Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Jadowity sąsiad. Dzięki odkryciom naukowca z UMK, ryjówka może pomóc nam w leczeniu nowotworów

Adam Willma
Adam Willma
Ryjówka aksamitna
Ryjówka aksamitna Leszek Rychlik
Rozmowa z doktorem Krzysztofem Kowalskim z Katedry Zoologii i Ekologii Kręgowców na UMK, który wraz z naukowcami z UAM odkrył, że popularna ryjówka jest ssakiem jadowitym.

Ja to możliwe, że zwierzę, które towarzyszy nam tysiące lat, tak długo skrywało przed nami swoje tajemnice?

Rzeczywiście, ryjówka aksamitna to najbardziej pospolity gatunek w Polsce i w Europie. Mamy XXI wiek i mogłoby się zdawać, że wszystko już odkryliśmy i zbadaliśmy. A tu okazuje się, że ryjówka ciągle nie została do końca przebadana, jak większość ryjówek zresztą. Dlaczego tak się stało? Przede wszystkim są to jednak zwierzęta, które żyją w naturze i w zasadzie nie jesteśmy w stanie hodować ich ani namnażać w warunkach laboratoryjnych.

Dr Krzysztof Kowalski: - Rozmnażanie w niewoli udało się w dwóm osobom, ale śmiertelność potomstwa sięgała 7-80 proc.
Dr Krzysztof Kowalski: - Rozmnażanie w niewoli udało się w dwóm osobom, ale śmiertelność potomstwa sięgała 7-80 proc. Nadesłane

Nie tolerują niewoli?
Bardzo źle ją tolerują. Poziom stresu, jaki odczuwają w tych warunkach jest bardzo wysoki. Krytyczna jest pierwsza noc, podczas której ryjówki źle reagują i często jej nie przetrzymują. Rozmnażanie w niewoli udało się w dwóm osobom, ale śmiertelność potomstwa sięgała 7-80 proc.

A przecież ryjówki żyją tuż koło naszych domów?
Mimo że podajemy im mączniki i mieloną wołowinę, co uwielbiają, ale jednak to nie wystarczy. Owszem, część wytrzymuje krótki czas niewoli – do kilku tygodni, ale dłuższe ich przetrzymywanie jest dużo trudniejsze. Innym powodem, dla którego nie wiedzieliśmy o jadowitości ryjówek jest to, że nie możemy pobierać od nich jadu w tak prosty sposób, jak na przykład od węży. Od ryjówki za każdym razem musimy jednak pobrać gruczoły ślinowe, co wiąże się z potrzebą uśmiercenia pewnej ilości zwierząt. Wszystkie ryjówki w Polsce są jednak objęte przynajmniej częściową ochroną, więc za każdym razem trzeba ubiegać się o zgodę RDOŚ. Kolejnym problemem jest to, że tego materiału pobranego od jednego zwierzęcia jest bardzo mało. Aby więc określić skład jadu ryjówki, trzeba było połączyć ekstrakt ze ślinianek 10 osobników.

Napędził nam pan stracha. Sąsiadka z ogródka okazała się potworem.
Bynajmniej! Ryjówka wykorzystuje jad do polowania na swoje ofiary, którymi są zwykle owady i małe kręgowce, głównie żaby. To są zwierzęta o bardzo małych rozmiarach, dorosłe ryjówki aksamitne mają od 8 do 12 gram. Ryjówka co godzinę musi coś zjeść, w przeciwnym razie umrze śmiercią głodową. Jad ryjówki paraliżuje ofiarę, dzięki czemu – przeniesiona do kryjówki – jest zapasem pokarmu na kilka godzin. Dzięki temu ryjówka nie musi co godzinę opuszczać kryjówki, żeby coś upolować i ryzykować, ze sama stanie się czyimś obiadem. Nie jest to jad porównywalny na przykład z wężami. Produkcja jadu to zresztą duży wydatek energetyczny. U ślimaków morskich jad składa się z ponad tysiąca komponentów, u ryjówek to zaledwie kilka-kilkanaście toksyn.

Miał pan okazję sam się o tym przekonać?
Dla człowieka absolutnie nie jest to jad niebezpieczny. Pracując z ryjówkami kilka razy zostałem ugryziony. W przypadku popularnej ryjówki aksamitnej nie obserwowałem żadnej reakcji. W przypadku rzęsiorków (to kolejne dwa jadowite gatunki ryjówek występujące w Polsce) ugryziony kciuk był przez dwa dni nieco odrętwiały, co potwierdza paraliżujące właściwości tych jadów. Pojawiły się jednak doniesienia z Chin o tamtejszej blarynce syczuńskiej. Tamten gatunek okazał się znacznie bardziej jadowity, a reakcja na ugryzienie przypomina reakcje po użądleniu pszczoły.

Do czego może posłużyć nam wiedza o ryjówkach?
Dla badacza jest to wiedza ciekawa pod kątem ewoluzyjnym. Mamy około 460 gatunków ryjówek, z czego przebadanych zostało 5. Jest wysokie prawdopodobieństwo, że jadowitych ryjówek będzie więcej. Potwierdzamy naszym odkryciem, że jad ryjówek ma aktywność hemolityczną - cytotoksyczną. Tego typu właściwości wykorzystuje się w medycynie, na przykład w terapiach przeciwnowotworowych. W przypadku jednej z ryjówek (ryjówka krótkoogonowa) występujących w Ameryce Południowej, składnik jadu okazał się skuteczny w leczeniu nowotworów prostaty, piersi i jajników. Niewykluczone więc, że również jad naszej ryjówki okaże się cenny dla człowieka. My zrobiliśmy pierwszy krok.

Gdzie spotkać ryjówkę?
To jest gatunek, który lubi raczej podmokłe teren, często wybiera łąki, parki i ogrody. Są też gatunki związane z wodą, występujące w pobliżu cieków wodnych, zwłaszcza z wolno płynącą wodą i dostępem do brzegu. Ryjówka aksamitna jest aktywna przez cały dzień, natomiast rzęsorki są szczególnie aktywne po zmierzchu. Co ciekawe, choć lisy i łasice polują na ryjówki, to z reguły ich nie zjadają ze względu na specyficzny zapach, produkowany przez duże gruczoły po boku ciała. Ten zapach ma duże znaczenie w komunikacji tych zwierząt (ryjówki są samotnikami). Z powodu tego zapachu również koty przynoszą je właścicielom, unikając zjadania. Jedynie sowy, ewentualnie duże płazy są w stanie połknąć ryjówkę.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Michał Pietrzak - Niedźwiedź włamał się po smalec w Dol. Strążyskiej

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera

Materiał oryginalny: Jadowity sąsiad. Dzięki odkryciom naukowca z UMK, ryjówka może pomóc nam w leczeniu nowotworów - Gazeta Pomorska

Wróć na dziennikbaltycki.pl Dziennik Bałtycki