Kazik Staszewski: Powróciłem z krainy umarłych

Z katalogu Twoich trzech ulubionych tematów - polityki, religii i miłości - na nowej płycie Kultu pt. "Hurra!" ten pierwszy właściwie się nie pojawia.
Płyta "Hurra!" opowiada o ważniejszych rzeczach niż jakieś przepychanki, które codziennie serwuje nam się w telewizji. Nastąpiła po takim okresie w moim życiu, który pod względem formy psychicznej nie był dla mnie rewelacyjny. Mam za sobą parę lat ogólnego zniechęcenia i słabego nastroju - krótko mówiąc, tego wszystkiego, co wiąże się z depresją. A teraz - jak śpiewam w jednej z piosenek - "powróciłem z krainy umarłych". Te teksty dotyczą istotnego przełomu w moim życiu. Na nowo odzyskałem harmonię - i o tym śpiewam. To w ogóle jedna z moich najbardziej osobistych płyt, więc nie chciałem jej mieszać z brudami współczesnej telewizji.

O swojej nie najlepszej kondycji psychicznej mówiłeś w wywiadach od kilku lat. Co było jej początkiem? Przekroczenie czterdziestki, o której zawsze wyrażałeś się bez entuzjazmu?
Faktycznie, pamiętam, że w wieku 39 lat wyprawiłem ostatnie urodziny i zapowiedziałem, że więcej nie zamierzam tego robić, bo nie ma się już z czego cieszyć. Ale ten nieprzyjemny stan, w którym się znalazłem, zdarzył się dwa-trzy lata po ukończeniu czterdziestki. Cezurą był koniec mojego ostatniego projektu solowego, czyli płyty "Los się musi odmienić" z 2005 roku. Popadłem wtedy w marazm, czas zaczął przeciekać mi przez palce... A przecież nie ma go wcale zbyt wiele.

Jak więc wytłumaczyć fakt, że w tym czasie nagrałeś kilka pobocznych, "pozakultowych" płyt i regularnie koncertowałeś?
Jestem wdzięczny paru kolegom: Piotrkowi Wietesce, Doktorowi Yry czy Andrzejowi Izdebskiemu, którzy proponując mi udział w swoich projektach - takich jak Buldog czy Silny Kazik pod Wezwaniem - pozwolili mi działać mimo tych stanów depresyjnych. Sam nie potrafiłbym się zmusić do pracy nad czymkolwiek. Dopiero kilkanaście miesięcy temu, przy okazji prób nad najnowszym materiałem Kultu, odżyłem na nowo, dostrzegłem pewne światło w tunelu. Zacząłem znowu odczuwać radość z tworzenia, z pracy. Po prostu znowu zaczęło mi się chcieć.

Polityki na nowej płycie nie ma, ale od religii już nie uciekasz. Jeszcze do niedawna deklarowałeś się jako ateista - coś się zmieniło?
W paru piosenkach płyta "Hurra!" jest wołaniem o nowy porządek, wręcz krzykiem o wiarę. Bo - zupełnie odwrotnie niż śpiewała grupa Raz Dwa Trzy - z wiarą jest jednak dużo łatwiej, lepiej i wygodniej: ma się wtedy konkretne oparcie w trudnych chwilach. Człowiek niewierzący tego oparcia nie ma, zostaje ze swoimi problemami sam na sam. Jestem teraz w sytuacji trochę agnostycznej - sercowo i emocjonalnie bardzo chciałbym uwierzyć na nowo, ale rozum mi na to nadal nie pozwala.
Na płycie zabrakło Krzysztofa "Banana" Banasika. Wielu nie wyobrażało sobie Kultu bez brzmienia jego waltorni. Mimo to w ubiegłym roku rozstaliście się po 20-letniej współpracy. Podobno powodem była kłótnia o to, kto w drodze busem na koncert ma siedzieć przy oknie...
Awantura o siedzenie w busie była tylko kroplą, która przelała czarę goryczy. Sytuacja z Bananem stawała się toksyczna od wielu lat i uniemożliwiała nam jakiekolwiek działanie, bo wszystkich w zespole napędzał głównie wzajemny strach. Koledzy byli schowani w swoich skorupach - byleby tylko ktoś na nich nie podnosił głosu i nie podawał w wątpliwość ich zdolności warsztatowych czy kompozytorskich.

