Atak serca - pierwsza pomoc. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Jak wykonać masaż serca i sztuczne oddychanie? Zawał serca - jak postępować

W tym poradniku opartym na rządowych wytycznych nauczysz się jak:

• uciskać prawidłowo klatkę piersiową;
• wykonywać prawidłowo oddechy ratownicze;
• przeprowadzać resuscytację krążeniowo‑oddechową osobie dorosłej;
• wskazywać moment zakończenia resuscytacji krążeniowo‑oddechowej;
• rozpoznawać zagrożenia towarzyszące resuscytacji krążeniowo‑oddechowej.

Nagłe zatrzymanie krążenia - jak do niego dochodzi, jak wygląda pierwsza pomoc

Czy osobie, która jest nieprzytomna i nie wykazuje żadnych funkcji życiowych, można jeszcze bardziej zaszkodzić? W takiej sytuacji liczą się sekundy. Tylko zdecydowana reakcja świadków, pozbycie się strachu i rozpoczęcie czynności ratowniczych mogą uratować ludzkie życie.

Do nagłego zatrzymania krążenia (NZK) dochodzi z bardzo wielu przyczyn, spośród których wymienić można:

• zawał mięśnia sercowego,
• zaburzenia rytmu serca,
• zatrucie,
• zator tętniczy.

Objawami mogącymi wskazywać na zaburzenia krążenia i oddychania są: utrata przytomności, oddech płytki, rzadki (rzadszy niż 2 razy na 10 sekund) lub jego brak, sinica. Najważniejszymi skutkami takich zaburzeń mogą być natomiast nieodwracalne zmiany w mózgu spowodowane długim okresem niedotlenienia (powyżej 3–5 min) oraz śmierć. Jedynym skutecznym sposobem zapobieżenia im (w warunkach nieambulatoryjnych) jest natychmiastowe przystąpienie do resuscytacji krążeniowo‑oddechowej, prowadzonej w cyklach po 30 uciśnięć i 2 oddechy.

PIERWSZA POMOC. Uciskanie klatki piersiowej

Największym zagrożeniem dla człowieka wynikającym z zatrzymania funkcji życiowych jest brak krążącej krwi, w której znajduje się wiele składników potrzebnych do życia wszystkim komórkom. Najcenniejszym z tych składników jest tlen, bez którego większość komórek bardzo szybko umiera. Narząd, który jest najbardziej wrażliwy na jego brak, to mózg. Już po upływie 3–5 minut od NZK dochodzi do nieodwracalnych uszkodzeń mózgu, stąd przy wykonywaniu czynności ratowniczych (nazywanych resuscytacją krążeniowo‑oddechową – RKO) u poszkodowanego nieprzytomnego bez zachowanych funkcji życiowych szczególną uwagę zwraca się na prawidłowe uciskanie klatki piersiowej. Tylko w ten sposób tlen zgromadzony we krwi można przetransportować do wszystkich najważniejszych organów wewnętrznych poszkodowanego. Czynność uciskania klatki piersiowej jest niezmiernie prosta, a zarazem kluczowa.

Instrukcja: Uciskanie klatki piersiowej

• Uklęknij obok poszkodowanego i ułóż dłoń na dolnej połowie jego mostka.
• Ułóż nadgarstek drugiej dłoni na grzbiecie dłoni już leżącej na mostku.
• Spleć palce obu dłoni, aby chwyt był stabilny.
• Utrzymuj ramiona wyprostowane, nie uginając ich w łokciach podczas ucisku klatki piersiowej.
• Ustaw ramiona prostopadle do klatki piersiowej.
• Głębokość ucisku powinna wynosić co najmniej 5 cm, jednak nie więcej niż 6 cm, natomiast częstotliwość między 100 a 120 ucisków na 1 minutę.

PIERWSZA POMOC. Sztuczne oddychanie, czyli prowadzenie oddechów ratowniczych

Kolejnym elementem RKO jest prowadzenie oddechów ratowniczych. Czynność ta dostarcza tlen do organizmu poszkodowanego po wyczerpaniu się rezerw znajdujących się w jego układzie krwionośnym i oddechowym. Ratownik powinien wykorzystać środki zabezpieczające go przed zakażeniem (maska twarzowa czy chusta twarzowa). Jeśli niczego takiego nie ma, ratownik ma prawo zrezygnować z prowadzenia oddechów ratowniczych.

Instrukcja: Prowadzenie oddechów ratowniczych

• Udrożnij drogi oddechowe poszkodowanego, a następnie zaciśnij mu skrzydełka nosa, używając palca wskazującego i kciuka dłoni umieszczonej na czole.
• Weź normalny wdech i szczelnie obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego.
• Wykonaj spokojny, normalny oddech trwający około jednej sekundy, równocześnie obserwując unoszenie się klatki piersiowej poszkodowanego.
• Utrzymując drożność dróg oddechowych, odsuń usta od poszkodowanego i obserwuj, czy jego klatka piersiowa opada.

PIERWSZA POMOC. Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa osoby dorosłej

Połączenie prowadzenia uciśnięć klatki piersiowej z oddechami ratowniczymi nazywamy resuscytacją krążeniowo‑oddechową (RKO). Stosunek uciśnięć do wdechów wynosi 30:2. U osoby dorosłej RKO zaczynamy zawsze od uciśnięć klatki piersiowej. Europejska Rada Resuscytacji opracowała algorytm czynności, które mają na celu uporządkowanie podejmowanych działań przy poszkodowanym. Nazywa się go algorytmem BLS (Basic Life Support).

