Ważna umowa dożywocia

Pięć lat temu podpisałam z córką umowę dożywocia. Na jej podstawie przekazałam córce własność mojego mieszkania, w zamian za co ona miała się mną do śmierci opiekować. Niestety, ciągłe kłótnie oraz niewywiązywanie się z obietnic danych mi w umowie skłaniają mnie do rozwiązania umowy o dożywocie. Wiem na pewno, że córka na to nie wyrazi zgody. Czy prawo przewiduje rozwiązanie umowy dożywocia?

Zgodnie z art. 908 §1 kodeksu cywilnego umowa dożywocia polega na przeniesieniu własności nieruchomości przez jej właściciela (dożywotnika) na nabywcę, w zamian za co nabywca zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie zbywcy nieruchomości oraz, ewentualnie, osobie bliskiej zbywcy.

W przepisie art. 913 kc przewidziano, że w wypadkach wyjątkowych, przy zaistnieniu niewłaściwych stosunków między stronami, uniemożliwiających ich bezpośrednią styczność, sąd może na żądanie zobowiązanego lub dożywotnika, jeżeli dożywotnik jest zbywcą nieruchomości, rozwiązać umowę o dożywocie.

Nabywca nieruchomości zostaje zwolniony z obowiązku utrzymania dożywotnika (zbywcy), własność nieruchomości przechodzi z powrotem na rzecz dożywotnika (zbywcy). Art. 913 kc, przewidując możliwość rozwiązania umowy o dożywocie, obejmuje tym pojęciem oba wymienione skutki. Nie jest możliwe częściowe uwzględnienie takiego roszczenia i częściowe jego oddalenie (wyrok Sądu Najwyższego z 28 maja 1973 r. III CRN 118/73; OSNCP 1974/5 poz. 93).

Jak wskazano w wyroku SN z 9 kwietnia 1997 r. (III CKN 50/97; OSNC 1997/9 poz. 133) cechą wspólną okoliczności traktowanych jako "wyjątkowe" w rozumieniu art. 913 kc jest pokrzywdzenie dożywotnika. "Wyjątkowość wypadku może manifestować się przez częste intensywne awantury między stronami umowy dożywocia, zwłaszcza awantury połączone z naruszaniem nietykalności cielesnej stron, przez usuwanie przemocą dożywotnika z domu, niszczenie jego rzeczy, permanentne poniżanie godności osobistej, przez całkowite niewywiązywanie się z obowiązków wobec dożywotnika, i to mimo podejmowania przez niego odpowiednich kroków, aby obowiązki te mogły być wykonywane". Cechą wspólną powyższych zaszłości musi być krzywdzenie dożywotnika, agresja i zła wola po stronie nabywcy nieruchomości.

Rozwiązanie umowy dożywocia może mieć miejsce jedynie, gdy nieruchomość obciążona dożywociem pozostaje własnością nabywcy zobowiązanego do świadczeń na rzecz dożywotnika. Zgodnie z wyrokiem SN z 17 marca 2004 r. (II CK 91/2003) rozwiązanie umowy o dożywocie nie jest dopuszczalne po zbyciu nieruchomości obciążonej dożywociem.

W przepisie art. 913 kc przewidziano możliwość zmiany treści umowy dożywocia bez jej rozwiązywania. "Jeżeli z jakichkolwiek powodów wytworzą się między dożywotnikiem a zobowiązanym takie stosunki, że nie można wymagać od stron, żeby pozostawały w bezpośredniej ze sobą styczności, sąd na żądanie jednej z nich zamieni wszystkie lub niektóre uprawnienia objęte treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę odpowiadającą wartości tych uprawnień". W sprawie z powództwa dożywotnika o rozwiązanie umowy o dożywocie sąd nie może, wbrew woli powoda, zmienić - na żądanie pozwanego (zobowiązanego) - uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę (wyrok SN z 18 lutego 1969 r. II CR 94/69; OSNCP 1969/12 poz. 225).