Trzęsienie ziemi w Turcji. Jak niszczycielska siła obraca cenne zabytki w góry gruzów

Zawalone wieże, blanki murów obronnych, część bramy - przygnębiające nagrania z południowo-wschodniej Turcji pokazują uszkodzenia jakie powstały na skutek poniedziałkowego trzęsienia ziemi w liczącym dwa tysiące lat zamku Gaziantep. Budowla z czasów rzymskich była jedną z pereł turystycznych tego regionu Turcji. Mieściło się w nim muzeum, upamiętniające zmagania sił tureckich z wojskami francuskimi po I wojnie światowej. Odbywały się historyczne eventy i spotkania naukowców.

- W gruzach legło 12 wież zamku, ocalały jedynie fragmenty murów. Zamek został zbudowany przez Rzymian w II i III w. n.e. Rozbudowano go i unowocześniono za czasów bizantyńskiego cesarza Justyniana I w latach 527-565 n.e. Obwód murów zamkowych wynosił 1200 metrów - informował turecki portal hurriyetdailynews.com, już po poniedziałkowym trzęsieniu ziemi.

Poważne zniszczenia odnotowano w samym mieście Gaziantep, 2 mln ośrodku, znanym m.in. z pistacji i produkowanej z nich baklawy. Co ciekawe, z Gaziantep współpracował kilka lat temu samorząd Sopotu. Oba ośrodki organizowały wsparcie humanitarne dla syryjskich uchodźców, którzy schronienie znaleźli w obozach rozlokowanych wokół tureckiego miasta. Dziś Sopot jest w trakcie opracowywania pomocy dla Gaziantep dotkniętego trzęsieniem ziemi.

Czytaj także: Trzęsienie ziemi w Turcji. "Walka o kolejne życia trwa". Pomorski strażak relacjonuje akcję ratunkową

Zaznaczmy, katastrofalne trzęsienia ziemi były przyczyną bezpowrotnego zniszczenia bardzo wielu zabytków architektonicznych na całym świecie. I to na przestrzeni dziejów, bo kataklizmy tego typu nie są przecież czymś nowym.

Spójrzmy na przykłady - np. Amatrice w centralnych Włoszech, w którym ziemia zatrzęsła się latem 2016 r. W miasteczku od średniowiecza zachowała się średniowieczna zabudowa. Po trzęsieniu ziemi, jedynie wieża miejska z zegarem z XIII wieku ostała się jako jedyna w morzu gruzów historycznego centrum. Wszystkie kościoły z XIV i XV wieku, w których znajdowały się freski, marmurowe dekoracje i dzieła sztuki sakralnej, zostały poważnie uszkodzone lub całkowicie zniszczone.

Ten sam kataklizm dotknął inne włoskie ośrodki z historyczną zabudową. Np. niewiele zostało z gotyckiej, XIII-wiecznej bazyliki św. Benedykta w Nursji.

W tym samym roku trzęsienie ziemi w birmańskim Baganie, wpisanej na listę światowego dziedzictwa UNESCO średniowiecznej stolicy kraju, w różnym stopniu uszkodziło 65 zabytkowych buddyjskich świątyń.

W 2003 roku w irańskim Bam potężne wstrząsy obróciły w gruzy 80 proc. zabytkowej zabudowy miasta wraz ze starożytną cytadelą (zginęło blisko 30 tys. ludzi). Włoska Mesyna z kolei zamieniła się w morze ruin w 1909 roku, na skutek trzęsienia ziemi i powstałej po nim fali tsunami. Średniowieczny kościół Santissima Annunziata dei Catalani, gotycki kościół Santa Maria Alemanna, bizantyński kościół San Tommaso Apostolo il Vecchio, latarnia morska San Ranieri i fontanna Neptuna.

Na skutek trzęsień ziemi na zawsze zniknęły starożytne części takich miast jak Laodycea, Jerozolima, Konstantynopol, zabytki takie jak latarnia morska w Faros czy Kolos Rodyjski i to w czasach, bardzo odległych od wczesnego średniowiecza do oświecenia.

Wśród historyków sztuki, archeologów toczy się od lat spór, dotyczący tego, czy zniszczone zabytki należy odbudowywać. Część jest zdania, że byłaby to tak znaczna ingerencja w historyczną tkankę, że całkowicie zmieniałaby dziejowy status zabytkowego obiektu (m.in. z tego względu poważne kontrowersje wzbudzają prace renowacyjne prowadzone np. przy birmańskich zabytkach). W wielu przypadkach zniszczone zabytki są poddawane konserwacji, przyjmując status trwałej ruiny. W takie formie są np. zamki na tzw. Szlaku Orlich Gniazd w Polsce.

Nie wiadomo oczywiście jeszcze, jakie decyzje zapadną w sprawie zamku Gaziantep. Jasne jest natomiast, że ewentualna odbudowa/rekonstrukcja pochłonie ogromne środki i będzie trwała bardzo długo. Dla przykładu, koszt odbudowy włoskiego Amatrice oszacowano na 4,5 mld euro, a koniec prac przewidywany jest na rok 2029 a nawet 2032.