Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich w Gdańsku: Jak dotrzeć do tych serc, które nienawidzą?

Konferencja była jednym z ostatnich akcentów obchodów pierwszej rocznicy śmierci prezydenta Gdańska Pawła Adamowicza. 13 stycznia 2019 roku został ugodzony nożem na scenie podczas 27. finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy. Zmarł dzień później w szpitalu w wyniku obrażeń. Konferencja była poświęcona radykalizacji polityki oraz języka debaty publicznej przez ostatni rok.

Rzecznik Praw Obywatelskich w swoim wystąpieniu przedstawił wnioski z raportu, który przygotował po liście prezydentów pięciu polskich miast, którzy w styczniu 2019 roku zaapelowali do niego oraz instytucji państwowych, w tym także premiera, o przyjrzenie się działaniom prokuratury oraz mediów wobec prezydenta Pawła Adamowicza. Rzecznik przedstawił w ECS-ie swoje wnioski z raportu.

Swoje wystąpienie Adam Bodnar rozpoczął od stwierdzenia, że rok temu, po morderstwie Pawła Adamowicza, miał nadzieję, na zmianę społeczeństwa na lepsze.

Sądziliśmy, że pod wpływem zabójstwa polityka na oczach ludzi będzie możliwa zmiana. Nadal kiełkuje nienawiść, urządzane są kolejne polowania z nagonką

- mówił RPO, odnosząc się do oskarżeń kierowanych pod adresem Marszałka Senatu prof. Tomasza Grodzkiego. Od kilku tygodni, część mediów oraz polityków oskarża o korupcję gdy wykonywał zawód lekarza, choć śledczy nie postawili mu wciąż żadnych zarzutów.

- Jesteśmy wciąż narażeni na powtórzenie takiego zdarzenia jak przed rokiem. Nie udało się w przestrzeni publicznej obniżyć poziomu emocji i konfliktu. Mamy wrażenie, że polityka wobec szeroko rozumianej przemocy okazuje się bezradna. Do pozytywów możemy zaliczyć nasze doświadczenie. Często to instytucje państwa, rządzący, zamiast tonować nastroje, nakręcają konflikt. Czasami pojawia się głos w dyskusji ze strony rządzących, żebyśmy budowali porozumienie ponad podziałami. Pojawia się w sercu nadzieja, ale potem okazuje się, że są to gesty służące tylko do działań politycznych, do osiągnięcia celów. Za tym kryje się podstęp. Zastanawiamy się jak dotrzeć do tych serc, które się nienawidzą. Paweł Adamowicz prowadząc politykę starał się mówić prostym językiem, a wspólnotę gdańską budował na otwarciu na innych, wiedział, że ono musi zawierać pierwiastek pokory i tolerancji. Wydaje mi się, że droga pokazał, jest ważna. Pokazał, że polega ona na budowaniu, za to chciałbym podziękować panu prezydentowi Pawłowi Adamowiczowi - mówił Adam Bodnar.

RPO wymienił postępowania prokuratury wobec prezydenta Pawła Adamowicza. Dotyczące organizacji jubileuszu Trybunału Konstytucyjnego, rzekomego przyjęcia korzyści podczas delegacji służbowej w Madrycie, korzystania przez urząd z zewnętrznych prawników. Kolejna sprawa dotyczyła oświadczeń majątkowych.

- Jest o tyle ciekawa, że Sąd Rejonowy w Gdańsku w 2016 roku stwierdził, że w toku prowadzonego postępowania prokurator wystąpił z wnioskiem o warunkowe umorzenie postępowania. W tej sprawie, gdy to umorzenie nastąpiło, została podjęta przez jednostki centralne prokuratury. Została przekazana do ponownego rozpoznania. Już po śmierci prezydenta, została umorzona. Widać było w tej sprawie szczególną aktywność prokuratury na najwyższym szczeblu. Prokurator, która wnioskowała o umorzenie sprawy, została cofnięta z delegacji - mówił Adam Bodnar.

Rzecznik odniósł się też do aktów politycznego zgonu, które kilka lat temu jedenastu prezydentom polskich miast wystawiła Młodzież Wszechpolska.

Swego czasu został wystawiony słynny akt politycznego zgonu wobec kilku prezydentów miast przez Młodzież Wszechpolską. W tej sprawie postępowanie prokuratury zostało umorzone. Zostało zaskarżone. To pokazuje w jaki sposób prokuratura działała gdy pokrzywdzonym był prezydent Adamowicz. Po śmierci prezydenta Adamowicza moje biuro podjęło się badań na tym jak prokuratura działa w przypadkach mowy nienawiści. Sporządziliśmy listę 30 postępowań, które budziły nasze wątpliwości i zostały umorzone. Niedawno uzyskaliśmy odpowiedź. Skierowaliśmy rekomendacje do premiera, jak przeciwdziałać mowie nienawiści

- mówił Adam Bodnar.

Swoje wystąpienie Rzecznik zakończył myślą "nie zestawiajmy mowy nienawiści z wolnością słowa".

- Wolność słowa to jedno z praw, które podlegają ograniczeniu. Mówi o tym konstytucja. Mówi m.in. o nieobrażaniu innych osób. Mamy przepisy o groźbach karalnych, o zniesławieniu. Cóż z tego, że w Kodeksie Karnym mamy przepisy, skoro prokuratura nie reaguje na groźby karalne, jak te w przypadku pani prezydent? Jeżeli komuś grozi się pozbawieniem poczucia bezpieczeństwa, to nie ma tu dylematów i dyskusji, czy takie słowa powinny sie pojawiać w przestrzeni publicznej. Z tym trzeba walczyć. Zaczyna być tego tyle, że przestajemy reagować. Cały czas, poprzez to, że w pewnym sensie milcząco akceptujemy używanie tego typu form, przesuwamy granice - podsumował swoje wystąpienie RPO.

Groźby wobec Dulkiewicz

Jeszcze przed konferencją Adam Bodnar spotkał się z prezydent Gdańska Aleksandrą Dulkiewicz. Ich rozmowa dotyczyła bierności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, sytiuacji Romów w Gdańsku oraz o groźbach wobec prezydent Gdańska.

Pani prezydent jest jedną z kilku osób w kraju, w stosunku do których kierowane są groźby i mowa przemocowa. W takich sytuacjach warto zastanowić się jaka jest rola państwa. Rolą państwa jest doprowadzenie sprawców do odpowiedzialności oraz zapewnienie poczucia bezpieczeństwa osobom pokrzywdzonym. Państwo swoimi działaniami powinno pokazywać, że jest po stronie obywatela, niezależnie czy jest on osobą publiczną czy też nie. Jeżeli mamy do czynienia z przemocą, to prokuratura nie powinna tego ignorować

- komentował Adam Bodnar.

Tematy te poruszały również wcześniejsze prelegentki, prezydent Gdańska Aleksandra Dulkiewicz oraz, europosłanka i żona Pawła Adamowicza, Magdalena Adamowicz, która mówiła o obronie demokracji przed inżynierią społeczną.

- Inżynieria społeczna za sprawą powszechności mediów społecznościowym staje się częścią procesu nazywanego autorytaryzacją. Polega to na tym, że demokratycznie wybrani politycy, stają się de facto dyktatorami. Pamiętajmy, im więcej nienawiści w społeczeństwie, tym bardziej przymyka ono oczy na łamanie kolejnych zasad demokracji. Z nienawiścią moga wygrać tylko dobro i miłość. Powiem tak jak Paweł: kochajmy się. Bo tylko miłość może nam pomóc obronić demokrację i wygrać kolejne wybory - mówiła Magdalena Adamowicz.

Z kolei Aleksandra Dulkiewicz nawiązała do przypadków hejtu, którego doświadczyła sama. Odkąd zmarł prezydent Paweł Adamowicz porusza się ona po mieście w towarzystwie ochroniarzy. Nieustannie dostaje pogróżki i obraźliwe wiadomości.

Praktykowany jest brak szacunku wobec drugiego człowieka, propaganda zastąpiła krytyczne myślenie. Media mają większą siłę rażenia, niż niejedna z władz. Zdaje się, że nie ma już granic, bo przesuwają się te, które miały być kresem. Przemoc wdarła się w moje życie. Media prezentowały mnie z hełmem niemieckim na głowie, a senator poprzedniej kadencji przy braku sprzeciwu kolegów partyjnych mówił o mnie w Senacie per "frau Dulkiewicz". Słyszę, że deprawuję dzieci. Nie ma dnia bym nie dostawała pogróżek, również pod adresem mojej córki

- mówiła Aleksandra Dulkiewicz.

Prezydent Gdańska otrzymała niedawno postanowienie o umorzeniu dochodzenia ws. Jednej z obraźliwych wiadomości, którą otrzymała. Były to fotomontaże zdjęć jak stoi w nazistowskim kasku, które zawierały wulgaryzmy.

Postępowanie umorzył 23 grudnia 2019 roku prokurator Maciej Chełstowski z Prokuratury Rejonowej Gdańsk-Oliwa. Namierzony autor anonimu stwierdził podczas przesłuchania, że jest przeciwnikiem jej polityki.

Jak czytamy dalej w uzasadnieniu: "Nie jest (on) autorem żadnego z mediów. Znalazł jedynie je w Internecie i wyraził jedynie swoje poparcie. Ta sytuacja to był jedynie sprzeciw przeciwko polityce prowadzonej przez panią Aleksandrę Dulkiewicz jako propagowanie Wolnego Miasta Gdańska".

Prezydent Gdańska i jej współpracownicy wielokrotnie zaprzeczali zarzutom o gloryfikowaniu nazistowskiej historii Wolnego Miasta Gdańska.

W uzasadnieniu postanowienia o umorzeniu czytamy również: "do realizacji znamion czynu zabronionego znieważenie funkcjonariusza publicznego musi nastąpić [...] w trakcie pełnienia obowiązków służbowych".

Obraźliwa wiadomość wpłynęła o 22:07. Po godzinach pracy urzędu.

Ogółem wokół śmierci gdańskiego prezydenta prowadzone jest aż sześć postępowań.

Zabójstwo prezydenta Gdańska - styczeń 2019. Sześć śledztwo po tragedii