Rozumiem, że tą apodyktyczną osobą był Banan?
Nad ostatnim materiałem zaczęliśmy pracować jeszcze z nim, ale raczej z musu. Nie chciałem, żeby zdominował kolejną płytę. I w momencie, w którym dał powód, żeby go w Kulcie nie było, ja - nie ukrywam - z pełną premedytacją ten powód wykorzystałem. I nagle zespół odzyskał powietrze. Najpierw towarzysko zrobiło się dużo przyjemniej. Potem, już na etapie pracy twórczej, wyparowało ciśnienie, które cały czas nam towarzyszyło.

Dzięki temu w końcu mogłeś się też sprawdzić jako producent płyty Kultu.
Zawsze o tym marzyłem, a gdybyśmy nagrywali nowy materiał z Bananem, na pewno nie byłoby na to jego zgody. Podczas pracy w studiu okazało się, że mimo iż jestem w jego pojęciu kompletnym analfabetą i ignorantem muzycznym, udało mi się to intuicyjnie poprowadzić w takim kierunku, że większość chwali tę płytę. I to mi bardzo schlebia, z tego cieszę się najbardziej. Szczerze mówiąc, nigdy nie zależało mi na opinii słuchaczy tak jak teraz. Jestem tym tak przejęty, bo wiem, że zrobiłem wszystko, na co było mnie stać. Jeśli chodzi o pracę twórczą, artystyczną, to jest właściwie pełnia szczęścia. Szkoda, że stało się to możliwe dopiero po przegrupowaniach personalnych, ale jak widać, były one konieczne.

Na płycie zamieściliście tylko jedne podziękowania - właśnie dla Banana. To furtka do współpracy w przyszłości?
Nie, ja już nie chciałbym grać z nim w zespole. Sytuacja jest zresztą trochę głupia, bo od czasu rozstania w ogóle się nie widzieliśmy, mimo że mieszkamy przecznicę od siebie. A podziękowania dla niego są dlatego, że wniósł do tego zespołu bardzo dużo. Przez wiele lat był jego nieformalnym liderem muzycznym i ciągnął grupę, kiedy pozostali, z różnych powodów, tkwili w marazmie. Wszyscy dorzynają się o te nieprzyjemne chwile, ale więcej było jednak tych dobrych. Nagraliśmy z nim masę świetnych piosenek - i za to mu dziękuję.
Pewnie zadowolenie z wykonanej pracy zmącił Ci jednak fakt, że materiał z "Hurra!" na dwa tygodnie przed oficjalną premierą wyciekł do internetu. Na forum Kultu w dosadnych słowach napiętnowałeś wówczas wszystkich, którzy odważyli się ściągnąć płytę. Fani bronili się jednak, że i tak kupiliby oryginalny album, ale nie mogli już po prostu wytrzymać dłużącego się, czteroletniego oczekiwania na nowy materiał.
Już nie opowiadajmy takich rzeczy, wytrzymaliby. Oczywiście wiadomo, co się dzieje w internecie - że płyty krążą i nie jesteśmy w stanie tego powstrzymać. Najbardziej jednak zabolało mnie to, że w sytuacji, kiedy nastąpiła jawna kradzież materiału, zawiodło mnie parę osób, które znam. Bo tego nie zrobili jacyś anonimowi goście, tylko ludzie, z którymi nieraz piłem wódkę, i wydawało mi się, że w sprawie kradzieży własności intelektualnej stoimy po jednej stronie. Ale okazało się, że zawiedli moje - może trochę naiwne i prymitywne, ale jednak - zaufanie.

No tak, trudno żeby Twoi fani nie znali Twoich poglądów na temat piractwa, skoro zaciekle walczysz z nim od wczesnych lat 90. Ale czy mimo wszystko po czasie nie żałujesz, że padły tak mocne słowa?
Na pewno nie mam już tak emocjonalnej guli jak wtedy, kiedy to się wydarzyło. Nie zmieniam jednak swojego poglądu ani nie wycofuję użytych wtedy słów. Co do piractwa, to w tej dyskusji rozmawiają ze sobą dwie strony - zwolennicy darmowej dystrybucji dóbr intelektualnych i puryści, którzy opowiadają się za zaostrzeniem prawa i surowszym karaniem. Ja natomiast uważam, że wszystko zostanie rozwiązane przez tzw. niewidzialną rękę rynku. Myślę, że okres, w którym własność i dobra intelektualne krążą za darmo, jest bliski końca. W niedalekiej przyszłości dzisiejsze czasy będziemy wspominać w książkach historycznych jako 20-25 lat nieporządku prawnego spowodowanego rewolucją technologiczną. Po prostu na razie prawo nie nadąża za rozwojem technicznym, ale myślę, że już niedługo go dogoni. Wnoszę to choćby po tym, że jeszcze kilka lat temu złapanie takich nicponi, którzy ukradli nasz materiał i wsadzili go do internetu, byłoby prawdopodobnie niemożliwe. A dziś zajęło to policji jakieś 10 dni. Dlatego śmieszy mnie głoszenie, że oto skończył się czas płatnej kultury i sztuki. Kulturę, jak wszystkie inne dobra, kupuje się i sprzedaje - tak było w całej historii ludzkości i nie widzę powodu, żeby akurat teraz miało się to zmienić.

