Choroba Alzheimera - epidemia XXI wieku. Jak zapobiegać i rozpoznać jej pierwsze objawy? Gdzie szukać pomocy, gdy zachoruje senior?

Choroba Alzheimera to tylko jedna z wielu odmian otępienia, chociaż bezsprzecznie najczęściej występująca - pisze autorka. Należy do chorób neurodegeneracyjnych, tj. zwyrodnieniowych mózgu. Charakteryzuje się stopniowo pogarszającymi się zaburzeniami procesów pamięciowych oraz funkcji poznawczych. Polega na utracie lub upośledzeniu wyższych czynności korowych, takich jak pamięć, orientacja, rozumienie, liczenie, mowa i ocena sytuacji.

Alzheimer - psychiatra, który opisał "wielkie zapominanie"

Po raz pierwszy tę chorobę opisał Alois Alzheimer, niemiecki lekarz psychiatra i neuropatolog, profesor Psychiatrii Uniwersytetu Wrocławskiego. Badanie mikroskopowe mózgu zmarłej 56-letniej pacjentki, którą się zajmował, wykazało rozlegle zwyrodnienie
komórek nerwowych. W 1906 roku opisał chorobę jako „wielkie zapominanie”. W chorobie Alzheimera nie chodzi jednak tylko o utratę pamięci i problemy podczas wykonywania codziennych czynności, lecz także o istotne zmiany osobowości, prowadzące do „zapominania” tożsamości.

Choroba trwa 8-10, a nawet kilkanaście lat. Rzadko ma przebieg błyskawiczny, kilkumiesięczny.

Zaburzeniom zdolności poznawczych towarzyszą w miarę postępu choroby, a nieraz od jej początku, zaburzenia:

• emocji
• zachowania
• neurologiczne
• psychotyczne

Ich liczba i nasilenie są różne, zdarza się, że przez długi czas się nie pojawiają.

Symptomy choroby Alzheimera

• Zaburzenia pamięci krótkotrwałej (świeżej). Chory zapomina o wydarzeniach, jakie miały miejsce ostatnio.
• Brak precyzji języka. Pojawiają się trudności z wysławianiem się i pisaniem.
• Pogorszenie orientacji w czasie i w przestrzeni. Chory najpierw traci orientację w nowych miejscach (np. podczas wyjazdu do innego miasta), a później także w znanym otoczeniu.
• Ograniczenie zdolności oceny i podejmowania decyzji. Chory traci umiejętność oceny temperatury. Często nie potrafi dostosować ubioru do warunków atmosferycznych.
• Trudności w myśleniu abstrakcyjnym. Pojawiają się trudności z liczeniem. Chory nie potrafi wykonać prostych działań, np. dodawać w pamięci.
• Chowanie i gubienie przedmiotów. Chory potrafi chować rzeczy codziennego użytku, takie jak klucze, portfel, torebka, w nietypowych miejscach, np. w lodówce.
• Brak inicjatywy i aktywności. Osoba z alzheimerem wycofuje się z pracy i aktywności społecznych.
• Trudności w wykonywaniu codziennych czynności. Zmiany w zapamiętywaniu sprawiają, że codzienne czynności stają się trudne.
• Częste nocne wybudzenia, połączone ze splątaniem i stanem pobudzenia.
• Zmiany w głosie - chory zaczyna mówić ciszej, zmienia się tembr jego głosu.
• Inny sposób reagowania źrenic chorych na bodźce dźwiękowe.
• Zaburzenia równowagi i zmiany w sposobie chodzenia.

Niepokojący powinien być fakt, że coraz częściej zaczyna nam brakować słów, że nie możemy nadążyć za czyimś wywodem myślowym lub też pogarsza się dotychczas świetna pamięć do nazwisk.

Nie lekceważ objawów

Choroba Alzheimera charakteryzuje się długotrwałym okresem bezobjawowym. Nieprawidłowości patologiczne w mózgu pojawiają się na 10-20 lat przed objawami zaburzeń funkcji poznawczych i znacznym ubytkiem neuronów. To choroba, która powoli, z bezlitosną konsekwencją zabiera człowiekowi wszystko. Wspomnienia, uczucia, godność. Początkowo są to zaburzenia poznawcze, pojawiają się po kilkunastu latach trwania procesu patologicznego. Stąd tak istotne jest zwrócenie uwagi nawet na minimalne, niepokojące sygnały, które zauważysz u siebie lub u swoich bliskich. Nie lekceważ ich!

Profilaktyka

Wynalezienie skutecznego lekarstwa na chorobę Alzheimera jest jednym z największych wyzwań medycyny. Z drugiej strony, niezwykle ważnym zadaniem dla nas wszystkich jest profi laktyka chorób otępiennych. Działania prewencyjne warto podjąć w każdym wieku, choć oczywiście ideałem byłoby zdrowe życie od dziecka.

Dieta dobra dla mózgu
Ogromną rolę przypisuje się dziś racjonalnemu, prozdrowotnemu odżywianiu się, dostarczaniu organizmowi odpowiednich zasobów składników organicznych i mineralnych oraz witamin. Diety, które są dobre dla zdrowia, służą też mózgowi. Nasza pamięć zależy od sprawności mózgu, a jego wydajność, jak wszystkich organów, od dostarczanych składników. Mózg też musi mieć paliwo, a nie wszystkie składniki lubi tak samo.

Ruch
Lekarze stale powtarzają, że za mało się ruszamy. Aktywność fizyczna może zapobiec wielu dolegliwościom, które przyspieszają proces starzenia i wspomóc leczenie chorób, gdy już się pojawią.

Aktywność intelektualna
Tylko systematyczne stymulowanie aktywności umysłowej, chroni nas przed kłopotami z pamięcią. Aktywność umysłowa zapobiega otępieniu, absorbuje naszą uwagę, myślenie i wyobraźnię. Jak gimnastykować umysł:

• rozwiązuj krzyżówki, zadania logiczne, quizy, układaj puzzle
• staraj się zapamiętywać nazwiska nowo poznawanych osób
• ucz się na pamięć np. wierszy, tekstów piosenek, numerów telefonów
• wspominaj zdarzenia z przeszłości
• czytaj książki i gazety
• słuchaj radia, oglądaj telewizję i zapamiętuj jak najwięcej
• zostań kolekcjonerem, np. prowadź zielnik, zbieraj przepisy kulinarne, prowadź pamiętnik
• ucz się grać na pianinie, śpiewać, malować
• szydełkuj
• medytuj
• zainteresuj się obsługą komputera

Kontrola stresu

• dobrze zaplanuj rozkład zajęć w ciągu dnia
• zastanów się, jak rozwiązać problem, nie zamartwiaj się
• pamiętaj, że każdy ma prawo do błędu
• rozmawiaj z bliskimi o problemach
• naucz się robić ćwiczenia oddechowe

Gdy zaobserwujesz u siebie niepokojące sygnały
Jeśli podejrzewasz, że u twojego bliskiego rozwija się choroba Alzheimera, skonsultuj się z lekarzem. Możesz najpierw pójść do lekarza rodzinnego. Powinien zorientować się, czy zaburzenia pamięci mogą być efektem zmian w zakresie mózgu. Jeśli tak, to lekarz skieruje cię – lub twojego bliskiego – do specjalisty neurologa, psychiatry lub geriatry.