Nasza Loteria SR - pasek na kartach artykułów

Demokracja w zaświatach. Mikołaj Kopernik jest świętym?

Tomasz Rozwadowski
Święty Jan Sebastian Bach
Święty Jan Sebastian Bach fot. Wikipedia/CC
Mikołaj Kopernik jest świętym? Owszem, podobnie jak Jan Sebastian Bach i John Coltrane. Oczywiście nie w Kościele katolickim, gdzie procedury beatyfikacji i kanonizacji są bardzo sformalizowane, zabierają wiele lat i są zarezerwowane praktycznie tylko dla współwyznawców. O wiele bardziej otwarty i mniej urzędowy jest anglikański panteon - pisze Tomasz Rozwadowski

Anglikanizm, w USA nazywany kościołem episkopalnym, w naszym kraju obecny jako Kościół Ewangelicko-Metodystyczny w Rzeczypospolitej Polskiej, należy do najstarszych i najsilniejszych wyznań protestanckiego chrześcijaństwa. Równocześnie, i niebezpodstawnie, ma opinię wyznania doktrynalnie niezbyt odległego od rzymskiego katolicyzmu.

Kościół Anglii, który z biegiem czasu stał się centrum rozproszonej na wiele krajów świata Wspólnoty Anglikańskiej, uniezależnił się od Rzymu w 1534 r. Separacja nie oznaczała całkowitego oderwania się nie tylko od religijnej treści obecnej w katolicyzmie rzymskim, ale i od dużej części tradycji i zwyczajów związanych z chrześcijaństwem innych obrządków, na czele z katolickim i prawosławnym. W panteonie świętych czczonych przez anglikanów możemy napotkać wiele postaci związanych jednoznacznie z katolicyzmem lub prawosławiem i to nie tylko z okresu przed schizmą 1534 r. Pośród świętych anglikańskich znajdują się także wybitni przedstawiciele innych wyznań protestanckich, między innymi prekursorskiego dla reformacji husytyzmu, najliczniejszych - luteranizmu, kalwinizmu i baptyzmu - oraz wielu kościołów reformowanych powstałych bliżej naszych czasów. Podstawą takiego myślenia jest ugoda elżbietańska z 1558 r., która określa Kościół Anglii jako zarazem katolicki i reformowany. Można powiedzieć, że duch ekumenizmu pojawił się w nim już na samym początku. Co więcej, wśród anglikańskich świętych zdarzają się również Żydzi i osoby bezwyznaniowe.

Powszechni i lokalni
Anglikanizm jest wyznaniem zdecentralizowanym, w pewnym sensie unią pokrewnych kościołów. Oprócz Kościoła Anglii istnieją osobne kościoły anglikańskie w różnych częściach świata, z anglikanizmu wywodzi się kościół episkopalny i metodystyczny. Te wspólnoty działają autonomicznie, więc ranga świętości może być nadana jakiejś osobie przez synod biskupów jednej ze wspólnot, a później akceptowana i czczona przez inne wspólnoty, które równie dobrze mogą danego świętego lub świętej nie przyjąć do swojego panteonu. Dlatego też anglikańskich świętych, niekiedy nazywa się bezpieczniej "osobami uznawanymi za świętych w anglikanizmie". Z tego też powodu można ich podzielić na świętych uznawanych powszechnie lub takich, których kult jest ograniczony, lokalny. W pewnym stopniu przypomina to rzymsko-katolicki podział na świętych i błogosławionych, ale w katolicyzmie wszystkie kanonizacje i beatyfikacje są przeprowadzane w Watykanie.

Demokratyczny charakter anglikanizmu sprawia, że często wśród świętych możemy znaleźć tam postaci zaskakujące, których o świętość byśmy nie podejrzewali.