Osobom, które wykradły Wasz materiał z tłoczni, grożą trzy lata więzienia. Powinny zostać skazane?
Nie mam żadnego interesu ani przyjemności w tym, żeby wsadzać tych chłopaków do więzienia, bo niczego dobrego stamtąd nie wyniosą. Pocieszam się tym, że prawdopodobnie do więzienia nie trafią - dostaną ograniczenie wolności, czyli przez parę dni będą musieli posprzątać w Rzeszowie kupy po psach i na tym się kończy.

A tak przewrotnie: nie uważasz, że to całe zamieszanie pomogło "Hurra!" już po dwóch tygodniach osiągnąć status platynowej płyty?
Nawet się śmialiśmy, że to wszystko wymyślił pewnie nasz wydawca. Czy pomogło? Na pewno przy tej okazji zrobił się szum wokół Kultu. Wolę jednak wierzyć, że to poziom artystyczny tej płyty zapewnił jej powodzenie.

Na rynek trafiła właśnie książka Wiesława Weissa "Kult. Biała księga, czyli wszystko o wszystkich piosenkach". To obszerne wydawnictwo, które przez pryzmat ponad 200 Waszych piosenek opisuje historię zespołu, ówczesną rzeczywistość, a także po części Wasze biografie. Co Cię przekonało do pracy nad tą książką?
Po pierwsze, nasza wcześniejsza biografia, książka Leszka Gnoińskiego ["Kult Kazika" - przyp. red.] ujrzała światło dzienne chyba 10 lat temu, a od tamtej pory wydarzyło się wiele różnych bardziej lub mniej ciekawych rzeczy. Ponadto była faktograficznie dużo uboższa niż to, co zamierzaliśmy zrobić tym razem. Po drugie, spodobała mi się ta zmiana perspektywy - zaczynamy od piosenek, które są najważniejsze, ale poprzez ich opis wychodzimy do historii zespołu i do ogólnego obrazu socjologicznego czasów, w których każda z nich powstawała. Poza tym chciałem, żeby mój syn rozkręcił swoje wydawnictwo.

W jednym z wywiadów porównałeś cotygodniowe spotkania z autorem do sesji psychoterapeutycznych. Faktycznie - choć główną osią narracji są Wasze piosenki, w książce zapuszczacie się dużo głębiej. Można tam znaleźć m.in. przedruki Twoich listów pisanych do ojca, a nawet informację, że nie byłeś chcianym przez niego dzieckiem. Nie żałujesz, że tak bardzo się odsłoniłeś?
Wiele osób właśnie mi to zarzuca - pytają, co w takim razie z moją ochroną prywatności itd. Ale to wcale nie znaczy, że teraz będę wpuszczał "Vivę" czy "Galę" do domu i pokazywał, jak jemy kolację. Natomiast dla wielu opowieści, które są kanwą książki, rys życia prywatnego był konieczny, żeby ten obraz był pełny. Postanowiliśmy więc, że po prostu mówimy o wszystkim, że nie ma tematów tabu. Pewne informacje były tu niezbędne i potrzebne. I dlatego zdecydowałem się ten jeden raz o nich opowiedzieć.

Podsumowując: czym jest album "Hurra!" dla Kultu?
Na pewno wyjściem z marazmu, w którym tkwiliśmy przez dwie ostatnie płyty.

A dla Ciebie osobiście?
To nowe narodzenie, nowy początek. Może głupio o tym mówić starszemu panu w wieku 46 lat, ale tak się właśnie czuję. Nabrałem energii - zarówno fizycznej, jak i psychicznej.