Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Mogą być malutkie albo ważyć tonę. Mogą być w ziemi, na drzewie albo w kloszu miejskiej latarni. Rozejrzyjmy się, otaczają nas gniazda ptakó

Grażyna Antoniewicza
123f
Przeważnie wydaje się nam, iż ptaki gnieżdżą się tylko na drzewach albo w krzewach. Czasem ktoś jeszcze wie, że są także dziuplaki, albo że gniazda mogą być w obrębie ludzkich siedzib. Ale czy to wszystkie możliwości?

Gniazda są niemal wszędzie

- Budowa gniazda to czynność wrodzona, podlega więc zasadniczo niewielkim modyfikacjom zależnie od charakteru siedliska i dostępnych składników, z jakich konstrukcja ta jest budowana

- opowiada Sebastian Nowakowski z Parku Krajobrazowego „Mierzeja Wiślana”. - Niektóre gatunki gnieżdżą się np. zawsze na ziemi (czajka, skowronek), inne tylko w obrębie koron drzew lub krzewów (kapturka, piegża cierniówka, mysikrólik), a jeszcze inne obowiązkowo potrzebują dziupli, ew. budki lęgowej o odpowiedniej konstrukcji (np. wszystkie sikory). Są też ptaki, które w zależności od dostępności siedlisk lub jej braku mogą instalować gniazda w mniej typowych miejscach. Zazwyczaj jednak gniazda, tak jak upierzenie, są możliwe do identyfikacji, także wtedy, gdy nie widzimy w nich ptaków - patrzymy wówczas na ich usytuowanie oraz materiał, z jakiego są zbudowane lub czym są wysłane - jeśli są.

Nie wszystkie ptaki trudzą się budowaniem gniazd. Niektóre składają jaja na gołym podłożu: w trawie, na skale, na podłodze strychu, w niczym nie wyścielonej dziupli drzewa, a czasem - jak mewy srebrzyste - na dachach wieżowców. Są też pasożyty lęgowe, jak choćby wszystkim znana kukułka, która po prostu składa jaja do gniazd innych ptaków.
Zwykle wielkość gniazda jest proporcjonalna do rozmiarów ptaka. Inaczej jest w przypadku kamionki białogardłej (wstępującej w Argentynie i Chile). Ten drobny ptak wielkości wróbla buduje gniazda, w których zmieściłby się dorosły struś.

Niestaranny kos

Gniazdo kosa nie jest dziełem artysty. Buduje je na drzewach lub krzewach niezbyt starannie. Samiczka wyplata je dość bezładnie z mchu i źdźbeł traw, po czym wzmacnia korzonkami i wylepia ziemią. Barwa jaj jest tak charakterystyczna, że można je rozpoznać na pierwszy rzut oka. Na zielonoszarym tle rozsiane są drobne, rdzawobrązowe kreseczki i plamki o różnym stopniu zagęszczenia. Pod koniec marca para kosów ma w gnieździe zwykle pięć takich jaj. W niektórych latach kos gniazduje nawet trzykrotnie.

- Najczęściej kos lokuje gniazda przy pniach lub między gałęziami krzewów i drzew

- dodaje Nowakowski. Ale potrafi to też zrobić np. na odpowiednio ustawionych belkach pod dachem domu. Kilka lat temu miałem takie lęgi nad drzwiami altany ogrodowej. Samiczka szybko wyzbyła się strachu i dwukrotnie mogłem obserwować cały proces wychowu potomstwa.

Prawdziwi śmieciarze

- To przede wszystkim szpak. Można się o tym przekonać, gdy czyści się budki lęgowe. Szpak jest dziuplakiem, który swoje gniazdo po prostu układa z tego, co znajdzie w najbliższej okolicy. A znajduje nie tylko źdźbła traw i sierść ssaków, ale także torebki foliowe, kawałki odzieży, sznurki itd. Wszystko to znosi pieczołowicie do miejsca gniazdowania i powstaje z tego niezłe wysypisko, na którym pisklętom jest chyba wygodnie

- kontynuuje biolog.

Śmieciarką jest też kania ruda, jeden z piękniej wybarwionych naszych drapieżników. Miałem kiedyś okazję oglądać jej gniazdo w jednym z pomorskich lasów i już z daleka widać było kolorowe fragmenty reklamówek, które zdobiły gniazdo z zewnątrz.

Gniazdo waży nawet tonę

Ten piękny największy gniazdujący w Polsce drapieżnik osiąga 2,5 metra rozpiętości skrzydeł, a wagę ma do 6 kg. Ze względu na swoje rozmiary buduje gniazda ważące ponad tonę. Mogą być one posadowione tylko na potężnych i mocnych drzewach. Na Półwyspie Skandynawskim bieliki budują gniazda także na skałach. Gniazda, które użytkowane są przez wiele lat ,stopniowo „rozrastają się”, osiągając wysokość nawet do 4 metrów i wagę do 1 tony.

- Ponad tonowe gniazda może zbudować także nasz poczciwy bocian biały.- Takie gniazdo, posadowione na budynku gospodarskim może, jeśli w porę nie zabezpieczy się chylącej się obory czy stajni, doprowadzić nawet do katastrofy budowlanej

- dodaje Sebastian Nowakowski.

