus do świątyni jerozolimskiej. Na jego spotkanie wychodzą Symeon i Anna, przedstawiciele ludu Izraela, rozpoznający w Jezusie oczekiwanego Mesjasza i Zbawiciela wszystkich narodów.

Celem Dnia Życia Konsekrowanego jest wyrażenie wdzięczności i podziękowania Bogu za dar życia zakonnego. To też dzień modlitwy o nowe powołania do tego stanu, w którym kobiety i mężczyźni pragną naśladować Chrystusa przez śluby czystości, ubóstwa i posłuszeństwa.

W tym roku, 2 lutego, papież Franciszek zwrócił się do polskich pielgrzymów w trakcie audiencji: „Drodzy bracia i siostry, dziś, w święto Ofiarowania Pańskiego, tradycyjnie obchodzimy Dzień Życia Konsekrowanego. Dziękujmy Bogu za naszych braci i siostry zakonników i zakonnice, którzy poświęcili swe życie Chrystusowi i Kościołowi, angażując się w ewangelizację, edukację, w dzieła miłosierdzia i w wiele innych form posługi duszpasterskiej. Módlmy się również o nowe powołania do życia konsekrowanego” - powiedział Ojciec Święty.

Jak wygląda życie konsekrowane w Polsce, na początku 2022 roku?

Największą grupę osób konsekrowanych w Polsce stanowią kobiety - siostry zakonne żyjące w zgromadzeniach czynnych, czyli nastawionych na współdziałanie z Kościołem w pracy apostolskiej. Według danych z 1 stycznia 2022 r., w Polsce jest 105 żeńskich zgromadzeń zakonnych o różnych charyzmatach i bardzo zróżnicowanej liczebności (od kilkunastu do blisko 1000 osób). W zgromadzeniach tych żyje 16 307 sióstr. 15 601 z nich to profeski wieczyste, 479 - profeski czasowe, 131 - nowicjuszki, a 96 - postulantki. Z powodu COVID-19 w 2021 r. zmarło 85 sióstr ze zgromadzeń czynnych.

W Polsce jest 1985 domów żeńskich zgromadzeń zakonnych. 1845 polskich sióstr pracuje za granicą. 532 z nich - na misjach, 287 sióstr na Wschodzie, a 1032 siostry w innych krajach. Siostry prowadziły 370 przedszkoli, 100 szkół - podstawowych, ponadpodstawowych i specjalnych, 33 ośrodki wychowawcze, 72 domy dziecka, 112 domów pomocy społecznej, ponad 30 zakładów opiekuńczo-leczniczych, 28 domów opieki, 10 domów dla matek z małymi dziećmi, 25 stołówek dla biednych i 95 punktów wydawania żywności. Oprócz tego znaczna część sióstr zaangażowana jest w pracę w dziełach o podobnym charakterze, lecz prowadzonych przez inne podmioty. Pracują one m.in. w 105 szpitalach, 28 przychodniach i 25 hospicjach.

Bardzo wiele sióstr zatrudnionych jest w instytucjach kościelnych takich jak kurie, sądy biskupie, centrale diecezjalne Caritas, seminaria duchowne, domy księży emerytów czy katolickie rozgłośnie radiowe. 2025 sióstr pracowało jako katechetki, prócz tego w bezpośrednie nauczanie i wychowawstwo było ich zaangażowanych niemal 2 tys.

Konferencja Przełożonych Żeńskich Klasztorów Kontemplacyjnych w Polsce zrzesza 83 przełożone klasztorów kontemplacyjnych, należących do 13 rodzin zakonnych. W 2021 r. w klasztorach należących do konferencji klauzurowej żyło 1198 mniszek.

Dla statystyki najbardziej reprezentatywną wielkością jest liczba profesek wieczystych. W tym roku profesek wieczystych jest o 24 mniej. Zapewne znaczny wpływ na ten rezultat ma liczba zgonów, których w 2021 r. było aż 30. Badania ankietowe wykazały, że na COVID-19 chorowało 536 sióstr klauzurowych. 27 z nich było hospitalizowanych, a 10 zmarło. Zgony covidowe stanowią 1/3 wszystkich zgonów wśród mniszek.

- Dane gromadzone przez konferencję wskazują, że ogólna liczba sióstr klauzurowych powoli, lecz systematycznie maleje. I chociaż liczba sióstr podejmujących życie kontemplacyjne, na wszystkich etapach formacji, a więc: profesek czasowych, nowicjuszek i postulantek, wyraźnie wzrasta, to jednak to nie wystarcza, by całkowicie wyrównać zastępowalność pokoleń - komentują wyniki badań autorzy raportu.