Święty Kopernik
Fakt, że Mikołaj Kopernik (1473-1543), genialny astronom urodzony na terenach obecnie należących do Polski, ksiądz katolicki, należy do świętych czczonych w amerykańskim kościele metodystycznym, nie jest w naszym kraju powszechnie znany. Ten, który wstrzymał słońce, ruszył Ziemię, przez kilka wieków był uznawany przez swój macierzysty kościół za postać co najmniej kontrowersyjną. Wyznania protestanckie są z reguły bardziej postępowe od rzymskiego katolicyzmu i wysoko cenią sobie naukę, więc uznanie dla kanonika z Fromborka jest uzasadnione. Protestantyzm jest również bardziej otwarty na życie codzienne i dba o dobrobyt jednostki, metodystom mogło się spodobać także ekonomiczne prawo Kopernika, który zauważył, że gorszy pieniądz wypiera lepszy.

Nicolaus Copernicus, bo pod takim imieniem i nazwiskiem jest znany poza Polską, czczony jest 23 maja wraz z innym wielkim astronomem, Johannesem Keplerem (1571-1630). Dla naszego, gdańskiego Heweliusza miejsca w religijnym panteonie niestety zabrakło.

Jan Sebastian i Jerzy Fryderyk
Wśród anglikańskich świętych jest bardzo wielu artystów, sztuka ma w tym wyznaniu ugruntowaną opinię jednej z najkrótszych dróg do Boga. Najwyżej ceniona jest sztuka religijna, ale wśród świętych zdarzają się twórcy, których znaczenie wykracza daleko poza domenę sakralną.

Tak się składa, że dwaj genialni muzyczni święci byli rówieśnikami i Niemcami. Johann Sebastian Bach (1685-1750) oraz George Frideric Haendel - taka wersja jego personaliów jest przyjęta w anglosaskiej tradycji - (1685-1759) stworzyli bardzo różne w stylistyce, ale porównywalnie wybitne dzieła barokowej muzyki sakralnej. Pasje i msze Jana Sebastiana oraz oratoria Jerzego Fryderyka, na czele ze słynnym "Mesjaszem", choć powstawały w podobnym czasie i cechują się porównywalnym poziomem warsztatowej doskonałości, różnią się bardzo między sobą. Domeną Bacha była powaga, Handla szlachetny patos, ale twórczość obu okazała się podobnie ponadczasowa. Obaj urodzili się luteranami i obaj uznani są świętymi także w kościele luterańskim. Jerzy Fryderyk prawie całe aktywne życie spędził w Anglii i dzieła sakralne pisał głównie na potrzeby anglikańskiej liturgii. Ich dzień to 28 lipca. Dzielą go z trzecim barokowym kompozytorem, mniej znanym w Polsce Henrym Purcellem (1659-1695).

Do nieba z saksofonem
Muszę przyznać, że w pierwszej chwili wprowadziła mnie w osłupienie informacja, że świętym jest także wielki muzyk jazzowy John Coltrane (1926-1967). Nowator, jeden z ojców free-jazzu i pionier łączenia jazzu z innymi kulturami muzycznymi, choć urodził się w rodzinie pastora metodystycznego, w dorosłym życiu interesował się wszystkimi, dosłownie, religiami świata i mówił, że we wszystkie je wierzy. Równocześnie to właśnie mistyczne objawienie o religijnym charakterze, pomogło mu zwalczyć uzależnienie od narkotyków i alkoholu, i ono nadało jego muzyce z późniejszego okresu twórczości bardzo głęboki duchowy wyraz. Zmarł przedwcześnie na raka wątroby, pozostawiając po sobie genialne, rewolucjonizujące współczesną muzykę nagrania.
Na rok przed śmiercią, podczas pobytu w Japonii został zapytany przez tamtejszego dziennikarza, kim chciałby być za pięć lat. Odpowiedział, że świętym.