Górka łyski

Choć łyski pływają i sylwetkę mają kaczkowatą, to kaczkami nie są, należą do rodziny chruścieli. Wśród roślin wodnych, na złamanych źdźbłach trzciny lub innych wodnych roślin, układają w coś w rodzaju górki. Taka górka może oprzeć się o dno, ale też może być pływająca. Zwykle poza tą, w której samica złoży w kwietniu jaja, łyski mają jeszcze jedno lub dwa gniazda, które służą do odpoczynku. Samica składa w kwietniu 10 nakrapianych jaj. Wysiaduje je na zmianę z samcem. Pisklęta opuszczają gniazdo zaraz po wykluciu.
Gniazda w postaci niemal pływających platform z resztek roślin wodnych i szuwarowych budują też perkozy.

Brzegówka kopie norki

W Polsce występują trzy gatunki jaskółek: dymówka, oknówka i brzegówka. Brzegówka kopie norki w odsłoniętych piaszczystych skarpach, żwirowniach, wysokich brzegach rzek. Za pomocą dzioba i nóg - przez kilka dni - wygrzebuje w ścianie urwiska chodnik, przechodzący w końcu w rozszerzona komorę. Potem para znosi do komory trochę suchej trawy, korzonków oraz piórek innych ptaków. W połowie maja pojawia się pięć do sześciu śnieżnobiałych jaj, które rodzice wysiadują na zmianę.
Pozostałe jaskółki budują gniazda z błota zmieszanego ze śliną i przyklejają je w odpowiednich miejscach przy oknach, a nawet pod mostami (dymówki)

W norach gnieżdżą się także ptaki blaszkodziobe - ohary i tracze nurogęsi, ale te drugie chętnie wykorzystują dziuple.

Dziupla blisko wody

Kilkanaście gatunków dzikich kaczek wychowuje młode u nas. Wśród nich najpospolitsze to: krzyżówka, cyranka, cyraneczka, krakwa, podgorzałka, płaskonos, czernica i głowienka. Kaczkowate gniazdują zwykle na ziemi, w szuwarach, lub w gęstwinie krzewów, zawsze w pobliżu wody. Znoszą od 6 do 12 jajek. Kaczor nie pomaga wysiadywać kaczce jajek, a trwa to długo, bo 5 tygodni.

- Kaczki potrafią gnieździć się także w dziuplach, a taką, która lęgi odbywa zawsze w ten sposób, jest gągoł

- dodaje Nowakowski. - Tam, gdzie brakuje dziuplastych drzew, wiesza się specjalne budki, które kaczki te chętnie zasiedlają. Spośród kaczkowatych także rybożerne tracze - nurogęś i szlachar - lubią gniazdować w dziuplach. Ale jeśli brakuje miejsca nad wodą, a kaczka znajdzie dogodne drzewo, lęg w dziupli także może przydarzyć się krzyżówce.

Kunszt remiza

Zupełnie wyjątkowe jest gniazdo remiza - szczelna konstrukcja o kształcie sakiewki, ze zbitego materiału w typie filcu z cieniutkich włókien oraz puchu roślinnego. W bocznej ścianie znajduje się wąski tunel wejściowy. Ptak rozpoczyna budowę gniazda od okręcenia gałązki wydłużonymi włóknami, których dostarczają najrozmaitsze rośliny, przede wszystkim pokrzywy, konopie i len.

Delikatna elastyczna kora z cienkich gałązek wierzbowych stanowi najczęściej główny fundament gniazda. Do łyka okręconego dookoła gałązki przyczepione zostają ścianki gniazda. Na splotach tych, niby osnowie, rozpoczyna się właściwe tkanie gniazda. Kiedy ptak wejdzie do środka gniazda, otwór wejściowy zapada się i gniazdo jest gotowe. Wszystko to trwa aż 3 tygodnie, a po krótkim odpoczynku samiec wije gniazdo do następnego lęgu albo dla innej samiczki. Remiz jest mieszkańcem obszarów nadbrzeżnych obfitujących w trzcinowiska i zakrzewienia.

Gniazdo w latarni

- Budowaniem gniazda w nietypowych miejscach mistrzyniami są bogatki i modraszki

- podsumowuje Sebastian Nowakowski. - Widywałem już gniazda np. w rurach od nieużywanych hydrantów. Najdziwniejszym jednak miejscem, w którym na naszych oczach bogatka pomyślnie odchowała pisklęta było wnętrze latarni przy parkingu obok naszej siedziby. Bardzo zmyślne są również gołębie miejskie, które potrafią omijać odstraszacze typu kolce i na niejednej stacji PKP widywałem pisklęta. A jeśli ktoś mieszka w wielkopłytowym bloku na terenie Trójmiasta, nie powinien zdziwić się gniazdem gołębia, a nawet pustułki w skrzynce balkonowej.

Wszystkie gniazda ptasie podczas lęgów podlegają ochronie i pod żadnym pozorem nie wolno ich niszczyć. Poza sezonem usunięcie gniazd np. z budynku jest możliwe dopiero po uzyskaniu zezwolenia od Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska i dotyczy to także gniazd np. gołębi miejskich, czy jaskółek.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Powrót reprezentacji z Walii. Okęcie i kibice

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na dziennikbaltycki.pl Dziennik Bałtycki