Matura 2021 z j. polskiego poziom podstawowy. Co będzie na egzaminie z polskiego? NOWE wymagania egzaminacyjne zaproponowane przez MEN

WSTĘPNE zmiany w wymaganiach do matury z j.polskiego (p.podstawowy)

Jak zaznacza MEN maturzysta samodzielnie dociera do informacji, rozumie komunikaty o coraz bardziej skomplikowanej organizacji – werbalne i niewerbalne. Doskonali sprawność analizy i interpretacji tekstów oraz poznaje nowe gatunki i konwencje literackie. Poza tym zdobywa wiedzę o różnych odmianach polszczyzny i kształci umiejętność poprawnego wykorzystywania ich w różnych sytuacjach, pogłębia znajomość etyki mowy i etykiety języka.

Oto wymagania do egzaminu maturalnego z j. polskiego, zaproponowane przez MEN:

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Zdający:
1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku
i obrazie;
2) wyszukuje w wypowiedzi potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty
tekstu;
3) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;
4) odróżnia informacje o faktach od opinii;
5) rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem;
6) rozpoznaje wypowiedzi o charakterze emocjonalnym i perswazyjnym;
7) rozpoznaje intencje wypowiedzi (aprobatę, dezaprobatę, negację, prowokację);
8) dostrzega w wypowiedzi ewentualne przejawy agresji i manipulacji;
9) rozpoznaje wypowiedź argumentacyjną, wskazuje tezę, argumenty i wnioski;
10)rozróżnia gatunki publicystyczne prasowe, radiowe i telewizyjne (artykuł, wywiad,
reportaż);
11)czerpie dodatkowe informacje z przypisu.

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Zdający:
1) korzysta ze słownika: języka polskiego, poprawnej polszczyzny, frazeologicznego,
wyrazów obcych, synonimów i antonimów oraz szkolnego słownika terminów literackich.

3. Świadomość językowa. Zdający:
1) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny i naukowy;
2) rozpoznaje wyrazy wieloznaczne i rozumie ich znaczenia w tekście;
3) dostrzega zróżnicowanie słownictwa – rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe
i słownictwo o ograniczonym zasięgu (wyrazy gwarowe, terminy naukowe, archaizmy i neologizmy, eufemizmy i wulgaryzmy; dostrzega negatywne konsekwencje
używania wulgaryzmów); rozpoznaje wyrazy rodzime i zapożyczone (obce) –
rozumie ich funkcję w tekście;
4) rozpoznaje w zdaniach i w równoważnikach zdań różne rodzaje podmiotów, orzeczeń, dopełnień, okoliczników oraz przydawkę – rozumie ich funkcje;
5) rozróżnia rodzaje zdań złożonych podrzędnie i współrzędnie, imiesłowowe równoważniki zdań, zdania bezpodmiotowe oraz rozumie ich funkcje w wypowiedzi;
6) odróżnia temat fleksyjny od końcówki;
7) odróżnia czasowniki dokonane i niedokonane; rozpoznaje tryby i strony (czynną
i bierną) czasownika oraz imiesłowy – wyjaśnia ich funkcje w tekście.

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Zdający zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.

