Jak podzielić majątek, gdy dojdzie do rozwodu

Chcę wziąć rozwód z mężem. Jesteśmy małżeństwem od 10 lat, mamy mieszkanie kupione podczas trwania małżeństwa. Nie mamy dzieci. Czy mogę żądać w pozwie rozwodowym przeprowadzenia podziału majątku wspólnego? Czy sąd może nakazać eksmisję męża ze wspólnie zajmowanego mieszkania?

Zgodnie z przepisem art. 58 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu.
Sąd Najwyższy w uchwale z 13 stycznia 1978 r. (III CZP 30/77; OSNCP 1978/3 poz. 39) wyjaśnił, że przeprowadzenie w wyroku rozwodowym podziału majątku wspólnego stron nie powoduje nadmiernej zwłoki postępowania nie tylko wtedy, gdy między stronami nie ma sporu co do składu i sposobu podziału majątku, lecz także, gdy wyjaśnienie spornych między stronami okoliczności bądź też takich, które sąd obowiązany jest ustalić z urzędu, wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w ograniczonym przedmiotowo i czasowo zakresie.

SN podkreślił, że niemożność doprowadzenia do uzgodnienia stanowisk stron nie oznacza konieczności odstąpienia od rozpoznania wniosku o podział majątku wspólnego, jeżeli okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia mogą być wyjaśnione bez przeprowadzenia zbyt skomplikowanego postępowania i wiążącego się z tym dłuższego czasu, np. gdy chodzi o uzyskanie informacji co do tytułu własności, kwalifikacji do prowadzenia gospodarstwa rolnego, lub zasięgnięcia opinii biegłego co do wartości przedmiotu objętego wspólnością.
Nie jest wyłączone dokonanie przez strony w procesie o rozwód podziału majątku wspólnego w drodze ugody sądowej, jednak z zastrzeżeniem, że ugoda stanie się skuteczna z chwilą prawomocnego orzeczenia rozwodu. Skuteczność podziału majątku wspólnego w postępowaniu rozwodowym uzależniona jest oczywiście od faktu, czy sam rozwód dojdzie do skutku.
Na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków (bez orzekania o podziale całego majątku), jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe.

Kwestię odrębną stanowi orzeczenie sądu co do eksmisji jednego z małżonków ze wspólnie zamieszkiwanego przez nich mieszkania. Może mieć to miejsce jedynie w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie. Nie jest jednak możliwe orzeczenie eksmisji wtedy, gdy wspólnie zajmowane mieszkanie jest przedmiotem odrębnego majątku małżonka, który miałby być eksmitowany, czy to z tytułu przysługującego mu prawa własności, czy też spółdzielczego prawa do lokalu. Nie ma natomiast przeszkody do orzeczenia eksmisji z mieszkania stanowiącego przedmiot wspólności majątkowej, w tym także z mieszkania spółdzielczego, co do którego prawa obojga małżonków względem spółdzielni reprezentuje ten małżonek, który ma być eksmitowany.