Szkodliwa zmiana czasu? W życiu marynarzy to niemal codzienność

Zaburzenia snu, możliwości zawodowych, pogorszenie zdrowia – mogą być, zdaniem ekspertów, konsekwencją zmian czasu.

- Dwukrotna zmiana wskazań zegarów w ciągu roku powoduje wiele niekorzystnych konsekwencji wynikających z zaburzeń związków pomiędzy czasem słonecznym, zegarowym i biologicznym człowieka – brzmi ekspertyza chronobiologa Tilla Roenneberga z Monachijskiego Centrum Nauk Neurologicznych.

- Zanim nastąpi przystosowanie zegara biologicznego do nowego czasu, które u większości ludzi trwa zwykle do tygodnia, występuje wiele niekorzystnych konsekwencji dla szeroko rozumianego dobrostanu człowieka. Może dochodzić do pogorszenia zdrowia, m.in. na skutek skrócenia czasu snu, spadku nastroju, samopoczucia. Także obniżenia osiągnięć zawodowych (lub nawet przyczyniać się sytuacji niebezpiecznych, np. w pracy zawodowych kierowców - red.) - podkreślała z kolei dr hab. Irena Iskra-Golec z Uniwersytetu SWPS.

- Zastanawiałem się nad wynikami tych badań – skoro przestawienie zegarków dwa razy do roku wywołuje tyle negatywnych skutków dla zdrowia człowieka, to jak oceniać wpływ na zdrowie marynarzy, którzy regularnie musieli pracować w warunkach zmiany czasu? Takie następują przecież w czasie rejsu ze wschodu na zachód, lub odwrotnie, średnio co dwa dni, o jedną godzinę. W sumie, w niedługim odstępie czasowym, w ciągu trwania jednego rejsu, dokonuje się to kilka razy -  do przodu i do tyłu – uważa Henryk Wiszniowski, emerytowany oficer marynarki handlowej, mający za sobą wiele lat pracy na statkach. - Biorąc to pod uwagę oraz wyniki badań wnioskuję, że wpływ na zdrowie marynarzy jest o wiele gorszy niż tych, którzy pracują na lądzie. Jednak tego aspektu nikt nigdy nie poruszał.

Emerytowanego oficera PMH pytamy o jego doświadczenia związane z przekraczaniem poszczególnych stref czasowych. Czy wywoływały np. zmęczenie, znużenie?

- Zależy, w którą stronę szły wskazówki zegarka… Raz spało się krócej, raz dłużej. Wiele zależało od przyzwyczajenia organizmu marynarzy do specyficznych warunków panujących na statku. Nie zauważyłem negatywnych zachowań ludzi przy zmianie czasu – braku apetytu, spadku nastroju itp. Nic takiego się nie działo. Żadnych zdrowotnych zmian także nie widziałem, nikt na takowe nie narzekał. Jasne, gdy dzień stawał się krótszy, bywało, że ktoś czuł się bardziej zmęczony, ale wystarczyło wówczas iść wcześniej spać. Po prostu, gdy się dostosowaliśmy do wymogu regularnych zmian stref czasowych, przestawało się przywiązywać do tego wagę. To była norma – mówi Wiszniowski.

A może zmiany czasu wpływają na zdrowie marynarzy po latach? - To możliwe, z tym należy się zgodzić – mówi Henryk Wiszniowski. Przyznaje też, że wszystkie szkodliwe czynniki pracy na statkach (były wśród nich ryzyko związane z pracą w trudnych warunkach atmosferycznych, rozłąka z rodziną, ograniczona dieta, a nawet jednostajne wstrząsy generowane przez napęd statku, oraz właśnie regularne zmiany czasu -red.) miały rekompensować specjalne dodatki emerytalne, które jednak zostały usunięte z przepisów w latach 90 XX w.

- Wiadomo, że np. nawigatorzy, oficerowie, mogli odczuwać stan szczególnego napięcia nerwowego związanego choćby z odpowiedzialnością za ludzi, statek i ładunek, marynarze z uwagi na pracę w trudnych warunkach atmosferycznych. Takie odczucia mogły się nawarstwiać i wywoływać pewne dolegliwości po pewnym czasie. Z drugiej strony, co roku robiliśmy przecież badania, żaden lekarz nie pytał o to, czy np. praca w warunkach regularnej zmiany czasu, wpływa na nasze zdrowie – mówi Henryk Wiszniowski.

Dodajmy, że Wiszniowski był zaangażowany w działania na rzecz ochrony warunków pracy, zdrowia i środowiska miejsca pracy, m.in. w komisjach związkowych i Państwowej Inspekcji Pracy. W latach 90 XX w. był w zespole negocjującym obniżenie wieku emerytalnego dla marynarzy i oficerów PMH.

- Sądzę, że należałoby badania dotyczące wpływu zmiany czasu na zdrowie ludzi, odnieść do pracy marynarzy. Ewentualne skutki negatywne powinny być im rekompensowane – mówi Henryk Wiszniowski.

Dłużej pośpimy w nocy z 28 na 29 października 2023 r. Przestawimy zegarki z godziny 3.00 na 2.00. Ten pozornie prosty ruch wprowadzi w całym kraju czas zimowy, zwany oficjalnie czasem środkowoeuropejskim lub uniwersalnym (CET). Dodajmy, to właśnie czas zimowy jest czasem podstawowym, zgodnym z geograficznym położeniem centralnej Europy.