Prof. Piotr Niwiński o Żołnierzach Niezłomnych: „Wolność, godność, prawda – te wartości uderzały w totalitaryzm”

Spotkanie z badaczem polskiego podziemia w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu miało być poświęcone pomorskim wątkom partyzantki antykomunistycznej. Prof. Piotr Niwiński skupił się jednak w swoim wystąpieniu na samej potrzebie konsekwentnej i lepszej edukacji dotyczącej losów tych, którzy nie złożyli broni po 1945 roku.

- Idee przypisywane Żołnierzom Wyklętym, Niezłomnym, żołnierzom Polskiego Państwa Podziemnego, to elementy, które były bardzo podważające totalitarną władzę, czy niemiecką, czy komunistyczną. To były wartości, które uderzały w totalitaryzm. Te wartości, jak wolność, godność czy prawda przecież władzy komunistycznej były obce. I teraz – są ludzie, który mówią o tym głośno, że za to walczyli i oddawali życie. Kim oni są dla władzy komunistycznej? Osobami, które trzeba „schować”. Nie pokazywać społeczeństwu! Jak ich fizycznie ukryć? Do więzienia, zastrzelić, na „Łączkę”… no ale nie wszystkich. To może opluć ich pamięć? Powiedzieć, że to byli bandyci? A jeśli nie – to osoby kontrowersyjne – opisywał metody wypierania historii bohaterów ze społecznej pamięci.

Historyk podkreślił, że mimo tych działań i unikania podobnymi metodami tematu zbrojnego podziemia antykomunistycznego również po 1989 roku, istniała potrzeba odkrycia historii na nowo.

- Kiedy przyszła wolna Polska, kiedy powstał Instytut Pamięci Narodowej, zaczęliśmy wydawać publikacje, albumy poświęcone żołnierzom podziemia niepodległościowego. Wśród młodych ludzi zrobiło to wtedy furorę. Inka, Zagończyk, Łupaszko, Zapora zaczęli być popularni – przypomniał prof. Niwiński.

Badacz zauważył jednak, że to zjawisko traci na intensywności, dlatego bardzo ważne jest stosowanie nowych metod, zmieniających się mediów, i wykorzystanie coraz nowszych kanałów informacji do przekazywania historii najnowszej. Jest to szczególnie ważne w sytuacji, gdy nauka tej części dziejów w szkołach średnich koliduje z przygotowaniem do matury. W odpowiedzi na jedno z pytań z sali po wykładzie historyk zauważył, że zmarnowana została szansa na bezpośredni przekaz od uczestników historii.

- Dlaczego, gdy tylu bohaterów jeszcze żyło, żadnemu nie podziękowaliśmy chociaż symbolicznie? Nie mówię nawet o mundurze, jak II Rzeczpospolita honorował Powstańców Styczniowych, godnej rencie… żeby chociaż ktoś z władz państwowych poszedł osobiście i powiedział „dziękuję bardzo” – pytał prof. Niwiński.

- Wiem, ilu ludzi walczyło tutaj w czasie wojny, czy po niej. Nie tylko Łupaszko, żołnierze Gryfa. Nikt tych zjawisk tak naprawdę jeszcze do końca nie zbadał i pewnie jeszcze lata miną, nim to zostanie zbadane. Na razie apeluję do Państwa, żebyście sami pokazali, czy warto tych żołnierzy bronić, czy warto im biało-czerwoną flagę powiesić – zachęcał badacz.

Piotr Niwiński jest profesorem Uniwersytetu Gdańskiego, kierownikiem Zakładu Nauki o Bezpieczeństwie. Do 2008 pracował w IPN. Jest autorem publikacji dotyczących polskiego podziemia w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu, oraz opozycji antykomunistycznej na Wileńszczyźnie, a także aparatem represji na Pomorzu po 1945. Spotkanie w sali „Akwen” siedziby Komisji Krajowej „Solidarności” zostało zorganizowane z inicjatywy Tomasza Rakowskiego, gdańskiego pełnomocnika Prawa i Sprawiedliwości.