Hel. Wrak na plaży. Co odsłonił sztorm i Bałtyk na plaży po przejściu orkanu Nadia? Resztki bezwartościowej DeZety, czy skarb?

Jedno jest pewnie, styczniowe znalezisko na plaży w Helu po raz kolejny pobudza wyobraźnię nie tylko historyków, ale też turystów, którzy obserwują to, co zimą dzieje się na Półwyspie Helskim. Tajemniczy wrak łodzi, a w zasadzie jej resztki, znowu sprawiły, że ujawniły się kolejne helskie tajemnice. Wszystko przez dwa sztormy, które najpierw nieśmiało, a potem zdecydowanie podebrały znaczną część tego regionu powiatu puckiego.

Na wrak pierwszy natknął się Wiesław Wójcik z Helskiego Kompleksu Muzealnego podczas biegania. W piachu ukazała się część rufy, czyli tył drewnianej łodzi, z charakterystyczną ściętą pawężą. Widać było ledwie fragment, więc helanin jedynie przekazał informację o odkryciu. Łódź była zbyt mocno zakopana, by bez odkrywkowych prac lub sprzętu można było przyjrzeć się jej w większej krasie.

Kilak dni później na wrak w piasku natknął się kolejny helski biegacz. Grzegorz Elmiś sfotografował znalezisko i wrzucił na swojego Facebooka. Artystyczne zdjęcia błyskawicznie przyciągnęły uwagę szerokiej grupy odbiorców. A helanin na swoim koncie odnotował kolejne historyczne znalezisko.

Tym razem było widać już znacznie więcej, bo bałtyckie sztormy odkryły sporą część łodzi. Wyraźnie było widać jej kształt, resztki zachowanego dziobu i drewniane poszycie. Skąd się tu wzięła? Kto i kiedy ją porzucił? A może wyrzucił i potem przykrył przed oczami ludzi Bałtyk?

Błyskawicznie zaroiło się od pytań.

W Helskim Kompleksie Muzealnym przekonani są, że wrak to być może pozostałości po łodzi typu DZ, popularnie nazywanej DeZetą. Dwumasztowej jednostce używanej do przewożenia ludzi, towarów, ale też służących jako szalupy - łódki ratunkowe lub pomocnicze. Na co wskazywać mają detale rozpadającej się konstrukcji.

Tu Zbigniew Wiekiera wylicza całą ich listę: prowadnicę szotów bezana, charakterystyczny tył jednostki, poszycie boczne budowane na zakładkę, kausza, pozostałości po linie...

- Gdy na piasku pokazał się jej obrys, zaczęliśmy nabierać pewności - przyzjane helski muzealnik. - A potem przypadkiem trafiliśmy też na miecz. Jest pordzewiały, ale mimo wszystko zachowany w dobrym stanie.

Całość wskazywać ma właśnie na DeZetę, produkowaną od początków XX wieku. Jedną z nich (ale bardzo współczesną wersję) ma do dziś np. Harcerski Ośrodek Morski w Pucku. Łodzi tego typu, wykorzystywanych do celów roboczych, było sporo. Jak tu trafiła? Nie wiadomo, może to powojenna pozostałość, którą ciężko było odzyskać z terenów, które pod swoją kuratelę wzięła na długie lata polska armia.

- Jakby zginęła przed wojną, to byłaby dla rybaka lub kogoś żyjącego z morza, wielka strata. Właściciel na pewno by jej tak nie zostawił - snuje przypuszczenia Zbigniew Wiekiera. - Stanowiła zbyt duży majątek.

To dlatego przypuszczenia co do klasy łódki i jej wieku idą w stronę raczej powojennej historii.

- Jeśli nie uda się jej przypisać do konkretnego wydarzenia historycznego lub postaci, to jest po prostu zwykłym wrakiem o niewielkiej wartości muzealnej - ocenia helanin.

Mateusz Deling, pasjonat militarnej historii z Fundacji Exercitus z Kłanina, który na YouTube prowadzi swój kanał Tank Hunter, ma inną hipotezę.

Na moment łowca czołgów oderwał się od poszukiwania tanków i skierował swoją całą uwagę na drewniane resztki odsłonięte przez sztorm. Te faktycznie mogą przypominać DeZetę, ale gdy się im baczniej przyjrzy...

Resztki łodzi na plaży między Juratą a Helem to szalupa z niemieckiego okrętu "Nettelbeck", który po rozpoczęciu wojny w 1939 jako pierwsza jednostka po kapitulacji Helu wpłynął do tutejszego portu. Pod koniec wojny brał udział w operacji Hannibal, zakrojonej na wielką skalę ewakuacji ludności niemieckiej. I w styczniu 1945 tonie pod Helem. Mniej więcej tam, gdzie teraz znaleziono wrak łodzi.

Wcześniej udaje się szalupą przewieźć całą załogę (29 osób) i 149 pasażerów, wśród których jest ok. 60 dzieci. Jej pozostałości teraz, w styczniu 2022 - niemal dokładnie po 77 latach - odsłoniło morze.

- To wrak szalupy z "Nettelbecka" zwodowanego w 1919 roku - twierdzi stanowczo Mateusz Deling, odrzucając domysły o DeZecie. - I prawdziwy skarb, który odkrył nam sztorm! Nie sądzę, żebyś gdzieś na świecie była druga, tak dobrze zachowana szalupa okrętowa.

Skarb dlatego, że niewiele pozostało jednostek z czasów I wojny światowej, bo te były chętnie adaptowane do nowych ról - łodzi rybackich. Prawdopodobnie już wtedy pod koniec stycznia 1945 roku porzuconą na plaży jednostkę zaczął przykrywać piach, lub zsunęła się na nią wydma. To będzie trudno ustalić.

Co przemawia za teorią Mateusza Delinga? M.in. resztki farby na kadłubie - wewnątrz zielona, którą używano podczas I wojny światowej, na zewnątrz szara - pamiątka po służbie w Kriegsmarine po 1939 roku.

Pasjonat dotarł też do oryginalnych schematów łodzi, które pokazują jednostkę bliźniaczo podobną do tego, co leży na helskiej plaży.

Arcyciekawy zabytek, jak mówi o nim Mateusz Deling, powinien znaleźć się w muzeum poświęconym tematyce morskiej. Przez Tank Huntera już ostał zgłoszony konserwatorowi zabytków i staroście puckiem (to on ma obowiązek przekazać informację do Gdańska). Przedstawiciele urzędu mają się pojawić na helskiej plaży w najbliższym możliwym czasie.

- Nie mogę patrzeć jak taki zabytek, pięknie zachowany, niszczej. Serce mnie boli - wzdycha pasjonat historii. - Mam nadzieje, że ktoś zareaguje na nasze apele i coś z tą łodzią się stanie, że być może trafi do Muzeum Marynarki Wojennej, bo myślę, że byłoby to najlepsze miejsce dla tego typu sprzętu.

Ekipa Tank Huntera zabezpieczyła miejsce znaleziska żółto-czarno taśmą. Tak, by symbolicznie wskazać, że miejsce jest pilnowane i czeka na swoich prawnych opiekunów.