1. Wstępne rozpoznanie. Zdający:
1) opisuje odczucia, które budzi w nim dzieło;
2) rozpoznaje problematykę utworu.

2. Analiza. Zdający:
1) przedstawia najistotniejsze treści wypowiedzi w takim porządku, w jakim występują
one w tekście;
2) charakteryzuje postać mówiącą w utworze;
3) rozróżnia narrację pierwszoosobową i trzecioosobową oraz potrafi określić ich funkcje w utworze;
4) wskazuje funkcje użytych w utworze środków stylistycznych z zakresu słownictwa
(neologizmów, archaizmów, zdrobnień, zgrubień, metafor), składni (powtórzeń, pytań retorycznych, różnego typu zdań i równoważników), fonetyki (rymu, rytmu,
wyrazów dźwiękonaśladowczych);
5) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego);
6) przypisuje czytany utwór do właściwego rodzaju literackiego (epika, liryka, dramat);
7) rozpoznaje czytany utwór jako: przypowieść, pamiętnik, dziennik, komedię, dramat
(gatunek), tragedię, balladę, nowelę, hymn, powieść historyczną;
8) rozpoznaje odmiany gatunkowe literatury popularnej: powieść lub opowiadanie
obyczajowe, przygodowe, detektywistyczne, fantastycznonaukowe, fantasy;
9) wskazuje elementy dramatu, takie jak: akt, scena, tekst główny, tekst poboczny,
monolog, dialog;
10)znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach,
piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych; wskazuje przykłady mieszania gatunków;
11)uwzględnia w analizie specyfikę tekstów kultury przynależnych do następujących
rodzajów sztuki: literatura, teatr, film, muzyka, sztuki plastyczne, sztuki audiowizualne.

3. Interpretacja. Zdający:
1) przedstawia propozycję odczytania konkretnego tekstu kultury i uzasadnia ją;
2) uwzględnia w interpretacji potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny;
3) interpretuje głosowo wybrane utwory literackie (recytowane w całości lub we fragmentach).

4. Wartości i wartościowanie. Zdający:
1) ze zrozumieniem posługuje się pojęciami dotyczącymi wartości pozytywnych i ich
przeciwieństw oraz określa postawy z nimi związane, np. patriotyzm-nacjonalizm,
tolerancja-nietolerancja, piękno-brzydota, a także rozpoznaje ich obecność w życiu
oraz w literaturze i innych sztukach;
2) omawia na podstawie poznanych dzieł literackich i innych tekstów kultury podstawowe, ponadczasowe zagadnienia egzystencjalne, np. miłość, przyjaźń, śmierć, cierpienie, lęk, nadzieja, wiara religijna, samotność, inność, poczucie wspólnoty,
solidarność, sprawiedliwość; dostrzega i poddaje refleksji uniwersalne wartości
humanistyczne;
3) dostrzega zróżnicowanie postaw społecznych, obyczajowych, narodowych, religijnych, etycznych, kulturowych i w ich kontekście kształtuje swoją tożsamość.

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Mówienie i pisanie. Zdający:
1) tworzy spójne wypowiedzi ustne (monologowe i dialogowe) oraz pisemne w następujących formach gatunkowych: opis sytuacji i przeżyć, zróżnicowany stylistycznie i funkcjonalnie opis dzieł sztuki, charakterystyka postaci literackiej, filmowej lub
rzeczywistej, sprawozdanie z lektury, filmu, spektaklu i ze zdarzenia z życia, rozprawka, podanie; dostosowuje odmianę i styl języka do gatunku, w którym się
wypowiada;
2) stosuje zasady organizacji tekstu zgodne z wymogami gatunku, tworząc spójną pod względem logicznym i składniowym wypowiedź na zadany temat;
3) tworzy plan twórczy własnej wypowiedzi;
4) dokonuje starannej redakcji tekstu napisanego, poprawia ewentualne błędy językowe, ortograficzne oraz interpunkcyjne;
5) uczestniczy w dyskusji, uzasadnia własne zdanie, przyjmuje poglądy innych lub polemizuje z nimi;
6) przestrzega zasad etyki mowy w różnych sytuacjach komunikacyjnych, m.in. zna konsekwencje stosowania form charakterystycznych dla elektronicznych środków przekazywania informacji, takich jak: SMS, e-mail, czat, blog (ma świadomość niebezpieczeństwa oszustwa i manipulacji powodowanych anonimowością uczestników komunikacji w sieci, łatwego obrażania obcych, ośmieszania i zawstydzania innych wskutek rozpowszechniania obrazów przedstawiających ich w sytuacjach
kłopotliwych, zna skutki kłamstwa, manipulacji, ironii);
7) stosuje zasady etykiety językowej – wie, w jaki sposób zwracać się do rozmówcy w zależności od sytuacji i relacji, łączącej go z osobą, do której mówi (dorosły, rówieśnik, obcy, bliski), zna formuły grzecznościowe, zna konwencje językowe zależne od środowiska (np. sposób zwracania się do nauczyciela, lekarza, profesora wyższej uczelni), ma świadomość konsekwencji używania formuł niestosownych i obraźliwych.

