1 grudnia premiera filmu dokumentalnego „Wieś sprawiedliwych. Świadkowie”. Kiedy i gdzie przedpremierowe pokazy?

W filmie zostanie przedstawiona nieznana akcja z czasów II wojny światowej. Jego bohaterami są mieszkańcy małej wsi Pomieczyno w powiecie kartuskim, którzy z narażeniem życia udzielali pomocy wycieńczonym więźniom obozu koncentracyjnego KL Stutthof, których Niemcy stamtąd ewakuowali.

Łącznie na trasę tragicznego Marszu Śmierci 25 stycznia 1945 roku z obozu KL Stutthof marszu wyszło ponad 11 000 osób. Kolumny więźniów przebywały codziennie ponad 20 km, brnąc w głębokim śniegu, przy temperaturze –20 °C.

Nawet ci więźniowie, którzy wyszli z obozu w stosunkowo dobrej kondycji fizycznej, nie byli w stanie sprostać trudom marszu. Trasa marszu przebiegała od Stutthofu w kierunku zachodnim przez miejscowości: Mikoszewo (przeprawa na Wiśle, Świbno, Cedry Małe, Cedry Wielkie, Pruszcz Gdański, Kolbudy, Łapino, Niestępowo, Żukowo, Przodkowo, Pomieczyno. Na tym odcinku trasy marszu poszczególnych kolumn pokrywały się, wybierano tylko inne miejsca postojowe. Ostatnią z wymienionych miejscowości kolumny osiągnęły około 1 lutego. Właśnie tej nocy z 1 na 2 lutego 1945 roku mieszkańcy wsi Pomieczyno uratowali życie kilkudziesięciu osób.

Na miejsce, doszło około 7000 osób. Z brakujących 4000 - połowa to udane ucieczki z trasy marszu i miejsc postojowych - pozostała część to ofiary pierwszej fazy ewakuacji, zmarłe z wycieńczenia, chłodu i od okrutnego traktowania strażników. Z Marszu Śmierci w tym rejonie udało się uciec m.in. ks. Franciszkowi Gruczy, wielkiemu orędownikowi Matki Boskiej Sianowskiej Królowej Kaszub. Dane te są szacunkowe, bo w czasie ewakuacje nie prowadzono ewidencji zmarłych. Około 2140 osób zostało pochowanych na Cmentarzach Ofiar Marszu Śmierci w Nawczu, Rybnie i Krępie Kaszubskiej, pozostałe ofiary w zbiorowych mogiłach w Pucku, Wejherowie, Luzinie, Strzepczu, Żukowie, Niestępowie, Pręgowie, Miszewku, Przodkowie, Pomieczynie, Strzepczu, Łebnie, Łęczycach, Ciechomiu, Kostkowie, Lęborku oraz w innych, często nieznanych miejscach.

Dzięki nowo powstałemu filmowi dokumentalnemu, nie tylko mieszkańcy Kaszub, ale i całego kraju będą mieli możliwość zobaczyć i posłuchać wzruszające opowieści o tym, co się działo w te straszne zimowe dni końca II wojny światowej. Opowiedzą o tym nie tylko historycy czy archiwiści – usłyszymy to z pierwszych ust od osób, które przeżyły te tragiczne wydarzenia. I na koniec swojego życia chciały się tym dramatycznym doświadczeniem podzielić ku przestrodze, by nigdy więcej nie było wojny. I aby nigdy więcej człowiek człowiekowi nie czynił krzywdy.

O tym, skąd pojawił się pomysł na film, opowiada Tomasz Słomczyński, producent wykonawczy i współautor scenariusza:
- Dostałem maila od znajomej z Warszawy, przewodniczki po Muzeum Polin. Przysłała do mnie wiadomość, że we wsi Pomieczyno, podczas drugiej wojny światowej została uratowana żydowska dziewczyna. Osoba, która ją uratowała - Monika Szwertfeger, jest Sprawiedliwą Wśród Narodów Świata. Okazało się, że w Internecie nie ma żadnej informacji na ten temat. Mieszkańcy Pomieczyno również nic o tym nie wiedzieli. Dowiedziałem się wtedy również, że akurat w tej wsi nie jest to niczym nadzwyczajnym. Wiele miejscowych ratowało więźniów obozu.

Reżyserem „Wieś sprawiedliwych. Świadkowie” jest Andrzej Dudziński.

Ogromną rolę w filmie pełnią też materiały archiwalne od Stowarzyszenia Rodziny Kolpinga w Pomieczynie. Były to nagrania ze Świadkami. Powstały one w ramach pracy nad książką „Stutthof jidze” w 2017 roku. Jednak do dzisiaj nie były nigdzie pokazywane.

Dlaczego przez siedemdziesiąt lat po wojnie opowieść o bohaterstwie i poświęceniu Kaszubów nie trafiała do szerokiej opinii publicznej w Polsce? – tak brzmi główne pytanie autorów filmu.

- To się zaczęło wszystko od tego, że na jednym z pierwszych spotkań Stowarzyszenia Rodziny Kolpinga w Pomieczynie, ks. proboszcz Henryk Zieliński zasugerował spróbować nagrać na dyktafon tych świadków, którzy jeszcze żyją. Wtedy zaczęłam szukać takich osób, które pamiętają Marsz Śmierci. Po przeprowadzeniu pary rozmów, pomyślałam o tym, że warto byłoby wydać to drukiem. Jeździłam od domu do domu, pytając ludzi - mówi Daria Kaszubowska, sekretarz Stowarszyszenia Rodziny Kolpinga w Pomieczynie.

Wśród świadków, których wypowiedzi usłyszymy w filmie, jest między innymi pani Zofia Gusman, która w wieku osiemnastu lat pomagała więźniom, przynosząc jedzenie i wraz z koleżanką uratowała jednego więźnia z kolumny marszowej oraz pani Zofia Górna, która samodzielnie wyprowadziła więźnia z lazaretu.

Z jednej strony dobrze, że zrobiliśmy taki film w ostatnim momencie, bo Ci ludzie, ostatnie świadkowie, odchodzą. Z drugiej strony szkoda, że my czy ktoś inny nie zrobił tego filmu dziesięć czy dwadzieścia lat temu. Na pewno ten materiał byłby bogatszy, w związku z tym, że więcej ludzi mogłoby świadczyć - podkreśla Tomasz Słomczyński, współautor scenariusza filmu.

I dodaje: Mimo tego, że były to wspomnienia trudne, ludzi chętnie o tym opowiadali przed kamerą. Jestem bardzo wdzięczny wszystkim tym, którzy się zgodzili podzielić się z nami tymi wspomnieniami.

Film dofinansowano ze środków Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie.

• 1 grudnia, godz. 17.00 – Centrum Kultury w Kartuzach, ul. Klasztorna 1, Kartuzy.
• 2 grudnia, godz. 18.00 – Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko – Pomorskiej w Wejherowie, ul. Zamkowa 2A, Wejherowo.
• 4 grudnia, godz. 18.00 – Centrum Kultury Spichlerz, ul. 3 Maja 9c, Żukowo.
• 7 grudnia, godz. 17.00 – Sala Polskie Niebo, budynek dawnego Gimnazjum Polskiego, Augustyńskiego 1, Gdańsk.