Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Gdzie mieszka najwięcej młodych rolników i dlaczego wsie na wschodzie kraju starzeją się szybciej?

Strefa Agro
Odpowiedzi między innymi na takie pytanie stara się przynieść Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich. Poznaliśmy wyniki jego trzeciego etapu.

Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich, czyli MROW jest cyklicznych badaniem przeprowadzanym od 2012 roku przez Fundację Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN. Celem badania jest stała obserwacja przemian społeczno-gospodarczych na polskiej wsi.

Na to, jak zmieniła się polska wieś w ostatnich latach, największy wpływ mają migracje wewnętrzne – mówi profesor Monika Stanny, Dyrektor Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN i jednocześnie współautorka badania. - Ich głównym motorem jest poszukiwanie pracy. Migracje wpływają nie tylko na zmiany zaludnienia, ale również na struktury demograficzne – migrują głównie ludzie młodzi, dobrze wykształceni, zaradni i przedsiębiorczy. Na wsi pozostają osoby starsze. Dotyczy to przede wszystkim obszarów położonych z dala od większych miast, gdzie regionalnie występują trudności w rozwoju funkcji pozarolniczych czy słabe zainteresowanie wprowadzaniem innowacji.

– Monitoring Rozwoju Obszarów Wiejskich to jedyny tego typu projekt, który zasięgiem obejmuje obszary wiejskie całego kraju w podziale na wszystkie gminy wiejskie i miejsko-wiejskie – w sumie 2173 jednostki w Polsce - wyjaśnia Krzysztof Podhajski, prezes zarządu Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.

Gdzie mieszka najwięcej młodych rolników i dlaczego wsie na wschodzie kraju starzeją się szybciej?

- Uwzględnia on kluczowe aspekty związane z rozwojem społeczno-gospodarczym polskiej wsi, w tym m.in. problematykę dezagraryzacji, charakterystykę sektora rolniczego i pozarolniczego, zagadnienia związane z dostępnością przestrzenną gminy, lokalnymi finansami publicznymi, rynkiem pracy czy procesami demograficznymi, ale także jakością systemu edukacyjnego, zamożnością i rozwarstwieniem społeczności lokalnych oraz warunkami bytowymi i aktywnością społeczną. Dzięki zastosowaniu cykliczności badań oraz niezmiennej metody badawczej Monitoring zapewnia stałą obserwację procesów społeczno-ekonomicznych, jak również weryfikację trafności stosowanych instrumentów prorozwojowych - mówi Pdhajski

Co kształtuje polską wieś i jej obecne zróżnicowanie społeczne i gospodarcze? Aktualna sytuacja jest wynikiem nakładania się dwóch porządków: historycznego związanego z rozbiorami i powojennymi zmianami granic kraju oraz układem związanym z położeniem obszarów wiejskich w relacji do miast dużych i średnich - potwierdził to 3. etap monitoringu.

Lokalizacja względem ośrodków regionalnych to kolejny element, który decyduje o przestrzennym zróżnicowaniu rozwoju obszarów wiejskich w Polsce. Gminy, znajdujące się w ich sąsiedztwie, stwarzają lepiej rozwinięty lokalny rynek pracy, który premiuje kompetencje uzyskiwane przez mieszkańców i stwarza im większe szanse na rozwój zawodowy. Można to zaobserwować na terenie całego kraju, jednak szczególnie pod tym względem wyróżniają się obszary wiejskie położone w rejonie oddziaływania miast, takich jak Warszawa, Poznań, Wrocław czy Gdańsk.

Małopolska i Kaszuby „najmłodsze demograficznie”

W okresie ostatnich 5 lat odsetek osób w wieku poprodukcyjnym na polskiej wsi zwiększył się z 16 do 17%. Najbardziej niekorzystna sytuacja panuje w gminach peryferyjnych, położonych na styku granic województw we wschodniej i centralnej Polsce, gdzie liczba osób w wieku poprodukcyjnym stanowi 1/3 całej populacji. W niektórych gminach na Podlasiu odsetek ten przekroczył już 40 proc. „Najmłodsze” wsie w Polsce są w Małopolsce i na Kaszubach; tu z kolei na 1 dziadka przypada nawet dwoje wnucząt. Autorzy raportu podkreślają jednak, że tempo starzenia się ludności wiejskiej jest obecnie większe na zachodzie niż na wschodzie kraju.

Rolnictwo nie ożywi polskiej wsi, potrzebna nam jest wieś wielofunkcyjna, zwłaszcza na wschodzie kraju

Polska wieś zmienia. Między innymi pod tym względem, że przybywa na niej pozarolniczych miejsc pracy. Taką tendencję wskazano już w monitoriungu z 2014 roku i uznano ją za jeden z najważniejszych czynników rozwoju obszarów wiejskich. Wyniki tegorocznego badania pokazują, ze ten proces postępuje, jednak nie na tyle intensywnie, aby wpływać na ograniczenie migracji mieszkańców polskiej wsi. Konsekwencją są pogłębiające się różnice pomiędzy poziomem rozwoju między Polską wschodnią a zachodnią. Gminy o wysokim (przekraczającym 2/3) udziale podmiotów pozarolniczych w strukturze gospodarczej wsi to gminy podmiejskie albo te położone w zachodniej części kraju. Stanowią one obecnie zaledwie 15% wszystkich gmin w Polsce.