2. Świadomość językowa. Zdający:
1) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;
2) sprawnie posługuje się oficjalną i nieoficjalną odmianą polszczyzny; zna granice stosowania slangu młodzieżowego;
3) tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera
synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści;
4) stosuje związki frazeologiczne, rozumiejąc ich znaczenie;
5) stosuje różne rodzaje zdań we własnych tekstach; dostosowuje szyk wyrazów i zdań składowych do wagi, jaką nadaje przekazywanym informacjom;
6) wykorzystuje wiedzę o składni w stosowaniu reguł interpunkcyjnych; stosuje średnik;
7) przekształca części zdania pojedynczego w zdania podrzędne i odwrotnie, przekształca konstrukcje strony czynnej w konstrukcje strony biernej i odwrotnie, zamienia formy osobowe czasownika na imiesłowy i odwrotnie – ze świadomością ich funkcji i odpowiednio do celu całej wypowiedzi; zamienia mowę niezależną na zależną;
8) wprowadza do wypowiedzi partykuły, rozumiejąc ich rolę w modyfikowaniu znaczenia składników wypowiedzi;
9) wykorzystuje wykrzyknik jako część mowy w celu wyrażenia emocji; stosuje wołacz
w celu osiągnięcia efektów retorycznych;
10)stosuje poprawne formy odmiany rzeczowników, czasowników (w tym imiesłowów), przymiotników, liczebników i zaimków; stosuje poprawne formy wyrazów w związkach składniowych (zgody i rządu);
11)operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: rozwój psychiczny, moralny i fizyczny człowieka; społeczeństwo i kultura; region i Polska).

Teksty kultury
1. Teksty kultury (* oznacza lekturę obowiązkową):
*Jan Kochanowski – wybrane fraszki, Treny (V, VII, VIII); *Ignacy Krasicki – wybrane bajki; Aleksander Fredro *Zemsta; Adam Mickiewicz *Dziady cz. II; *Henryk Sienkiewicz – wybrana powieść historyczna (Quo vadis, Krzyżacy lub Potop); wiersze wybranych poetów.
2. Inne teksty poznawane w całości lub w części (decyzja należy do nauczyciela).

IV etap edukacyjny (poziom podstawowy i rozszerzony) - Ogólne wymagania egzaminacyjne

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
Zdający rozumie teksty o skomplikowanej budowie; dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu; rozpoznaje funkcje tekstu i środki językowe służące ich realizacji; ma świadomość kryteriów poprawności językowej.
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury.
Zdający stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii literatury i innych dziedzin humanistyki; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej.
III. Tworzenie wypowiedzi.
Zdający buduje wypowiedzi o wyższym stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej.

SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA EGZAMINACYJNE - POZIOM PODSTAWOWY

I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.

1. Czytanie i słuchanie. Zdający:
1) odczytuje sens całego tekstu (a w nim znaczenia wyrazów, związków frazeologicznych, zdań, grup zdań uporządkowanych w akapicie, odróżnia znaczenie realne i etymologiczne) oraz wydzielonych przez siebie fragmentów; potrafi objaśnić ich sens oraz funkcję na tle całości;
2) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż),
politycznych (przemówienie) i popularnonaukowych; wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; odczytuje zawarte w odbieranych tekstach informacje zarówno jawne, jak i ukryte;
3) rozpoznaje typ nadawcy i adresata tekstu;
4) wskazuje charakterystyczne cechy stylu danego tekstu, rozpoznaje zastosowane w nim środki językowe i ich funkcje w tekście;
5) wyróżnia argumenty, kluczowe pojęcia i twierdzenia w tekście argumentacyjnym, dokonuje jego logicznego streszczenia;
6) rozróżnia w dialogu odpowiedzi właściwe i unikowe;
7) rozpoznaje w wypowiedzi ironię, objaśnia jej mechanizm i funkcję;
8) rozpoznaje pytania podchwytliwe i sugerujące odpowiedź;
9) rozpoznaje manipulację językową w tekstach reklamowych.

