Grudzień 70 na wybrzeżu

Jerzy Sadurski 50 lat temu był studentem Politechniki Gdańskiej. 15 grudnia 1970 roku sfotografował w Gdańsku walki uliczne między protestującymi robotnikami a siłami milicji i wojska. Przez 40 lat nie upublicznił swoich zdjęć z tamtego dnia. Kilka lat temu przekazał je do zbiorów ECS-u, użyczył je także "Dziennikowi Bałtyckiemu". - Bardzo wyraźnie słychać było karabinowe strzały - wspomina 15 grudnia 1970 r Jerzy Sadurski.

Wspólna modlitwa, multimedialna instalacja i wystawa. Tak w tym roku Gdynia obchodzi 50. rocznicę czarnego czwartku. O godz. 6:00 przed pomnikiem Ofiar Grudnia 1970 wieńce złożą prezydent RP Andrzej Duda oraz, w imieniu wszystkich gdynian, prezydent Gdyni Wojciech Szczurek. Następnie planowane są m.in. odsłonięcie tablicy pamiątkowej IPN na budynku SKM w Gdyni Wzgórzu Św. Maksymiliana, poświęconej młodym ofiarom Grudnia ’70, oraz msza święta w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. Obchody relacjonujemy na bieżąco. Zobacz, co dzieje się w Gdyni!

- 50 lat temu władza upodliła, wręcz podeptała polskie społeczeństwo. Dlatego pamięć o Grudniu 70 była tak silna, zwłaszcza na Wybrzeżu - mówi dr Przemysław Ruchlewski, zastępca dyrektora ds. naukowych Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.

Dwadzieścia fotografii sprzed 50 lat to dokładny obraz jednego z najkrwawszych dni Grudnia 70. Według oficjalnych danych, we wtorek 15 grudnia 1970 r. w Gdańsku zginęło 8 robotników, w tym zmiażdżony przez pojazd gąsienicowy Kazimierz Stojecki. Autor zdjęć, Edmund Chabowski, był z aparatem fotograficznym w centrum tamtych wydarzeń.

To wyjątkowa opowieść o mężczyznach doświadczonych przez najnowszą historię Polski. Byli niemalże rówieśnikami. Tadeusz, lat 24, pracownik biura konstrukcyjnego gdyńskiej Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni był w tłumie na ul. Gdyńskich Kosynierów, gdy strzał z okna powalił stojącego obok Zbyszka Godlewskiego. Jan, lat 23 ze śląskiego Knurowa, był mechanikiem kierowcą czołgu, który zatrzymał się pod sądem w Gdyni. Obaj mają łzy w oczach, wspominając 17 dzień grudnia 1970 roku.

Widziałem smugi pocisków, które szły z tych helikopterów w dół - wspomina Bogdan Szegda, prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Gdańsku, oskarżyciel w procesie Grudnia ’70.

Prezydent Andrzej Duda wziął udział w obchodach 45. rocznicy Grudnia'70. Podczas swojego wystąpienia prezydent stwierdził, że wstyd mu za III RP, która po 1989 roku nie potrafiła wskazać sprawców zbrodni Grudnia '70.

Wydarzenia z grudnia 1970 r. to jeden z najtragiczniejszych rozdziałów w polskiej historii najnowszej. W wyniku starć z wojskiem i milicją zginęło ponad 40 osób.

Połączył ich jeden dzień - 17 grudnia 1970 r. Jedno zdjęcie, wykonane przez funkcjonariusza SB. I jeden nieżyjący człowiek - Zbyszek Godlewski.

Adama Gotnera trafiła seria sześciu kul wystrzelonych z czołgowej armaty w „czarny czwartek” na wiadukcie w Gdyni. Uważał, że został cudem uratowany.

Rozmowa z uczestnikiem robotniczych protestów w grudniu 1970 roku w Gdańsku Stanisławem Grzybem.

1 października zmarł Stanisław Kociołek, były wicepremier PRL, do którego przylgnął przydomek "kat Trójmiasta". Polityk miał 82 lata.

O pamięci ofiar grudnia 1970 roku na wybrzeżu mówi Piotr Brzeziński, historyk z gdańskiego IPN: - Okrągła rocznica Grudnia '70 to wyjątkowa okazja, by poprosić ludzi, którzy pamiętają tamte osoby, nawet jeśli zetknęły się z nimi przelotnie, by zgłaszały się do IPN czy do redakcji "Dziennika Bałtyckiego". To ostatni moment, aby takie relacje zebrać!

Choć słynna "Ballada o Janku Wiśniewskim" stała się jednym z symboli tragicznego Grudnia '70, jej historia kryje w sobie wiele zagadek. Nie wiadomo nawet, kto jest autorem tego poruszającego tekstu.

W domu Janiny i Dariusza Molików pamięta się widok z okna: szpaler mężczyzn w mundurach, karabin maszynowy. Minęły 44 lata, tamten kadr powraca z przeszłości. Takie okno to skarb.

To unikatowy materiał - twierdzi Andrzej Trzeciak, historyk, kustosz wystawy w Europejskim Centrum Solidarności.

Z Piotrem Brzezińskim, historykiem z Instytutu Pamięci Narodowej, o białych plamach Grudnia '70 rozmawia Jarosław Zalesiński.

W Gdyni rozpoczęły się obchody 44. rocznicy Grudnia'70 oraz 33. rocznicy wprowadzenia stanu wojennego. Pamięć tamtych czasów uczczono mszą świętą w kościele oo. Redemtorystów oraz złożeniem kwiatów i współną modlitwą pod Pomnikiem Ofiar Komunizmu. Gdynia włączyła się też w ogólnopolski projekt Instytutu Pamięci Narodowej „Ofiarom stanu wojennego. Zapal Światło Wolności".

Historia najdłuższego, trwającego 19 lat, procesu w sprawie Grudnia '70 pokazuje, że wymiar sprawiedliwości III RP jest łaskawy dla katów. A ich ofiary, te, które przeżyły, nie doczekały się sprawiedliwości.

Mówiłem mu "Tadek, biją z ostrych". To nie powinno się wydarzyć - wspomina Jan Gumiński, uczestnik wydarzeń Grudnia' 70 w Gdyni.

Czy ci, którym zabito bliskich, znajdą dziś siły, żeby uwierzyć, że żyją w wolnej i sprawiedliwej Polsce? - pytały po ogłoszeniu wyroku rodziny ofiar. To reakcja na wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie ws. masakry robotniczej na Wybrzeżu w grudniu 1970 r.

Rozmowa z prokuratorem Bogdanem Szegdą, oskarżycielem w procesie Grudnia'70, zapowiadającym apelację od wyroku.