Renta rodzinna dla wdowy i wdowca

Od dnia 26 maja 2014 r., na mocy orzeczenia TK, prawo do renty może nabyć także małżonka rozwiedziona, której prawo do alimentów nie zostało ustalone w drodze wyroku lub ugody sądowej, ale w chwili śmierci zmarłego, posiadała prawo do alimentów ustalone w drodze dobrowolnego porozumienia. Takie prawo nie przysługuje rozwiedzionemu mężczyźnie.

Okresowa renta rodzinna
Jeżeli po śmierci małżonka wdowa lub wdowiec pozostaną bez żadnego źródła utrzymania, a nie spełniają warunków do przyznania im renty rodzinnej po zmarłym małżonku, mogą wystąpić do ZUS z wnioskiem o przyznanie prawa do okresowej renty rodzinnej. Taka renta może zostać przyznana na rok. Można wydłużyć ją do 2 lat, pod warunkiem uczestnictwa w szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy.

Wysokość renty rodzinnej i zasada korzyści
Wysokość renty rodzinnej ustalana jest jako procent świadczenia, które przysługiwałoby osobie zmarłej. Gdyby zmarły miał ustaloną wysokość emerytury na 2.000 zł, to 85 proc. tej kwoty (1.700 zł) będzie stanowiło rentę rodzinną dla wdowy lub wdowca - gdy będzie on jedynym uprawnionym do tego świadczenia.

Jeżeli do renty uprawnione są dwie osoby, np. wdowa i dziecko, renta zostanie ustalona w kwocie 90 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby osobie zmarłej i podzielona w równych częściach między wdowę i dziecko. Czyli z 2.000 zł renta w wysokości 90 proc. tego świadczenia wyniosłaby 1.800 zł i podzielona między dwie osoby w kwocie po 900 zł.

Jeżeli do renty rodzinnej uprawnione są 3 lub więcej osób, renta ustalana jest w wysokości 95 proc. świadczenia, jakie przysługiwałoby osobie zmarłej i podzielona w równych częściach między uprawnionych.

Z wnioskiem o przyznanie prawa do renty rodzinnej po zmarłym małżonku może wystąpić wdowa lub wdowiec, którzy mają ustalone prawo do własnej emerytury. Po ustaleniu przez ZUS wysokości renty rodzinnej, wypłacane będzie to świadczenie korzystniejsze dla zainteresowanego.

Potrzebne dokumenty
Dokumentacja jaką należy złożyć z wnioskiem o przyznanie prawa do renty rodzinnej zależy m.in. od tego czy zmarły miał już ustalone prawo do świadczenia (emerytury, renty), czy dopiero należy je ustalić. W tym drugim przypadku niezbędne będą wszystkie dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia zmarłego. Wyjściowym świadczeniem do ustalenia wysokości renty rodzinnej, będzie najpierw ustalenie prawa i wysokości świadczenia osoby zmarłej.

Należy też pamiętać o złożeniu dokumentów potwierdzających datę urodzenia wnioskującego, odpis skrócony aktu małżeństwa, akt zgonu małżonka. Jeśli uprawnienie do renty zależy od niezdolności do pracy, to także orzeczenie od lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej. Pozostawanie we wspólności małżeńskiej potwierdza się na formularzu we wniosku, jednak w przypadku jej braku, potrzebne jest udokumentowanie prawa do alimentów.

Renta rodzinna a działalność gospodarcza
Osoby uprawnione do renty rodzinnej nie mają obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Dla nich te składki są dobrowolne. Obowiązkowe jest jedynie opłacanie składki zdrowotnej.

Uprawniony do renty rodzinnej, który rezygnuje z dalszego opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu prowadzonej już wcześniej działalności gospodarczej, powinien złożyć do ZUS dokument ZWUA wyrejestrowujący z ubezpieczeń społecznych i z tą samą datą powinien złożyć dokument ZZA - zgłaszający jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego.

Renta rodzinna jest świadczeniem przyznawanym po osobie zmarłej, która w chwili śmierci miała prawo do:

- emerytury;

- renty z tytułu niezdolności do pracy;

- spełniała warunki do uzyskania jednego z tych świadczeń.

Bądź też:

- pobierała zasiłek przedemerytalny;

- świadczenie przedemerytalne;

- nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.

Przyjmuje się, że osoba zmarła w chwili śmierci spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, nawet jeśli wcześniej miała np. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Katalog osób uprawnionych do renty rodzinnej jest szeroki. Obejmuje m.in. dzieci własne, przysposobione, wnuki i rodzeństwo zmarłego. Z punktu widzenia wdowy lub wdowca jest to o tyle istotne, że renta rodzinna po osobie zmarłej jest tylko jedna i dzieli się ją równo między wszystkich uprawnionych.

Renta rodzinna może zostać przyznana zarówno wdowie lub wdowcowi, po spełnieniu warunków określonych w przepisach emerytalnych. Warunki są spełnione, gdy w chwili śmierci małżonka, wdowa lub wdowiec mieli ukończone 50 lat lub byli niezdolni do pracy (zgodnie z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS).

Warunki te mogą zostać także spełnione w ciągu pięciu lat od chwili śmierci małżonka lub od zaprzestania wychowywania dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty.

Przykłady.
W chwili śmierci małżonka wdowa ma 48 lat. Na dzień śmierci męża nie przysługuje jej prawo do renty rodzinnej, ale kiedy za dwa lata osiągnie wiek 50 lat, będzie przysługiwała jej renta.

W dniu śmierci męża kobieta ma 44 lata. Za pięć lat nie będzie jej przysługiwała renta rodzinna, bo nie będzie miała skończonych 50 lat w ciągu 5 lat od dnia zgonu męża. No chyba, że będzie spełniała inne warunki, ale wtedy prawo nie będzie zależało od wieku, lecz od innych okoliczności.

Warunki dotyczące wieku czy niezdolności do pracy nie muszą być spełnione, jeśli prawo do renty rodzinnej wynika z wychowywania co najmniej jednego z:

- dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym małżonku, jeśli nie ukończyło 16 lat, a gdy się uczy - 18. roku życia

- sprawowania pieczy nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy uprawnionym do renty rodzinnej.