Na zakończenie 2021 r. do Krajowej Konferencji Instytutów Świeckich w Polsce należały 32 instytuty. Po ślubach wieczystych jest w nich 865 osób, 101 po ślubach czasowych, a w formacji wstępnej 58. Ogółem do instytutów należą 1024 osoby. Liczba ta nie zmieniła się od roku ubiegłego. Choć powołań na rzecz instytutów świeckich jest mniej niż kilkanaście lat temu, to ich odsetek w stosunku do populacji utrzymuje się na stałym poziomie. Spadek należy przypisywać demografii.

Instytuty świeckie działające w naszym kraju są w większości żeńskie. Istnieje zaledwie jeden instytut męski - Instytut Świecki Chrystusa Króla. Obecnie jednak powstaje drugi - Instytut Świecki Ochotników Księdza Bosko, który ma już 3 kandydatów. W Instytucie Świętej Rodziny funkcjonują natomiast dwa autonomiczne kręgi - mężczyzn (kapłani i mężczyźni konsekrowani) i kobiet. Instytuty mają różne charyzmaty, założycieli, a więc i różnorodne duchowości. Ich opiekunem z ramienia Konferencji Episkopatu Polski jest bp Józef Szamocki. Instytuty świeckie w Polsce należą do CMIS (Światowej Konferencji Instytutów Świeckich). Przewodniczącą CMIS jest Polka Jolanta Szpilarewicz z Instytutu Niepokalanej Matki Kościoła. Na całym świecie istnieje ponad 190 instytutów świeckich, liczących 90 tys. członków.

Aktualne dane dotyczące liczby zakonników w Polsce dostępne będą w marcu. Według danych z 31 grudnia 2020 r. Konferencja Wyższych Przełożonych Zakonów Męskich w Polsce gromadziła 59 zakonów i zgromadzeń. Najliczniejsi byli franciszkanie OFM (1213), salezjanie (1005), franciszkanie OFMConv (900), pallotyni (570), jezuici (556), kapucyni (536), misjonarze oblaci MN (452), dominikanie (450), werbiści (445) oraz paulini (421). W ubiegłym roku w męskich instytutach życia konsekrowanego było 11 020 zakonników. Z liczby tej w kraju przebywało ich 8100, a za granicą pracowało 2920. W tej liczbie było 8818 kapłanów, 1176 braci zakonnych, 743 kleryków, 149 nowicjuszy i 134 postulantów. Do ośmiu męskich zgromadzeń zakonnych nie zgłosił się w ub.r. żaden kandydat.

Męskie instytuty prowadzą w Polsce 708 parafii i 174 sanktuaria. Zakonnicy są biskupami (40 z nich), proboszczami, wikariuszami, egzorcystami, kapelanami w szpitalach, formatorami i kapelanami sióstr zakonnych, duszpasterzami akademickimi, duszpasterzami ruchów i stowarzyszeń religijnych oraz duszpasterzami wielu specjalnych grup wiernych. Zakony prowadziły też własne placówki edukacyjne, m.in. 14 przedszkoli, 44 szkoły podstawowe czy 45 liceów. Męskie zgromadzenia angażowały się również w działalność charytatywną. Wśród dzieł własnych wymienić można m.in. 7 szpitali, 12 hospicjów, 9 przychodni i ośrodków zdrowia, 27 domów opieki, 8 młodzieżowych ośrodków wychowawczych, 14 ośrodków terapii dla osób uzależnionych czy 9 schronisk i noclegowni dla bezdomnych. 280 zakonników było wykładowcami wyższych uczelni, nie licząc seminariów duchownych.

Ks. Tomasz Rusiecki, przewodniczący Podkomisji ds. Indywidualnych Form Życia Konsekrowanego, poinformował, że właśnie tymi formami życia interesuje się coraz więcej osób. - Według najnowszych danych w Polsce żyje obecnie 365 dziewic konsekrowanych, 373 wdowy, 1 wdowiec, 1 pustelnik i 8 pustelnic. Dla porównania - pod koniec 2020 r. były to 332 dziewice konsekrowane, 361 wdów, 3 wdowców oraz 1 pustelnik i 8 pustelnic. Widoczny jest zatem wyraźny wzrost - dodał.

Natomiast pełen obraz życia indywidualnego dostępny będzie w marcu. Wtedy będzie wiadoma liczba ewentualnych odejść ze stanu oraz osób przygotowujących się do konsekracji. Natomiast, jak podkreśla ks. Rusiecki, liczba osób zainteresowanych indywidualną formą życia konsekrowanego jest duża. Widać to w archidiecezji gdańskiej, w której jest 29 dziewic konsekrowanych, co daje metropolii 3 miejsce w kraju.