Inwestycje w portach realizowane prawidłowo choć były opóźnienia. To wnioski z kontroli NIK

Kontrola skoncentrowana była na realizacji inwestycji infrastrukturalnych realizowanych bezpośrednio przez spółki zarządzające portami o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. NIK zbadał też Program Rozwoju Polskich Portów Morskich 2030 z 17 września 2019 r.

Spółki zarządzające portami morskimi o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej prawidłowo realizowały harmonogramy i plany finansowe w zakresie inwestycji i zarządzania.

Plany inwestycyjne wykonane były jednak nie w pełni i z opóźnieniami.

• ZMP Gdańsk w poszczególnych latach badanego okresu 2018–2020 zrealizował plany odpowiednio w 87%, 96,2% i 69%;
• ZMP Gdynia – w 99%, 54% i 81%;
• ZMPSiŚ – w 88,7%, 28,5% i 56,4%.

- Niepełna realizacja wynikała m.in. z opóźnień w realizacji inwestycji wskutek choćby ślimaczących się procedur pozyskiwania niezbędnej dokumentacji (w tym decyzji/pozwoleń), problemów z uzyskaniem porozumień z właścicielami lub dzierżawcami terenów czy problemów z procedurami przetargowymi, w tym upadłością wybranego wykonawcy robót. Ostatecznie wg stanu na 30 czerwca 2021 r. sześć z siedmiu inwestycji objętych szczegółowym badaniem w toku ich realizacji wymagało zmian zakresu rzeczowego oraz wzrostu nakładów i czasu na ich ukończenie - napisano w streszczeniu raportu.

Minister właściwy do spraw gospodarki morskiej rzetelnie wykonywał prawa z akcji w tych spółkach, powoływał do ich organów nadzorczych swoich przedstawicieli, którzy spełniali ustawowe wymogi formalne. Egzekwował też nałożone na organy spółek określone obowiązki sprawozdawcze i informacyjne, te zaś owe obowiązki wykonywały prawidłowo.

Nadzór właścicielski nad ZMP Gdańsk, ZMP Gdynia oraz ZMPSiŚ był sprawowany rzetelnie. Minister podjął wiele inicjatyw legislacyjnych, w tym doprowadził do uchwalenia ustawy z 19 lipca 2019 r. o zmianie ustawy o portach i przystaniach morskich oraz niektórych innych ustaw. W wyniku tego wzmocniono pozycję podmiotów zarządzających portami w obszarze planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz gospodarki nieruchomościami, zaś zarządy ww. portów zyskały możliwość angażowania się w inwestycje w terminale przeładunkowe na ich zapleczu lądowym.

Niestety jako organ odpowiedzialny za realizację polityki rozwoju państwa w obszarze gospodarki morskiej Minister nierzetelnie programował rozwój portów morskich. Przygotowanie PRPPM2030 było obciążone nieprawidłowościami:

• - prace nad jego projektem trwały od 2012 r., program został przyjęty dopiero prawie 4 lata po upływie okresu, na który był opracowany poprzedni dokument programowy w tym zakresie;
• - wskutek błędów w projekcie celom i priorytetom nie przypisano wskaźników ich realizacji, zaś część wskaźników nie jest nawet merytorycznie powiązana z tymi celami i priorytetami; uniemożliwia to ocenę efektów realizacji Programu;
• - w Programie ujęto zadania zrealizowane przed jego przyjęciem;
• - po przyjęciu Programu Minister nie podejmował działań koordynacyjnych, a część działań monitorujących i ewaluacyjnych wykonywał niewłaściwie.

Wg stanu na 30 czerwca 2021 r. nie stwierdzono negatywnego wpływu błędów PRPPM2030 na działalność inwestycyjną spółek zarządzających portami.

Jak wskazuje NIK działania Ministra, jak i zarządów portów służące rozwojowi społeczno-gospodarczemu kraju są ze sobą ściśle powiązane i w związku z tym muszą być ze sobą spójne. Takim spoiwem jest z pewnością PRPPM2030, w którym wyznaczono konkretne zadania zarówno Ministrowi, jak i spółkom zarządzającym portami. W ocenie NIK jednak PRPPM2030 wymaga niezbędnych zmian, które mogłyby przyczynić się do zobiektywizowania oceny skuteczności i efektywności działań podejmowanych w ramach Programu zarówno przez Ministra, jak i spółki zarządzające, służących rozwojowi portów morskich o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej.