42 Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni rusza 18 września [PROGRAM]

Jedenaście początkowych festiwali odbywało się w Gdańsku, ale miejscem pierwszego konkursu było sopockie kino „Bałtyk”.

Biuro festiwalu mieściło się na sopockich kortach tenisowych. Organizatorzy mieli kłopot z zakwaterowaniem gości. Wspomina Feliks Falk: „Festiwal w Sopocie był trochę »harcerski«. Mieszkaliśmy w akademikach, w bardzo skromnych warunkach. Ale atmosfera była świetna”.

Godzi się też przypomnieć, że pierwsze Złote Lwy otrzymała ekranizacja „Potopu” Henryka Sienkiewicza, w reżyserii Jerzego Hoffmana. Za rolę Andrzeja Kmicica główną nagrodę dostał Daniel Olbrychski. Aktor miał szczególną satysfakcję, bo kiedy kompletowano obsadę filmu, wobec jego kandydatury w opinii publicznej panowała niechęć.

• 42. Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. Jakie filmy konkursowe?

Rok później festiwal odbywał się w gdańskiej siedzibie NOT-u przy Rajskiej. Przed pokazem filmu Marka Piwowskiego „Przepraszam, czy tu biją” publiczność szczelnie oblegała obiekt. Wejście zaryglowano. Reżyser Maciej Dejczer wchodził na zapleczu przez okno.

W konkursie wówczas ex aequo triumfowały „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy oraz „Noce i dnie” Jerzego Antczaka. Triumf ten zaprocentował wysoko. Oba dzieła, w latach 1975 i 1976, uzyskały nominacje do Oscara.

Z festiwalu na festiwal w Gdańsku rosła temperatura polityczna. W roku 1977 władze partyjne wydały jurorom zakaz nagrodzenia „Człowieka z marmuru” Wajdy. Zakaz złamali dziennikarze, wręczając reżyserowi na schodach NOT-u laur własny. Tym laurem była zwykła cegła przewiązana symboliczną wstążką.

W stanie wojennym gen. Jaruzelski festiwal zawiesił. Na niewiele to się zdało. Po reaktywacji imprezy w roku 1984 filmowcy nie padli na kolana. W roku 1987 zapadła decyzja o przeniesieniu imprezy z NOT-u w Gdańsku do Teatru Muzycznego w Gdyni.

W kronice, wydanej na 30-lecie Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych Gdańsk - Gdynia, decyzję o przeprowadzce skomentowano zwięźle: „Nieoficjalnie wiadomo było, że decydentom kinematografii przeszkadzała bliskość Stoczni im. Lenina i kościoła św. Brygidy”.

Tajemnica poliszynela

Ale w festiwalu w Gdyni uczestniczyli ci sami filmowcy, których władza lękała się w Gdańsku. Przyrastał też młody narybek. O tym doskonale zaświadcza zamieszczona w cytowanej kronice wypowiedź reżysera Roberta Glińskiego: „Na festiwalu w Gdyni pojawiłem się ze swoim debiutem - »Niedzielnymi igraszkami«. Był nakaz, żeby tego filmu nie nagradzać. Powiedział mi o tym jeden z członków jury. Potem ktoś o tym głośno wspomniał w wywiadzie dla telewizji. To była tajemnica poliszynela”. I znów niezależność okazali dziennikarze akredytowani przy festiwalu, przyznając „Niedzielnym igraszkom” wyróżnienie.

Reżyserzy, którzy debiutowali na 41 festiwalach, wygrywali konkurs trzykrotnie. Najpierw Magdalena Piekorz za świetnie skonstruowane „Pręgi” (2004), następnie Borys Lankosz za rewelacyjny „Rewers” (2009) i wreszcie - rok temu - Jan P. Matuszyński za „Ostatnią rodzinę”.

Dzisiaj nurtują jak zawsze pytania o filmy debiutantów tegorocznych. Wiadomo, że na 17 filmów w Konkursie Głównym aż osiem to filmy nowicjuszy. Z kolei w konkursie Inne Spojrzenie, w którym pojawi się 8 filmów, zapowiedziano trzy debiuty. Program trzeciego festiwalowego konkursu wypełni 26 krótkometrażówek zrealizowanych przez studentów szkół filmowych.

Czy któryś z początkujących filmowców (wśród nich jedna dziewczyna), błyśnie oryginalnym talentem? Startujący twórcy trzymają tematy swoich prac w tajemnicy. Jedynie o filmie animowanym „Twój Vincent” Doroty Kobieli i Hugha Welchmana wiadomo, że ukaże bohaterów obrazów van Gogha, a także historię życia i tajemniczej śmierci artysty.

Z roku na rok na festiwalu w Gdyni wzmaga się napór publiczności. Widownie w czasie projekcji konkursowych pękają w szwach. W roku ubiegłym na kolejne pokazy „Wołynia” Wojciecha Smarzowskiego nie było można dostać się nawet przez okno.