My tu gadu-gadu, a tymczasem Szwajcarzy w maju...

Szwajcarzy, wbrew temu, co o sobie mówią, nie są potomkami celtyckich Helwetów. Są w dwóch trzecich germańskimi Alemanami - tak jak niemieccy Badeńczycy i francuscy Alzatczycy. Dalsze 20 procent to zromanizowani germańscy Frankowie. A reszta - czyli 7 procent populacji - jest potomkami Włochów i Retoromanów…

Nie zmienia to faktu, że „Helweci” są narodem karnym, pracowitym i wściekle bogatym. Dlatego warto się im przyglądać, przysłuchiwać i nie robić tych samych błędów. Bo te im się też zdarzają, chociaż rzadko. Jedno jest jednak pewne - to, co Szwajcarzy robią dziś, do nas dotrze najpóźniej za dekadę.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wzywa do zaprzestania subwencji do uprawy tytoniu.

- Tytoń jest odpowiedzialny za osiem milionów zgonów rocznie, a mimo to rządy na całym świecie wydają miliony na wspieranie farm tytoniowych - powiedział w miniony piątek w Genewie szef WHO Tedros Adhanom.

W jego opinii, „zamiast uprawiać tytoń, który jest szkodliwy zarówno dla rolników, jak i dla palaczy, należy środki z dopłat przeznaczyć na wyżywienie potrzebującej wsparcia ludności świata”… Pomysł godny pochwały, ale czy wykonalny?

W najnowszym raporcie opublikowanym z okazji Światowego Dnia bez Tytoniu, który każdego roku przypada 31 maja, WHO zwróciła uwagę na europejskie „kraje rozwijające się”. Zwłaszcza na Macedonię Północną, która jest jednym z 20 największych eksporterów tytoniu na świecie… W tym niewielkim bałkańskim państwie uprawa tytoniu jest dotowana sumą w wysokości ponad 2,5 tysiąca dolarów za hektar. Podczas gdy plantator pszenicy może maksymalnie dostać 269 dolarów wsparcia. W samej tylko Szwajcarii plantatorzy produkujący tytoń otrzymali w latach 2015-2020 w sumie ponad 32 miliony dolarów dotacji.

Na całym świecie tytoń rośnie na powierzchni ponad 3 milionów hektarów w 124 krajach. Wysokie koszty nasion, nawozów i środków owadobójczych pokrywane są często przez rządy, dla których priorytetem jest utrzymanie niskiego bezrobocia. Co jest w pewnym stopniu zrozumiałe, bo likwidacja uprawy tytoniu mogłaby wywołać falę niezadowolenia społecznego i jeszcze bardziej podnieść poziom ubóstwa. Z drugiej jednak strony, biorąc pod uwagę szkodliwość tytoniu, nie powinny chyba dziwić działania rządów zmierzające do zakazu sprzedaży wyrobów zawierających nikotynę.

Od paru lat w krajach najwyżej rozwiniętych trwa kampania antytytoniowa. I rzeczywiście w wielu krajach wyroby tytoniowe zaczynają być powoli wycofywane ze sprzedaży. W awangardzie państw walczących z nałogiem palenia znalazła się Nowa Zelandia. Obowiązująca od tego roku ustawa wprowadza całkowity zakaz sprzedaży papierosów osobom urodzonym po 1 stycznia 2009 r. Za naruszenie nowych przepisów Nowozelandczycy mogą zapłacić grzywnę w wysokości nawet 95 tys. dol.

Jeszcze bardziej restrykcyjne przepisy obowiązują w Królestwie Bhutanu. Tu od roku 2010 obowiązuje całkowity zakaz sprzedaży papierosów.

W Europie jedna z wiodących sieci dyskontów - Lidl - już dwa lata temu wycofała sprzedaż tytoniu w Holandii. Podobne obostrzenia szykuje też w Danii. Tutejsze sklepy Lidla planują całkowitą rezygnację z handlu wyrobami tytoniowymi do końca 2028 roku.

Wrogowie takich pomysłów nawołują do opamiętania. Twierdzą, że takie zakazy zniszczą jedynie małe, rodzinne sklepiki, a palaczy zmuszą do zakupów na czarnym rynku. Cóż, znając historię amerykańskiej prohibicji, nie należy takiego obrotu spraw wykluczać.

Najsilniejsza w szwajcarskim parlamencie partia - Szwajcarska Partia Ludowa (SVP) - jest jedynym dużym ugrupowaniem, które sprzeciwia się ustawie o ochronie klimatu. Jej działacze ostrzegają przed ogromnymi kosztami, jakie pociągnie za sobą transformacja energetyczna. Zadają też konkretne pytanie: „Jak wysokie byłyby jej koszty?”.

Zdaniem posła SVP Michaela Grabera: „Energia będzie trzy razy droższa niż obecnie. Jej cena wzrośnie nawet do 6600 franków na mieszkańca w skali roku”.

