Trójmiejska alternatywa na łamach książki "Artyści Wariaci Anarchiści"

Wspomnianym przedsięwzięciem NCK w Warszawie jest opracowanie i wydanie monumentalnej księgi "Artyści Wariaci Anarchiści", dokumentującej niezależne inicjatywy artystyczne i polityczne z okresu schyłku PRL, czyli z lat 1985-1989. Książka skupia się na środowisku trójmiejskim, choć nie unika epizodów związanych z innymi miastami. Stało się tak z przyczyn obiektywnych - właśnie nad Bałtykiem w tym okresie panował największy ferment artystyczny, intelektualny i polityczny, a także z powodów subiektywnych - wszyscy autorzy tej przebogato ilustrowanej pracy są gdańszczanami.
Panowie podzielili się pracą, pisząc o sprawach, które były im w późnych latach 80. najbliższe. Tak więc Końjo zajął się przedsięwzięciami interdysplinarnej formacji Totart, Janiszewski niezależną muzyką rockową, a Skiba działalnością podziemia anarchistycznego, ze szczególnym uwzględnieniem Pomarańczowej Alternatywy, której był członkiem jako student Uniwersytetu Łódzkiego.

Totart i Pomarańczowa Alternatywa przeszły do historii polskiej kultury, ale nie stały się pokoleniowymi świętościami pokroju Piwnicy pod Baranami, STS, Bim-Bomu czy nawet Salonu Niezależnych. Nie mają żadnych bezpośrednich kontynuacji instytucjonalnych, byłych uczestników łączą obecnie więzy czysto towarzyskie. Kluczem do tej sytuacji jest, jak sądzę, kwestia wolności - alternatywa późnego PRL stworzyła wyspę wolnej twórczości, zachowań i poglądów w równej odległości od sklerotycznego reżimu i opozycji narodowo-katolickiej, skupionej wokół NSZZ Solidarność i Kościoła. Po upadku realnego socjalizmu nie mieli już o co walczyć i zajęli się własnymi karierami, często przebiegającymi dwutorowo - i alternatywnie, i komercyjnie, zgodnie z duchem czasów.

Krzysztof Skiba, Jarosław Janiszewski, Paweł Końjo Konnak "Artyści Wariaci Anarchiści". Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2010

Krzysztof Skiba rocznik 1964, początkowo anarchista, działacz Pomarańczowej Alternatywy, obecnie rockman (Big Cyc), felietonista, komik.
Jarosław Janiszewski rocznik 1962, wokalista rockowy, autor tekstów, lider kilku zespołów, m.in. Bielizna, Czarno Czarni, Doktor Granat, Gremplina, konferansjer, performer, były dziennikarz radiowy.
Paweł Końjo Konnak rocznik 1966, performer, animator kultury niezależnej i zależnej, showman, komik, poeta (nominowany do nagrody Nike), autor filmów dokumentalnych.
Zbigniew Sajnóg rocznik 1956, poeta, eseista, legendarny ideolog trójmiejskiej alternatywy, od lat nieaktywny twórczo. W 2000 roku bohater głośnego tekstu reportażowego w tygodniku "Polityka", w którym opisano nieprawdziwe, jak się później okazało, pogłoski o jego tragicznej śmierci.
Tymon Tymański rocznik 1968, muzyk rockowy, yassowy i jazzowy, poeta, dziennikarz, lider lub współlider niezliczonych zespołów, z których pierwszy był Sni Sredstvom Za Uklanianie, a najważniejszymi Miłość, Kury oraz Tymon & The Transistors. Jest niezależnym wydawcą fonograficznym (Biodro Records), laureatem Paszportu Polityki.
Wojciech Stamm (Lopez Mauzere) rocznik 1965, poeta, prozaik, performer, reżyser teatralny, autor nominowanej do nagrody Nike powieści "Czarna Matka". Na emigracji w Niemczech współzałożyciel Stowarzyszenia Nieudaczników Polskich w Berlinie, współtwórca, wraz z Krzysztofem Marią Załuskim, grupy bundesstrasse 1, wydającej w latach 1992-1998 kwartalnik literacki "b1".
Paweł Paulus Mazur rocznik 1966, performer, satyryk, rysownik, poeta, muzyk.