Czym dla przyszłego emeryta jest kapitał początkowy? Dlaczego istotny jest staż pracy i kto może się ubiegać o przeliczenie świadczenia?

Czym jest kapitał początkowy? Czy przed złożeniem wniosku o emeryturę musi być wyliczony przez ZUS?

Kapitał początkowy można nazwać historią ubezpieczeniową sprzed 1999 r. Inaczej mówiąc - jest to wysokość zgromadzonych na koncie emerytalnym środków, ustalona na podstawie składek opłacanych przed 1999 r. Służy on oszacowaniu, jaka kwota składek powinna być przypisana do indywidualnego konta ubezpieczeniowego na koniec 1998 r., gdyby wówczas konta takie istniały. Jest to znacząca część przyszłej emerytury i ma istotny wpływ na jej wysokość. Jeśli bowiem ktoś pracował przed 1999 r. ponad 25 lat i w tym czasie zarabiał średnią krajową, to może stanowić nawet trzy czwarte przyszłego świadczenia. Kapitał początkowy ustala się osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które opłacały składki na ubezpieczenie społeczne lub pozostawały w zatrudnieniu przed 1999 r.
Kapitał początkowy - o tym musisz wiedzieć!

• Kapitał początkowy zawsze wyliczamy na 1 stycznia 1999 r., bez względu na to, kiedy został złożony wniosek o jego ustalenie.
• Wniosek powinien być złożony najpóźniej z wnioskiem o emeryturę. Nie należy jednak z tym zwlekać i odkładać aż do tego momentu.
• Trzeba mieć na uwadze, że wiele zakładów pracy jest likwidowanych lub przekształcanych i można mieć trudności z uzyskaniem dokumentów, szczególnie zaświadczeń o wysokości zarobków.
• Wcześniejsze obliczenie kapitału początkowego z pewnością skróci czas rozpatrywania wniosku o emeryturę.

Kapitał początkowy obliczamy na podstawie wniosku o jego ustalenie - formularz ZUS Kp-1 albo wniosku o ustalenie emerytury - formularz EMP.

Ci, którym wyliczono kapitał początkowy, przy wniosku o emeryturę nie muszą ponownie składać dokumentów potwierdzających okresy składkowe i nieskładkowe oraz wysokość osiąganego wynagrodzenia.

Na zakończenie postępowania ZUS wydaje decyzję o ustaleniu wartości kapitału początkowego. Jeśli wnioskujący się z nią nie zgadza, może wnieść - za pośrednictwem ZUS - odwołanie do sądu. Ma na to miesiąc, licząc od dnia, w którym otrzymał decyzję.

Czy staż pracy ma wpływ na wysokość emerytury?

Prawo do emerytury przysługuje każdemu, kto ukończy powszechny wiek emerytalny (60 lat kobiety i 65 lat mężczyźni) i opłacił składkę na ubezpieczenie emerytalne przynajmniej za 1 dzień.
Wyliczenie emerytury sprowadza się do prostego działania. Kwota zwaloryzowanych składek na ubezpieczenie emerytalne zapisanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego i subkoncie oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego jest dzielona przez średnie dalsze trwanie życia w momencie przejścia na emeryturę. Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet.

Im więcej odłożonych składek i im późniejsze przejście na emeryturę, tym wyższe świadczenie. Każdy rok przepracowany po osiągnięciu wieku emerytalnego podwyższa świadczenie o 8–10 proc.

Od stażu pracy zależy gwarancja, że emerytura nie będzie niższa od kwoty najniższego gwarantowanego świadczenia. Ma ją kobieta, która posiada co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz mężczyzna, który ma ich co najmniej 25.
Okresy składkowe:

• to te związane z aktywnością zawodową, takie jak okresy ubezpieczenia czy samodzielnego opłacania składek

Okresy nieskładkowe:

• czas braku tej aktywności, np. nauki w szkole wyższej na jednym kierunku (pod warunkiem jej ukończenia)
• pobierania zasiłku chorobowego

Okresy nieskładkowe nie mogą przekraczać 1/3 okresów składkowych

Czy po przyznaniu emerytury można nadal pracować?

W związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, czyli 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn i po nabyciu prawa do powszechnej emerytury można pracować lub nadal prowadzić działalność gospodarczą i osiągać z tego tytułu przychody w nieograniczonej wysokości. Nie ogranicza to w żaden sposób prawa do emerytury, czy jej wysokość. Nie trzeba więc likwidować, ani zawieszać swojej działalności. Emeryt prowadzący działalność gospodarczą podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu. Także tych składek nie musi odprowadzać do ZUS. Jedyną obowiązkową składką jest składka zdrowotna. Jednakże w przypadku, gdy emerytura nie przekracza miesięcznie kwoty minimalnego wynagrodzenia, a dodatkowe przychody z działalności nie przekraczają miesięcznie 50% najniższej emerytury lub podatek dochodowy opłacany jest w formie karty podatkowej, wówczas emeryt nie ma obowiązku odprowadzać nawet tej składki.

Gdy wcześniejszy emeryt przekroczy limit dodatkowych przychodów z działalności, od której są obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne, to ZUS będzie zobowiązany do okresowego zmniejszenia świadczenia lub nawet do zawieszenia jego wypłaty.

Zmniejszenie świadczenia następuje po przekroczeniu 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Po przekroczeniu drugiego progu, czyli 130 proc. emerytura nie będzie przysługiwać.

Kiedy można się ubiegać o przeliczenie emerytury i co na tym zyskamy?

Emeryt ma prawo do przeliczenia świadczenia, czyli do ponownego obliczenia wysokości przyznanej emerytury, ale tylko na swój wniosek i wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie. Przeliczeniu mogą podlegać wszystkie emerytury, a jego skutkiem jest zmiana wysokości świadczenia.

Jeśli w wyniku przeliczenia wysokość emerytury obniżyłaby się, wówczas świadczenie będzie wypłacane w dotychczasowej wysokości.

W przypadku emerytur ustalanych na starych zasadach przeliczenie to możliwość:

• doliczenia okresów przepracowanych przed przyznaniem emerytury, np. gdy odnaleziono dokumenty potwierdzające pracę w okresie wcześniej nieuwzględnionym
• doliczenia okresów przepracowanych już po przyznaniu emerytury, co dla pracujących emerytów jest możliwe po zakończeniu kwartału kalendarzowego, a dla pozostałych w każdym czasie
• przeliczenia podstawy wymiaru, z uwzględnieniem zarobków uzyskanych zarówno przed, jak i po przyznaniu emerytury

Gdy osoba uprawniona do emerytury przyznanej przed 2009 r. nie miała dokumentów potwierdzających wysokość zarobków uzyskanych ze stosunku pracy, a zarobki z tego okresu przyjęto do obliczenia podstawy wymiaru, to przyjmowano je jako wynagrodzenie „zerowe”. Od 2009 r. przyjmuje się wynagrodzenie minimalne.

Osoby, które dotychczas nie zgłosiły wniosku o „zamianę” wynagrodzenia zerowego na minimalne, mogą to zrobić w każdym czasie, bez dodatkowych dokumentów.

W przypadku doliczania zarobków może się zdarzyć tak, że przy ubieganiu się o emeryturę wnioskujący nie dysponował dokumentami potwierdzającymi wysokość najlepszych zarobków, a dokumenty takie udało mu się zdobyć później. Wówczas może zgłosić wniosek o przeliczenie podstawy wymiaru z ich uwzględnieniem. Inna możliwość podwyższenia emerytury dotyczy przypadków, w których wskazywane są zarobki uzyskane w całości lub w części po przyznaniu emerytury. ZUS przeliczy podstawę wymiaru z uwzględnieniem tych zarobków pod warunkiem, że nowo ustalony wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od dotychczasowego.

Osobom, które nabyły emerytury według nowych zasad i np. pracują także przysługuje prawo do ponownego obliczenia ich wysokości. W związku ze zmianami w sposobie obliczania kapitału początkowego na wyższe emerytury mogą liczyć kobiety przebywające na urlopach wychowawczych przed 1999 r. i absolwenci studiów wyższych.

Wniosek o przeliczenie emerytury:

• We wniosku trzeba zaznaczyć, o jakie przeliczenie się wnioskuje i dołączyć dokumenty.
• Przy przeliczeniu ze względu na staż pracy, konieczne będą świadectwa pracy, zaświadczenie o kontynuowaniu zatrudnienia.
• Przy przeliczeniu podstawy wymiaru wysokość zarobków określona jest na druku ZUS Rp-7.
• Przy przeliczaniu nowych emerytur wystarczy złożyć wniosek bez dodatkowych dokumentów.