2. Samokształcenie i docieranie do informacji. Zdający:

1) szuka literatury przydatnej do opracowania różnych zagadnień; selekcjonuje ją według wskazanych kryteriów;
2) korzysta ze słowników i leksykonów.

3. Świadomość językowa. Zdający:

1) analizuje i definiuje (w razie potrzeby z pomocą słowników) znaczenia słów;
2) zna pojęcia znaku i systemu znaków; uzasadnia, że język jest systemem znaków; rozróżnia znaki werbalne i niewerbalne, ma świadomość ich różnych funkcji i sposobów interpretacji;
3) zna pojęcie aktu komunikacji językowej i wskazuje jego składowe (nadawca, odbiorca, kod, komunikat, kontekst), dostrzega i omawia współczesne zmiany modelu komunikacji językowej (np. różnice między tradycyjną komunikacją ustną lub pisaną a komunikacją przez Internet);
4) rozpoznaje i nazywa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
5) rozpoznaje w czytanych tekstach oraz wypowiedziach mówionych stylizację, rozróżnia jej rodzaje (archaizację, dialektyzację, kolokwializację) i określa funkcje;
6) rozróżnia pojęcia błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej, poprawności i stosowności wypowiedzi; rozpoznaje i poprawia różne typy błędów językowych;
7) odróżnia słownictwo neutralne od emocjonalnego i wartościującego, oficjalne od swobodnego

II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Zdający zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela

1. Wstępne rozpoznanie. Zdający:

1) prezentuje własne przeżycia wynikające z kontaktu z dziełem sztuki;
2) określa problematykę utworu;
3) rozpoznaje konwencję literacką (stałe pojawianie się danego literackiego rozwiązania w obrębie pewnego historycznie określonego zbioru utworów).

2. Analiza. Zdający:

1) wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego i ich funkcje (poznane wcześniej, a ponadto: oksymorony, synekdochy, hiperbole, elipsy, paralelizmy) oraz inne wyznaczniki poetyki danego utworu (z zakresu podstaw wersyfikacji, kompozycji, genologii) i określa ich funkcje;
2) dostrzega w czytanych utworach cechy charakterystyczne określonej epoki (średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, współczesność);
3) analizując teksty dawne, dostrzega różnice językowe (fonetyczne, leksykalne) wynikające ze zmian historycznych;
4) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania świata przedstawionego i bohatera (narracja, fabuła, sytuacja liryczna,
akcja);
5) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty (dostrzega cechy wspólne i różne).

3. Interpretacja. Zdający:

1) wykorzystuje w interpretacji elementy znaczące dla odczytania sensu utworu (np. słowa-klucze, wyznaczniki kompozycji);
2) wykorzystuje w interpretacji utworu konteksty (np. literackie, kulturowe, filozoficzne, religijne);
3) porównuje funkcjonowanie tych samych motywów w różnych utworach literackich;
4) odczytuje treści alegoryczne i symboliczne utworu.

4. Wartości i wartościowanie. Zdający:

1) dostrzega związek języka z wartościami, rozumie, że język podlega wartościowaniu, (np. język jasny, prosty, zrozumiały, obrazowy, piękny), jest narzędziem wartościowania, a także źródłem poznania wartości (utrwalonych w znaczeniach nazw wartości, takich jak: dobro, prawda, piękno; wiara, nadzieja, miłość; wolność, równość, braterstwo; Bóg, honor, ojczyzna; solidarność, niepodległość, tolerancja);
2) dostrzega obecne w utworach literackich oraz innych tekstach kultury wartości narodowe i uniwersalne;
3) dostrzega w świecie konflikty wartości (np. równości i wolności, sprawiedliwości i miłosierdzia) oraz rozumie źródła tych konfliktów,