Wszystkie działania związane z RKO (w jednym cyklu) powinna prowadzić jedna osoba. Jeśli to możliwe, należy dokonywać zmiany ratownika co 2 minuty lub w momencie jego zmęczenia. Należy zwracać uwagę na poprawność wykonywanych czynności.

Z upływem czasu osoba prowadząca RKO może zacząć popełniać błędy, które mogą wpływać na skuteczność podjętych działań. Szczególną uwagę należy zwrócić na minimalizowanie przerw pomiędzy wdechami a uciśnięciami oraz przy zmianie ratowników.

Czas na wykonanie dwóch wdechów i ponowne rozpoczęcie uciskania klatki piersiowej nie powinien być dłuższy niż 5 sekund.

Natomiast gdy ratownicy się zmieniają, osoba kończąca uciski powinna głośno liczyć swoje uciśnięcia, aby druga mogła się przygotować do zmiany po wykonaniu sekwencji 30 uciśnięć.

Jeśli osoba wykonująca RKO nie decyduje się na wykonywanie oddechów ratowniczych, prowadzi się wyłącznie same uciski klatki piersiowej bez żadnych przerw. Wtedy zmiany dokonuje się na ustaloną wcześniej komendę, np. „zmiana za 10 uciśnięć”.

Aktualne zalecenia Europejskiej Rady Resuscytacji podkreślają potrzebę minimalizowania przerw podczas RKO. Dotyczy to również konieczności podjęcia RKO jak najszybciej po stwierdzeniu oddechu nieprawidłowego. Obecne badania potwierdzają również, że szanse na przywrócenie czynności życiowych podstawowymi zabiegami resuscytacyjnymi u osób dorosłych nie są duże i służą głównie podtrzymaniu tych czynności do przyjazdu służb ratunkowych. Dlatego nie zaleca się przerywania RKO w celu okresowego sprawdzania ewentualnego powrotu podstawowych funkcji życiowych. Podkreśla się natomiast konieczność podjęcia RKO w każdym przypadku po stwierdzeniu braku prawidłowego oddechu u poszkodowanego, niezależnie od tego, kiedy mogło dojść do utraty przytomności i zaniku podstawowych funkcji życiowych.
Ważne!

Szybkie rozpoczęcie resuscytacji przez świadków zdarzenia może dwu-, a nawet trzykrotnie zwiększyć szanse przeżycia osób, u których doszło do nagłego zatrzymania oddechu i krążenia.

PIERWSZA POMOC. Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa osoby dorosłej

RKO możemy przerwać w momencie, gdy:

• przybędą na miejsce wykwalifikowane służby medyczne i przejmą działania ratunkowe,
• czynności ratunkowe przejmie od nas inny świadek zdarzenia,
• poszkodowany zacznie reagować (poruszy się, otworzy oczy, zacznie kaszleć),
• opadniemy z sił i nie ma w pobliżu osoby, która może nas zmienić,
• pojawiło się zagrożenie zewnętrzne (zadymienie, pożar, agresywny pies itd.).

Jeśli podczas prowadzenia RKO pojawiło się zagrożenie zewnętrzne, musisz zadbać przede wszystkim o swoje bezpieczeństwo. Jest ono najważniejsze! To, czy podczas ucieczki z miejsca niebezpiecznego, będziesz próbował ewakuować również poszkodowanego, zależy tylko od twojej oceny sytuacji. Jeśli uznasz, że znacznie opóźni to twoją ucieczkę, pozostaw go na miejscu i sam oddal się na bezpieczną odległość.

PIERWSZA POMOC. Resuscytacja krążeniowo‑oddechowa osoby dorosłej

Zagrożenia związane z prowadzeniem RKO

Oprócz czynników zewnętrznych, które powodują w skrajnych przypadkach konieczność przerwania RKO i ewakuację, są również takie, które wpływają na ratownika i mogą np. obniżyć skuteczność prowadzonych działań. Zaliczamy do nich wymienione niżej czynniki.

Wysiłek fizyczny

Podczas wykonywania RKO w dość nienaturalnej pozycji może dojść do skurczy mięśni (szczególnie w obrębie uda), bólu pleców czy duszności. Wysiłku związanego z prowadzeniem RKO nie muszą podejmować np. osoby z chorobami układu krążenia, gdyż może on stanowić zagrożenie dla nich samych.

Zmęczenie ratownika

Wiele badań potwierdza, że uciskanie klatki piersiowej przez jednego ratownika dłużej niż 2 min znacząco wpływa na spadek efektywności tych czynności, dlatego w razie możliwości zmiany powinny odbywać się właśnie po upływie tego czasu.

Reakcja psychologiczna

Znane są przypadki nieefektywności uciskania klatki piersiowej wynikającej ze stosowania zbyt słabego ucisku. Osoby udzielające pierwszej pomocy tłumaczyły się strachem przed połamaniem mostka czy żeber. Tego akurat nie należy się obawiać, ale jeśli ratownik ma opory przed wykonaniem oddechów ratowniczych, to niech po prostu z nich rezygnuje, nie opóźniając rozpoczęcia uciskania klatki piersiowej.

Przenoszenie chorób zakaźnych

Nie ma bezwzględnej konieczności prowadzenia uciśnięć klatki piersiowej w rękawiczkach jednorazowych. Oczywiście, jeśli są one dostępne, natychmiast należy je założyć, natomiast ich brak nie może opóźniać rozpoczęcia ucisków klatki piersiowej. Jednak oddechy ratownicze bezwzględnie prowadzimy, korzystając ze środków ochronnych (chusty twarzowej czy maski twarzowej).

Źródło: Porednik MEiN