Po drugie: Autostrada wodna na Wiśle. W Wiśle i innych rzekach ma być mniej azotynów

Obszar dorzecza Wisły ma powierzchnię 194 424 km kw. Zajmują go liczne małe i duże gospodarstwa rolne, w których na pola uprawne rozrzuca się rocznie około pół mln ton azotu związanego (w nawozach mineralnych). Stąd Wisłą i mniejszymi rzekami spływają pośrednio oraz bezpośrednio do Morza Bałtyckiego wody zawierające m.in. azotyny pochodzenia rolniczego. Wisła, a szczególnie Martwa Wisła, należą do cieków najbardziej zanieczyszczonych tymi związkami chemicznymi.

Efektem użyźniania azotynami morza są występujące w nim co roku latem zakwity sinic, bakterii niebezpiecznych dla zdrowia ludzkiego. Natomiast w wodach śródlądowych następuje niekontrolowany rozrost roślinności wodnej, powodujący zarastanie szlaków żeglugowych. Nadmiar azotynów szkodzi zarówno zdrowiu ludzi, jak i roślinom.

Kamil Wnuk, rzecznik prasowy KZGW, przekazał, że krajowy zarząd zlecił przygotowanie raportu z wdrażania dyrektywy azotanowej zgodnie z przyjętym harmonogramem i z terminami wynikającymi z traktatu akcesyjnego do Unii Europejskiej. Wdrażanie postanowień dyrektywy realizowane jest w sześcioletnich cyklach, a 30 kwietnia 2016 roku zakończył się trzeci cykl realizacji (trwający od 1 maja 2012 roku). W ramach wykonywania zadań związanych w jej wykonywaniem Polska powinna przedłożyć KE sprawozdanie z realizacji mijającego cyklu, po 6 miesiącach od jego zakończenia. KZGW zlecił prace analityczne jeszcze przed zakończeniem cyklu, aby wszystkie informacje przygotować na czas. Prace nad raportem podzielone zostały na dwa etapy. Etap pierwszy obejmuje wypełnianie ankiet przez rolników, gospodarujących na Obszarach Szczególnie Narażonych (OSN), z terminem zakończenia do 30 czerwca tego roku. W etapie drugim zostaną opracowane dane do wykorzystania w raporcie z realizacji dyrektywy w latach 2012-2015, z uwzględnieniem wyników pierwszego etapu, które mają być gotowe do 15 września bieżącego roku.

Prace nad raportem dla KE prowadzone są zgodnie z planem i powinien on trafić do Brukseli jeszcze jesienią.

Zadanie firmy MGGP stanowi zebranie szczegółowych informacji o sposobach prowadzenia działalności gospodarstw rolnych na nadrzecznych gruntach, leżących na OSN. Na obszarach tych należy znacząco ograniczyć wykorzystywanie nawozów mineralnych, azotowych. Zebrane dane będą dotyczyć stosowanych praktyk rolnych, korzystania przez rolników z programów opracowanych dla OSN i ich potrzeb. Opracowanie raportu przez firmę MGGP będzie dofinansowane ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Posłuży on wypełnieniu zobowiązań ministra środowiska, dotyczących sprawozdawczości ujmującej realizację dyrektywy azotanowej, w zakresie ochrony wód powierzchniowych przed zanieczyszczeniami pochodzenia rolniczego. W oparciu o raporty otrzymane z państw unijnych KE publikuje sprawozdania zbiorcze i przekazuje je Parlamentowi Europejskiemu oraz Radzie Europy. Raportowanie umożliwia KE kontrolę i ocenę wypełniania zobowiązań przez poszczególne państwa.

Za tereny zanieczyszczone związkami azotu, pochodzącymi ze źródeł rolniczych, uznaje się obszary, z których spływają rzekami, potokami, strumieniami, strugami czy siecią drenów, ze zmeliorowanych pól uprawnych lub przenikają do gruntu, wody zawierające powyżej 50 mg/l azotanów. Obok nawozów mineralnych duże ładunki azotynów znajdują się w ściekach pochodzących z hodowli zwierzęcych.

Dyrektywa azotanowa zobowiązuje państwa należące do Unii do przeciwdziałania spływowi wód nadmiernie nasyconymi azotynami do zbiorników eutroficznych albo takich, które są zagrożone eutroficznością. Przy czym eutrofizacja oznacza wzbogacanie wód powierzchniowych i gruntowych związkami azotu, co powoduje przyspieszony wzrost glonów oraz innych form życia roślinnego, a tym samym - niepożądane zakłócanie równowagi biologicznej w wodach i znaczące obniżenie ich jakości. Zgodnie z dyrektywą azotanową, strefy zagrożenie oznacza się kodem NVZ (zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych), a w ustawie Prawo wodne z 2001 roku - OSN.