III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Mówienie i pisanie. Zdający:
1) tworzy dłuższy tekst pisany lub mówiony (rozprawka, interpretacja utworu literackiego lub fragmentu) zgodnie
z podstawowymi regułami jego organizacji, przestrzegając zasad spójności znaczeniowej i logicznej;
2) przygotowuje wypowiedź (wybiera formę gatunkową i odpowiedni układ kompozycyjny, analizuje temat, wybiera formę kompozycyjną, sporządza plan wypowiedzi, dobiera właściwe słownictwo);
3) tworzy samodzielną wypowiedź argumentacyjną według podstawowych zasad logiki i retoryki (stawia tezę lub
hipotezę, dobiera argumenty, porządkuje je, hierarchizuje, dokonuje ich selekcji pod względem użyteczności w wypowiedzi, podsumowuje, dobiera przykłady ilustrujące wywód myślowy, przeprowadza prawidłowe wnioskowanie);
4) publicznie wygłasza przygotowaną przez siebie wypowiedź, dbając o dźwiękową wyrazistość przekazu (w tym także tempo mowy i donośność głosu);
5) stosuje uczciwe zabiegi perswazyjne, zdając sobie sprawę z ich wartości i funkcji; wystrzega się nieuczciwych zabiegów erystycznych;
6) opracowuje redakcyjnie własny tekst (dokonuje uzupełnień, przekształceń, skrótów, eliminuje przypadkową niejednoznaczność wypowiedzi);
7) wykonuje różne działania na tekście cudzym (np. streszcza, parafrazuje, sporządza konspekt, cytuje).

2. Świadomość językowa. Zdający:

1) operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych (na tym etapie rozwijanym i koncentrującym się przede wszystkim wokół tematów: Polska, Europa, świat – współczesność i przeszłość; kultura, cywilizacja,
polityka).

Teksty kultury

- Bogurodzica;
-Jan Kochanowski – wybrane pieśni, treny (inne niż w gimnazjum) i psalm;
- Adam Mickiewicz *Dziadów część III, *Pan Tadeusz;
- Bolesław Prus *Lalka;
- Stanisław Wyspiański *Wesele;
- Bruno Schulz – wybrane opowiadanie;
- Witold Gombrowicz - Ferdydurke (w całości lub w części);
- wiersze wybranych poetów; inne utwory literackie wybrane przez nauczyciela.

inne...
- wybrane filmy z twórczości polskich reżyserów;
- homilia Jana Pawła II wygłoszona 2 czerwca 1979 roku w Warszawie na Placu Zwycięstwa (Piłsudskiego) – nagranie
telewizyjne.

Zmiany w maturze 2021. Zakres wymagań"obcięty" o 20-30 procent

Zakres materiałów obejmujących podstawę niezbędną do zdania egzaminów zostanie w bieżącym roku szkolnym ograniczony - tak zdecydował minister edukacji Przemysław Czarnek. Wszystko po to, by dać maturzystom oraz uczniom klas ósmych możliwość sprawnego przygotowania się do testów, mimo nauki w trybie zdalnym i utrudnionego kontaktu z nauczycielami.

- Poprosiliśmy ekspertów, nauczycieli, przedstawicieli świata akademickiego oraz Centralną Komisję Egzaminacyjną, by z uwagi na ograniczenia dokonali incydentalnej korekty podstaw programowych i na tej podstawie CKE opracuje arkusze egzaminacyjne z egzaminami, których zakres przedmiotowy, a co za tym idzie także wiedzy potrzebnej do zdania, będzie ograniczony o ok. 20-30 proc. - zapowiedział minister w ubiegłym tygodniu

Kiedy poznamy OSTATECZNE zmiany w wymaganiach do matury z biologii?

Do 27 listopada 2020 r. zmiany będą konsultowane z nauczycielami. Materiały pojawią się na stronach ministerstwa. Po konsultacjach zostanie opracowana ostateczna wersja rozporządzenia, na podstawie której CKE będzie przygotowywać się do opracowania akryszy egzaminacyjnych. Ostateczna wersja zmian w wymaganiach do egzaminu maturalnego z biologii ogłoszona zostanie przez MEN pod koniec grudnia 2020 r.