Czterech kapelanów
Mocnym przykładem anglikańskiego ekumenizmu jest przypadek świętych określanych zbiorowo jako Czterej Kapelanowie. Pastor metodystyczny George L. Fox, Rabin Aleksander D. Goode, ksiądz katolicki John P. Washington oraz duchowny kalwiński Clark V. Polling zginęli bohaterską śmiercią w lutym 1943 r. na pokładzie transportowca USAT Dorchester storpedowanego przez Niemców w drodze do Europy. Pomagali innym rozbitkom wsiadać do tratw ratunkowych i, gdy zabrakło kamizelek ratunkowych, oddali im własne. Z 904 osób zaokrętowanych na pokład, uratowano 230. Pamięci bohaterskich duchownych poświęcono w 1951 r. ekumeniczną kaplicę w podziemiach kościoła baptystów w Filadelfii. II wojna światowa jest silnie upamiętniona przez anglikanów - za świętych uznaje się wszystkich Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata, anglikańskim świętym jest także święty katolicki, polski franciszkanin o. Maksymilian Kolbe, który ofiarował swoje życie za ocalenie życia współwięźnia KZ Auschwitz w 1941 r.

Pani minister
Anglikanizm jest kościołem reformowanym i upamiętnia nie tylko reformatorów religijnych, ale także osoby które zmieniały świat na niwie społecznej. Do godności świętych podniesiono najważniejszych działaczy ruchu abolicjonistycznego, który doprowadził do zniesienia niewolnictwa, pacyfistów, aktywistki ruchu kobiecego, reformatorów oświaty, bojowników walki z segregacją rasową. Wśród tych świętych bardzo szeroko reprezentowane są kobiety i każda z nich zasługuje na osobne odnotowanie. Wspomnę tylko Frances Perkins (1880-1965), pierwszą kobietę w rządzie USA.

Perkins była sekretarzem pracy aż przez 12 lat, w latach 1933-45, podczas wszystkich kadencji prezydenta Franklina D. Roosevelta. Należała do czołowych architektów New Dealu, proklamowanej przez prezydenta prospołecznej polityki, która pomogła krajowi wyjść z Wielkiego Kryzysu. W latach II wojny światowej rynek pracy był równie ważny, za kadencji pani minister setki tysięcy amerykańskich kobiet podjęły pracę na stanowiskach zarezerwowanych dotąd dla mężczyzn. Był to jeden z przełomowych etapów równouprawnienia kobiet w USA. Perkins zreformowała również amerykańskie prawo adopcyjne i system opieki społecznej.
Jej dniem w kalendarzu liturgicznym jest 13 maja.

Czy mamy czego zazdrościć?
Wybitnych i silnych osobowości wśród anglikańskich świętych jest jeszcze wiele, niestety zabrakło na nie miejsca. Zdaję sobie sprawę, że niektóre z wymienione w tym tekście sylwetki mogą wydawać się polskiemu czytelnikowi egzotyczne - właśnie taki był mój cel.

Prawdopodobnie większość z przedstawionych postaci gorliwie się modliła, oraz, przede wszystkim, głęboko wierzyła w Boga. Wiara i modlitwa jednak nie były ich jedynymi zasługami, a nawet, śmiem twierdzić, były tylko środkiem wspomagającym do niezwykłych czynów, jakie udało im się dokonać. Oczywiście nie każdy z nas może być kimś takim jak Frances Perkins, John Coltrane czy Johannes Kepler, lecz warto o takim wymiarze świętości, które oni reprezentowali, pomyśleć. Warto też pomyśleć o mentalności umożliwiającej nazywać osoby podobnego formatu świętymi. Może stali się nimi właściwie przy okazji, na marginesie życia, zdominowanego przez wielką ideę, w każdym przypadku inną, jak a nadała ich życiu kształt i sens.

Codziennie rano najważniejsze informacje z "Dziennika Bałtyckiego" prosto na Twoją skrzynkę e-mail. Zapisz się do newslettera!

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Dołącz do nas na X!

Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.

Obserwuj nas na X!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!
Wróć na dziennikbaltycki.pl Dziennik Bałtycki