Przytoczone przez polityka dane przygotował uniwersytet EPFL z Lozanny, uchodzący za jedną z najbardziej dynamicznych i obiektywnych instytucji naukowych i technologicznych w Europie. Prof. Andreas Züttel z Instytutu Chemii Fizycznej tejże uczelni podkreśla, że gdyby Szwajcaria zastąpiła tylko ropę i gaz paliwami syntetycznymi - na przykład e-paliwami - to już takie rozwiązanie byłoby kosztowne. Jednak Helweci postawili na jeszcze bardziej radykalne sposoby ochrony klimatu - na samochody elektryczne i pompy ciepła. Czyli na całkowitą elektryfikację transportu i ciepłownictwa.

- To właściwa droga - uważa prof. Züttel. - Chociaż bardzo droga. Jednak, jeśli mądrze przeprowadzimy transformację, to będziemy w stanie nawet na niej zaoszczędzić. Największym problemem jest jednak przechowywanie energii. A co do tego, czy jest to konieczne i jakiej pojemności magazyny byłyby potrzebne, nadal wśród szwajcarskich naukowców nie ma konsensusu. Anthony Patt, profesor polityki klimatycznej na ETH Zurich, uważa, że zamiast magazynować duże ilości energii, co wiąże się z wysokimi kosztami, Szwajcaria powinna energię elektryczną importować. Zwłaszcza zimą. Z kolei zdaniem prof. Züttla byłoby to mocno problematyczne, gdyż - jak mówi: „Wszyscy nasi sąsiedzi będą mieli zimę w tym samym czasie co my, a jeśli nie tylko my przestawimy się na energię odnawialną, to generalnie zimą zabraknie nam energii”.

Spór trwa. Jedno jest pewne - oba scenariusze wymagają zmasowanej budowy farm fotowoltaicznych.

Ostateczną decyzję o tym, w jaki sposób Szwajcaria osiągnie neutralność klimatyczną, podejmą w referendum wyborcy. Głosowanie odbędzie się 18 czerwca.

W całej Europie kościoły tracą wiernych. Nie inaczej jest w Szwajcarii. Już za dwa lata połowa ludności nie będzie należeć do żadnego z dwóch głównych kościołów narodowych.

Wzrost przypadków apostazji oznacza kurczenie się funduszy z podatku kościelnego. A tymczasem koszt utrzymania około sześciu tysięcy budynków sakralnych pozostaje na tym samym poziomie. To z kolei zmusza do kalkulacji i poszukiwania nowych, niekonwencjonalnych rozwiązań.

W ciągu ostatnich 30 lat w Szwajcarii przebudowano około 200 budynków sakralnych. W części z nich zrezygnowano całkowicie z ich pierwotnego przeznaczenia. W wielu, prócz obrzędów i uroczystości religijnych, prowadzona jest także tzw. działalność mieszana.

Jednym z przykładów udanych rozwiązań jest Bazylea. W mieście tym, już w latach 90. ubiegłego wieku, mieszkańcy znaleźli sposób, jak zmienić przeznaczenie kościołów. I tak - kościół Ojca Bosko stał się centrum muzycznym. Elisabethenkirche jest obecnie budynkiem wielofunkcyjnym. A Lukaskirche został sprzedany jednemu z tzw. wolnych kościołów.

Z kolei w zuryskim Bullingerkirche od marca 2023 roku obradują sejmiki miasta i kantonu Zurych - jest to wprawdzie rozwiązanie doraźne, wprowadzone na czas remontu ratusza, ale dzięki niemu administrator budynku jest w stanie go utrzymać.

Podobnie dzieje się w Lucernie. Tutejszy katolicki Maihofkirche jest nadal kościołem, ale już od dekady pełni „rolę wielofunkcyjną”. W roku 2012 usunięto z niego ławki i urządzono galerię sztuki. Odbywają się tu także koncerty i oczywiście msze święte. Również w kościele przyklasztornym pod wezwaniem św. Józefa w Bazylei od 2010 roku mieści się Dom Sztuki.

Jak widać na przykładzie innych państw europejskich, sekularyzacja obiektów sakralnych w Szwajcarii to dopiero początek upadku chrześcijańskich religii Zachodu. W Niemczech, w Wielkiej Brytanii czy Irlandii już od wielu lat w kościołach odbywają się pchle targi i dyskoteki. Świątynie adaptowane są na przedszkola, supermarkety, siłownie, sale wspinaczkowe, skateparki, baseny, apartamenty, a nawet meczety.

Są też oczywiście kraje, w których kościoły po prostu się burzy. Tak jak na przykład we Francji… I, mówiąc szczerze, nie wiem, które rozwiązanie jest gorsze - czy adaptowanie budynków sakralnych na cele inne niż te, do których były pierwotnie przeznaczone, czy pozbywanie się ich w sposób iście barbarzyński.

Więcej o Szwajcarii i krajach niemieckojęzycznych na kanale autora:youtube.com/@DACHL