Gdzie mieszka najwięcej młodych rolników i dlaczego wsie na wschodzie kraju starzeją się szybciej?

– Na szczególną uwagę zasługuje Wielkopolska. Tu w ramach badania MROW wyróżniono typ gmin wielofunkcyjnych, czyli takich, gdzie obok wysoko rozwiniętego rolnictwa, rozwija się infrastruktura społeczna i techniczna, usługi publiczne, a także rośnie możliwość znalezienia pracy poza rolnictwem, zgodnej z aspiracjami zawodowymi. W gminach tych rozwój funkcji pozarolniczych sprzyja ewolucji struktur rolniczych. Na drugim biegunie lokują się gminy dawnej Galicji, w rozdrobnionych gospodarstwach rolnych produkcja rolnicza zamiera wraz ze wzrostem znaczenia zatrudnienia pozarolniczego – mówi prof. Andrzej Rosner, współautor raportu

O ile na zachodzie kraju obserwuje się wzrost liczby gmin o wielofunkcyjnej strukturze gospodarczej, to na wschodzie zauważalna jest tendencja do pojawiania się wielodochodowych gospodarstw domowych rolników.

– Nie jest jasne w jakim stopniu wiąże się to z ze wzrostem znaczenia źródeł niezarobkowych takich jak emerytury, renty czy zasiłki społeczne, a w jakim np. z migracjami. W niektórych bowiem gminach Polski wschodniej ponad 40% miejsc pracy pozarolniczej związanych jest z usługami publicznymi (jak urząd gminy, szkoła, policja, ośrodek pomocy społecznej, ośrodek zdrowia) co wskazuje na ubóstwo lokalnej gospodarki pozarolniczej – mów profesor Monika Stanny, współautorka opracowania.

Gdzie mieszka najwięcej młodych rolników i dlaczego wsie na wschodzie kraju starzeją się szybciej?

W I. Etapie Monitoringu Rozwoju Obszarów Wiejskich (MROW 2014) zostało wyróżnionych siedem typów struktury społeczno-gospodarczej na wsi. Porównanie typologii w kolejnych etapach badania (MROW 2016 i tegoroczny MROW 2018) pokazuje, że mimo dużych zmian dokonujących się na wsi wyróżnione typy wykazują się dużą trwałością, a szczegółowe obserwacje ukazują wzrost zasięgu terytorialnego oddziaływania miast na sąsiednie obszary wiejskie.

– Biorąc pod uwagę zróżnicowanie struktur społeczno-gospodarczych, powinniśmy zastanowić się, czy akceptujemy istniejącą różnorodność rozwoju polskich gmin i ich odmienne ścieżki zmian. To pytanie o optymalny kształt polityki spójności. Wyniki monitoringu nie mogą dostarczyć odpowiedzi na pytanie, jakie skutki odniosły dotychczasowe formy i polityki wyrównywania rozwoju społeczno-gospodarczego w Polsce, ale z pewnością możemy postawić tezę, że gdyby ich zabrakło – różnice te byłyby o wiele większe niż obecnie – podsumowuje profesor Monika Stanny.

Na polskiej wsi do dziś są widoczne skutki rozbiorów i przesiedleń

III etap badania MROW potwierdza, że na współczesny obraz polskiej wsi nadal wpływa ciężar wydarzeń historycznych sprzed stu lat, a kraj pozostaje podzielony na lepiej rozwiniętą Polskę zachodnią oraz słabiej rozwiniętą Polskę wschodnią. Granica tego podziału przebiega zgodnie z podziałem Polski między zabór rosyjski i zabór pruski.

– Na występujące do dziś zróżnicowanie główny wpływ miała polityka krajów zaborczych, w szczególności Rosji i Prus oraz wprowadzane w różnym czasie i oparte o różne zasady procesy uwłaszczeniowe chłopów. W zaborze pruskim wiązały się z kształtowaniem struktur agrarnych w zaborze rosyjskim były wyłącznie aktem o charakterze politycznym – dodaje profesor Andrzej Rosner.

Wydarzenia historyczne, a w szczególności podziały terytorialne powstałe w wyniku zaborów oraz masowe przemieszczenia ludności po II wojnie światowej, wpłynęły na ukształtowanie się w Polsce odrębnych, specyficznych regionów. Do dzisiaj widać je strukturze osadniczej, agrarnej, wyposażeniu infrastrukturalnym, a nawet w obyczajach oraz aktywności społecznej i obywatelskiej w poszczególnych regionach kraju. Ma to przełożenie na zróżnicowanie poziomu rozwoju obszarów wiejskich, jego dynamikę oraz charakter dokonujących się przemian.

Źródło: informacja prasowa Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej oraz Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Materiał oryginalny: Gdzie mieszka najwięcej młodych rolników i dlaczego wsie na wschodzie kraju starzeją się szybciej? - Gazeta Pomorska

Wróć na dziennikbaltycki.pl Dziennik Bałtycki