Gdańsk. Trzy kultowe kina Neptun, Kameralne i Helikon niebawem znikną z ulicy Długiej

Jak doszło do sprzedania reprezentacyjnego obiektu w centrum miasta przy ulicy Długiej 57? Ustalenia na ten temat, delikatnie mówiąc, są mętne. Podobno najwyższe władze lokalne nie miały z tym kontraktem nic wspólnego. Umowa została podpisana na wyższym szczeblu, przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego.Mamy chyba do czynienia z największą osobliwością od czasu wybuchu, który spowodował powstanie Wszechświata! W ten jakże prosty i nieskomplikowany sposób istnienie zespołu trzech popularnych kin - mieszczących się przy Drodze Królewskiej, a więc przy głównej trasie turystycznej miasta - zostało zagrożone wizją likwidacji. Groźba się spełnia. W roku bieżącym już na amen zaryglowano wejście do Neptuna. Dwa kina pozostałe podobno również skazane są na rychły niebyt.

Kina giganty

Tymczasem dobrze byłoby utrwalić w pamięci rozliczne funkcje, jakie trzy kina przy Długiej spełniały w kulturze filmowej. Być może kina-giganty, takie, jak zlikwidowany Neptun, w XXI stuleciu straciły rację bytu. Wszelako nikt nie zaręczy, że tak jest na pewno. Dość powiedzieć, że placówkę tak szalenie ważną dla kultury Gdańska sprzedano z pominięciem publicznej dyskusji.
Kino Neptun funkcjonowało do roku 1993 pod nazwą Leningrad. Do użytku zostało oddane w roku 1953. Dwa lata potem w tym samym obiekcie powstało kino Kameralne na 130 miejsc (na I piętrze, nad Leningradem), a w roku 1984 na kolejnej kondygnacji otwarto kino Helikon (70 miejsc). Miał więc Gdańsk filmową twierdzę.
Kino Leningrad było wtedy placówką, w której odbywały się pomorskie premiery filmowe, a także niektóre premiery ogólnopolskie. Dla przykładu, w kinie przy Długiej oglądałem polski "Domek z kart" w reżyserii Erwina Axera. Pamiętam projekcję "Błękitnego krzyża" Andrzeja Munka czy filmu "Trzy starty" ze Zbigniewem Cybulskim. Z innych ważnych premier w publicznej pamięci utrwaliły się szczególnie takie dzieła jak: "Wolne miasto" oraz "Westerplatte" w reżyserii Stanisława Różewicza, czy "Blaszany bębenek" Volkera Schlöndorffa. W roku 1980 na ekranie kina przy Długiej szlagierem okazał się nakręcony w czasie historycznego strajku w Stoczni Gdańskiej dokument "Robotnicy" Andrzeja Zajączkowskiego i Andrzeja Chodakowskiego.
W placówce tej odbywały się niezliczone przeglądy i imprezy filmowe. W roku 1974 w kinie Leningrad urządzono galę wieńczącą pierwszy Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, uświetnioną pokazem filmu Jerzego Hoffmana "Potop", laureata pierwszych Złotych Lwów Gdańskich. Z ważniejszych imprez filmowych w kinie Leningrad wymienić należy: Polskie Debiuty Filmowe (1971- 1974), festiwal filmów świata Konfrontacje (1974-1993), przeglądy ukazujące dorobek kinowy wielu państw Europy i innych kontynentów.

Piraci w Neptunie

W trzech salach przy Długiej do roku 1986 wyświetlano filmy uczestniczące w Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych (a po przeniesieniu festiwalu do Gdyni - repliki filmów konkursowych). W tymże roku 1986 Roman Polański w kinie Leningrad zaprezentował swoich słynnych wielkobudżetowych "Piratów".
Po roku 2000 w trzech salach kinowego kompleksu, przez ponad 10 lat odbywały się pokazy dorocznego gdańskiego międzynarodowego Doc Film Festival "Godność i Praca". W czasie niejednej projekcji nawet pojemna sala Neptuna pękała w szwach.
Zjeżdżali tu licealiści z całego kraju, uczestniczący w Ogólnopolskim Konkursie Wiedzy o Filmie. Jeszcze nawet wtedy, kiedy parę lat temu widownię tę nominalnie zamknięto, urządzano w niej projekcje specjalne, jak choćby niedawno pokaz włosko-polskiego filmu "Wielka droga" (1946), w reż. Michała Waszyńskiego z Ireną Anders (Renatą Bogdańską) i Albinem Ossowskim.

Nie starczyło biletów dla wszystkich chętnych. "Wielka droga" to film, który z powodu cenzury politycznej w PRL-u nie był pokazywany.
Tu wtrąćmy znów informację osobliwą. Otóż walor położenia omawianego obiektu docenili Niemcy, którzy - uwaga! - w roku 1939, dwa miesiące po wywołaniu przez Hitlera wojny, w miejscu, o którym mowa, uruchomili kino Tobis-Palast (950 miejsc).
Po wojnie Leningrad/Neptun - wyposażony w 1200 foteli - był dla gdańszczan przedmiotem chluby, jako najbardziej pojemne kino w kraju. A funkcjonujące dziś jeszcze kina Kameralne i Helikon (nie licząc Kina Żak znajdującego się w peryferyjnej dzielnicy Strzyża) to są jedyne w Gdańsku placówki studyjne regularnie wyświetlające ambitne dzieła artystyczne niedostępne w sieci multipleksów.
Dziesięć lat temu Neptun wraz z kinami Kameralne i Helikon został sprzedany brytyjskiej spółce Capital Park, która nie ujawnia swoich konkretnych projektów, z nieoficjalnych informacji jednak wynika, że obiekt ulegnie wyburzeniu, a na jego miejscu ma zostać wybudowany hotel. Też dobrze.

Tylko że przy gromadzącym tłumy turystycznym deptaku brakować będzie miejsca kultu kina, które było przystanią setek miłośników Dziesiątej Muzy.