Wieńce dożynkowe - sztuka powstająca z natury. Jak powstają?

Misternie przygotowane wielkie budowle, które wprawiają w zdumienie i budzą zachwyt - wieńce dożynkowe. Często to prawdziwe dzieła. Podziwiamy je na każdym święcie plonów. Przygotowują je sołectwa czy reprezentanci gmin, najczęściej zabierają się za to koła gospodyń wiejskich. Postanowiliśmy przyjrzeć się temu, jak takie wieńce powstają.

Polecamy także: Żeby nigdy nie zabrakło chleba [zwyczaje, przepis]

Dożynkom towarzyszą konkursy, ocenie poddawane są m.in. dożynkowe wieńce. Odbywa się to w podziale na dwie kategorie - wieńce tradycyjne i nowoczesne ozdoby. Na czym polega różnica? Ten pierwszy powinien mieć kształt korony, inne formy, np. łodzie, kapliczki czy hostie to ozdoby dożynkowe, nazywane też nowoczesnymi wieńcami. Skąd korona?

- Kobieta-żeńcowa biorąca udział w żniwach taki wieniec w pomniejszeniu powinna móc włożyć na głowę - wyjaśnia Danuta Grzyb, przewodnicząca Regionalnej Rady KGW w Toruniu. - W całym województwie kujawsko-pomorskim i na terenie całego kraju mam okazję podziwiać wieńce. Są przepiękne - opowiada pani Danuta działająca na rzecz kół gospodyń. - Wszystko zależy od pomysłowości pań.

Tradycyjny wieniec jest okrągły od dołu i ma zazwyczaj 4 ramiona. Wybrzuszenie czy wiecha zależą od regionu i pomysłu wykonujących. Aby wieniec mógł być zakwalifikowany jako tradycyjny, musi spełniać też inne wymagania.

- Powinien być wykonany z kłosów podstawowych zbóż: żyta, pszenicy, jęczmienia i owsa. Często zamiast żyta stosuje się pszenżyto, ponieważ jest bogatsze w swoim wyglądzie - wyjaśnia Danuta Grzyb.

Wymienia dalej: - Wieniec powinien zawierać naturalne suszone zioła, kwiaty. Nie powinien być farbowany, nic sztucznego. Komisje zwracają na to uwagę. Wykorzystujemy to, co daje nam natura w naszym regionie, lato, a właściwie jego schyłek i początek jesieni. Dlatego jarzębina też będzie właściwa. Czasem w wieńcach widzimy również kolby kukurydzy.

Strefa AGRO także na Facebooku. Dołącz do nas!

Podczas konkursów zdarza się, że mimo wspaniałego projektu, zachwycającego efektu wizualnego, komisja musi odjąć punkty za nieregulaminowe elementy. - Kilka lat temu zdarzyła się ozdoba dożynkowa, piękna łódź, ale wzbudziła kontrowersje, ponieważ wykonawcy wysypali ją... ryżem, który przecież nie jest naszym zbożem.

Skoro już wiemy, czym jest wieniec tradycyjny i ten nowoczesny, zdecydujemy się na 
przygotowanie w wybranej stylistyce, to od czego powinniśmy zacząć?

- Najwcześniej zorgujemy zboża - mówi Anna Jarmuła, członkini KGW Korytowo z powiatu świeckiego. Potrzebne są piękne, dojrzałe kłosy, ścięte zanim przyczerni je deszcz i powygina upływający czas. Bardzo dojrzałe będą się obsypywać, a to niewskazane w wieńcu. Niekiedy panie zbierają zielonkawe kłosy.

Wśród kolorowych roślin zdobiących popularny jest zatrwian i wszystko, co można ususzyć. - Przed żniwami powstaje metalowy stelaż. Panie rysują, a panowie spawają. Czasem kilkanaście osób pracuje nad jednym wieńcem. Wykończenie wieńca, jego wiecha może być np. w trzciny, aby całość zakończyć delikatnie i lekko - tłumaczy przewodnicząca rady.

- Zbieramy się w 4-5 kobiet, siadamy i robimy. Na początku jest jakiś zamysł. Jedna wymyśli, potem dyskutujemy. Pomysł w trakcie robienia trochę się zmienia - tłumaczy pani Anna z KGW. Czasem względy praktyczne wykonania decydują o modyfikacjach pierwotnego zamysłu. - Poza zbożem potrzebny nam sznurek, klej na gorąco i ozdoby - wstążki, suszone kwiaty - wymienia przedstawicielka koła.

Zanim jednak panie przystąpią do prac, o pomoc proszą mężczyzn. Wieniec musi być mocny, stabilny, cała konstrukcja wytrzymać ciężar zboża i innych elementów, a potem jeszcze transport. - Panowie pomagają nam, to praca zespołowa. Spawają z drutów sztywny stelaż np. do korony, robią drewnianą podstawę. Nie raz taka konstrukcja wytrzymuje lata, jeśli ktoś ją chce przechowywać - mówi mieszkanka Korytowa.

Gotowy wieniec może ważyć kilkadziesiąt kilogramów, a nawet i ponad 100. Wówczas za wmontowane uchwyty łapie silne męskie ramie. Czasem podczas niesienia wieńca panuje parytet. - Coraz więcej pań mieszkających na wsi pracuje zawodowo, dlatego nie mają dużo czasu w ciągu dnia, żeby przygotować wieniec. Spotykają się popołudniami po kilka godzin i czasem nawet 2-3 tygodnie pracują nad wieńcem - dodaje Danuta Grzyb.

W jaki sposób ocenia się wieńce? Sprawdzamy w regulaminie takiego dożynkowego konkursu dotyczącego wieńców w gminie Wielgie.

Zacznijmy od tego, że konkurs ma 3 cele: kultywowanie i upowszechnianie tradycji ludowej dożynek, rozbudzanie zainteresowań twórczością ludową, prezentacja bogactwa plonów wplecionych w wieniec dożynkowy. W konkursie mogą uczestniczyć wieńce dożynkowe przygotowane przez: sołectwa, Koła Gospodyń Wiejskich, OSP lub inną organizację bądź stowarzyszenie działające w danej wsi oraz osoby prywatne z terenu gminy Wielgie i zgłoszone do konkursu przez wykonawców lub ich przedstawicieli.

Zasady konkursowe określają wymiary pracy konkursowej: wysokość do 180 cm szerokość w podstawie lub średnica obwodu na całej wysokości wieńca do 200 cm.

Punkty będą przyznawane za użycie jako podstawowych materiałów związanych ze świętem plonów: kłosów, zbóż, zbóż, ziarna, słomy, owoców, kwiatów, ziół.

Ocenie zostaną poddane walory estetyczne: wykonanie, kompozycja, bryła, dobór barw, technika, bogactwo użytych materiałów, ogólne wrażenie artystyczne

Komisja weźmie pod uwagę użycie materiałów plastikowych, styropianowych, sztucznych kwiatów, metalowych 
- mogą być za to punkty ujemne, zależnie od wielkości zastosowania.

Dopuszcza się w elementach konstrukcji metal. W elementach dekoracji: bibułę (wykluczona wstążka dekoracyjna), glinę, masę papierową itp. Widoczne wiązania dekoracji i innych elementów wieńca wykonane powinny być sznurkiem konopnym, dratwą, klejem naturalnym (dopuszcza się wikol).

Wieńce to przykład sztuki ludowej. Zastanawiacie się, ile mogą być warte? Niektórzy wykonawcy wystawiają swoje prace w internecie na sprzedaż. Ceny kształtują się od 200 do 900 zł.